Morgunblaðið - 09.03.1961, Blaðsíða 8

8
MORGVNBLAfílÐ
Fimmtudagur 9. marz 1961

Trúin á málstað Islands mun
Þróuri alþjéðalaga mun veita
strandríkjum ótvíræðan
rétt til landgrunnsins
HÉR FARA á eftir nokkrir kaflar úr ræðu Jóhanns Haf-
stéin á Alþingi í gær við 2. umræðu um landhelgismálið',
Jóhann er framsögumaður meiri hluta utanríkismálanefnd
ar — og vék hann í ræðu sinni mjög ýtarlega að helztu
deiluatriðum, sem verið hafa uppistaða í málflutningi
stjórnarandstæðinga í umræðum málsins.
Herra forseti.
2. umræða þessa máls hefur nú
staðið nærri í heilan sólarhring
eða samfellt í 23 klukkustundir.
Af þessum langa umræðutíma
hafa stjórnarandstæðingar notað
nærri 20V2 klukkustund. Ég hefi
furðað mig nokkuð á framkomu
þeirra. Það er eins og ræðu-
flutningur þeirra sé eins konar
Maraþonhlaup milli þm. komm-
únista og Framsóknar. Til þess
að lengja ræðurnar sem mest
hafa þessir þm. gripið til þess að
lesa langa kafla úr eldri og yngri
ræðum og greinum annarra
ffianna, svo oft og iðulega hefur
engu verið líkara en búið væri
að taka allt annað mál á dagskrá
heldur en hér liggur fyrir og er
til umr. Ég held, að hv. 1. þm.
Norðl. vestra Skúli Guðmunds-
son, hafi nú á vissan hátt metið
í upplestrinum, þar, sem hann
fór mjög samvizkusamlega í
gegnum allmörg eintök af blað-
inu Ingólfi frá 1908. Hins vegar
hefur hv. 4. þm. Austf. Lúðvík
Jósefsson glæsilegt met í Mara-
þonkeppninni með þriggja og
'hálfrar stunda ræðu. Svo var það
hv. 4. landsk. Hannibal Valdi-
marsson sem „sló öll met“, eins
og hans var von og vísa, þegar
hann í nótt sem leið tók sér varð-
stöðu hér í ræðustólnum, en
neitaði þó að tala. Og neitaði
að öðru leyti að hlýða 'hæstv.
forseta Sþ. og með þeim afleið-
ingum, að Alþingi var ekki leng-
ur starfhæft og varð að slita
fundi. Þó að hv. stjórnarandstæð
ingar hafi talið sig þurfa að nota
þennan ótrúlega l.anga ræðutíma
er þó mála sannast. að það er
auðvelt í stuttu máli að hrekja
þær efnislegu mótbárur, sem
gegn þessu máli hafa verið flutt
ar. Þær hafa þeir allir endur-
tekið hver á fætur öðrum, stund-
um með nákvæmlega sama orða.
lagi, stundum líti'sháttar mun.
Allt aðfengna efnið, og stundum
guðs-bakkarverð gamansemi hjá
einstöku stjómarandstæðingum,
er í raun og veru það eina, sem
aðgreint hefur þessa maraþon
umræður og mér er nær að
halda, að ef þessar 20 tíma ræð-
ur væru spilaðar í belg og biðu
af segulbandinu, að menn myndu
halda, að þetta væri allt ein
ræða, ein og sama langlokan, að-
eins eins og gömul grammófón-
plata, sem er orðin það skemmd,
að hún hjakkar áfram, spilar aft
ur og aftur sömu orðin og sömu
setningarnar.
Ekkert réttindaafsal
Eg vil leyfa mér hér fyrst í
stað að fara nokkrum almennum
orðum um veigamikil atriði
þessa máls,- sem blandazt hafa
inn í umr. án þess nokkuð sér-
staklega að víkja að einstökum
þm. í því sambandi. Það hefur
verið mikið talað um réttindaaf-
sal og allþjóðalög og alþjóðarétt
í þessum umr. Nú vildi ég leyfa
mér að spyrja, getur það verið
réttindaafsal að afsala sér því,
sem ekki á stoð í lögum eða
rétti? Það er það tæpast, en það
getur verið afsal, en þá afsal
einhvers annars heldur en rétt-
inda, t. d. getur hinn sterkari
gagnvart hinum veikari afsalað
sér möguleikanum og aðstöðunni
til valdbeitingar, ólöglegar vald-
beitingar, eins og Bretar gera
með því samkomulagi, sem hér
um að ræða. íslendingar hafa
ekki „fallið frá rétti sínum um
einhliða aðgerðir til breytinga á
fiskveiðilandhelgi sinni um ald-
ur og ævi og segir orðrétt í nál.
hv. 2. minni hl. utanrmn." En
þetta orðalag hefur verið tekið
upp næstum því orðrétt af flest-
öllum ef ekki öllum þeim mörgu
ræðumönnum stjórnarandstöð-
unnar, sem hafa talað. Hv. 3. þm.
Reykv. Einar Olgeirsson má hafa
ánægjuna af því að hafa gefið
þarna tóninn, verið forrfáðari
í þessum efnum.
Það er svo fjarri því, að
rétti okkar til einhliða út-
færsiu hafi verið afsalað hér,
að rétturinn er þvert á móti
áréttaður, sbr. niðurlag orð-
sendingar hæstv. utanrrh. á
þskj. 428, þar sem því er sleg-
ið föstu, að fsiendingar munu
halda á.fram að vinna að fram
kvæmd ályktunar Alþ. frá 5.
maí 1959 varðandi útfærslu
fiskveiðilögsögunnrar.
íslendingar veita virðulegt
fordæmi
En hitt er rétt, að við afsölum
okkur að færa út fiskveiðilögsög-
una með þeim hætti, sem ekki
á stoð í lögum og rétti, það er
alþjóðarétti og islenzkum lög-
um. Það er rétt. Að þessu vék ég
í framsöguræðu minni og sagði
m. a. um það þó, að það væri
aðeins eitt atriði, sem við íslend-
ingar skuldbundum okkur til um
alla framtíð með því samkomu-
lagi sem ráðgert er til lausnar
fiskveiðideilunni við Breta, það
að gera ekki róðstafanir, sem
samkvæmt dómi alþjóðadóm-
stólsins brjóti í bága við alþjóða-
lög og rétt. Og ég spurði þá og
ég spyr enn, hvort einhver hv.
þm. mundi óska, að slíkar skuld-
bindingar væru tímabundnar af
okkar íslendinga hálfu?
Þetta er hið eina svokaliaða
„ok“, eins og það heitir á
máli stjórnarandstöðunnar,
sem við stuðningsmenm þessa
má.ls viljum leggja á íslenzku
þjóðina með þessu máli. Við
teljum það ekki aðeins sóma
fyrir hina litlu íslenzku þjóð,
heldur fordæmi öðrum þjóð-
um, sem íslendingar geta ver-
ið stoltir af, að vera þess
reiðubúnir að leggja ágrein-
ing okkar við aðrar þjóðir
undir dómsúrskurð Alþjóða-
dómstólsins, þessa hlutlausa
dómstóls, sem er ein af megin-
stoðum og aðalstofnunrum
Sameinuðu þjóðanna.
Málsvari höfuðlögskipana
heimsins
Það hefur verið rætt nokkuð
um alþjóðadómstólinn í þessum
umr., en mér hefur fundizt á
því, sem fram hefur komið, að
mörgum hv. þm. veiti ekki af
nokkurri fræðslu fram yfir það,
sem þeir virðast hafa haft um
þennan dómstól. Það er talað
um, að dómstóllinn sé fyrst og
fremst eða hljóti að vera mjög
íhaldssamur. Dómstóllinn sé
meira og minna undir áhrifa-
valdi stórveldanna, það sé í
raun og veru stórveldadómstóil,
Jóhann Hafstein
sem hér sé um að ræða. Þessu
fer alls fjarri. Ég vil leyfa mér
með leyfi hæstv. forseta að vitna
hér í nokkur atriði úr samþykkt
um alþjóðadómstólsins, til þess
að menn geri sér grein yrir til
hvers kyns dómstóll hér er ver-
ið að tala um, að vísað verði til
úrskurðar ágreiningsmáli á milli
þjóða.
Það er sagt svo i stofnskránni,
að dómstóllinn skuli skipaður
óháðum dómendum. Eigi skiptir
þjóðerni þeirra máli, enda skulu
þeir vera vammlausir menn og
búnir þeim kostum, sem heimt-
aðir eru í landi hvers þeirra um
sig til skipunar í æðstu lögfræði
embætti eða vera viðurkenndir
sérfræðingar í þjóðarrétti. í þess
um dómi sitja 15 dómendur,
enda megi engir tveir þeirra
vera þegnar sama ríkis. Það er
allsherjarþing hinna Samein-
uðu þjóða og öryggisráðið, sem
velja dómendurna úr mönnum,
sem dómaranefndir hvers ríkis
í fasta gerðardómnum í Haag
hafa tilnefnt.
Samkvæmt G. gr. er mælzt
til þess að sérhver dómara-
nefnd ráðfæri sig við æðsta
dómstól sinn, lagadeildir sín-
ar og lagaskóla og háskóla
sína og deildir alþjóðahá-
skóla, þar sem laganám er
stundað, áður en hún tilnefn-
ir dómaraefnin. Allsherjar-
þing hinna sameinuðu þjóða
og öryggisráðið skulú hvovt
öðru óháð vinna að kjöri dóm-
errdanna, en samkvæmt 9. gr.
■ segir svo, að þegar velja skal
dómendur, skulu kjósendur
jafnan bæði gæta þess, að
dómaraefnin séu hvert um sig
búin þeim kostum. sem kraf-
izt er og einnig, að tryggt sé,
að í dóminum í heild sinni
verði málsvarar höfuðmenn-
ingartegunda og höfuðlög
skipana heimsins. Dómara-
efni, sem algeran meirj liluta
atkv. hafa hlotið á þingi Sam
einuðu þjóðanna og í öryggis-
ráðinu skal velja kjörna, en
um atkvgr. og það bið ég hv.
þm. um að taka eftir, um
atkvgr. í öryggisráðinu er svo
mælt, að engan mun skal gera
á. atkv. fastra eða lausra með-
lima bess, þannig að stórveld-
in hafa í þessu sambandi enga
sérstöðu fram yfir önnur
ríki, þegar velja á dómend-
urna og bessir dómendur eru
valdir til 9 ára og enginn
þeirra má gegna nokkru starfi
í bágu framkvæmdavalds eða
sfJómmála né heldur taka
þátt í nokkurri atvinnu og
þess’ dómur skal stöðugt vera
starfsskvldur rrema í dómleyf
um, enda kveður dómurinn á
um það, hvenær leyfi skuli
vera og hversu löng.
Hlutlaus og virðulegur
dómstóll
Að vera reiðubúinn til þess að
leggja ágreining við annað ríki
undir úrskurð Alþjóðadómstóls-
ins, er kallað hér í sölum hv.
Alþ. „réttindaafsal um aldur og
ævi‘. Þannig hafa stjórnarand-
stæðingar tjáð sig hver af öðr-
um og hv. 1. þm. Norðl. eystra,
Karl Kristjánsson, komst m. a.
svo undarlega að orði í gær, að
með samkomulagi við Breta um
skuldbindingar af beggja hálfu,
til þess að leggja ágreining ríkj-
anna um áframhaldandi útfærslu
fiskveiðilögsögu við ísland und-
ir úrskurð þessa dóms, hefðu
„Bretar náð nýlendu taki á ís-
iendingum“. (Hér greip Karl
fram í og sagðist bara hafa sagt
,.nokkurs konar" nýlendutaki!).
Ég skal viðurkenna, að það er
stigmunur á því, en að mínu
áliti enginn eðlismunur að taka
á sig skuldbindingu í eitt skipti
fyrir öll að hlíta dómsúrskurði
Alþjóðadómstólsins eða taka að.
eins ákvörðun um það hverju
sinni, begar ágreiningur er ris-
inn. Rikisstjórn fslands, undir
forsæti Framsóknarflokksins
hafði frumkvæði að því 1953 að
vilja leggja ágreining okkar við
Breta þá um 4 mílna landhelgina
undir úrskurð Alþjóðadómstóls-
ins. Það er enginn eðlismunur
á þéssari skuldbindinu og þeirri^
sem hér er um að ræða samkv.
samkomulaginu, aðeins stigmun.
ur, eins og ég vék að áðan.
Það var töluvert talað um
það í gær, að þau væru lág-
kúruleg sjónarmið okkar, sem
fylgjum þessu samkomulagi
og um það vil ég aðeins segja
þetta: að bað þarf meiri trú
á málstað íslands meiri mann
dóm og kjark og minni tæki-
færissiona til þess í eitt skioti
fyrir öll að þora og vilja
skjóta máli sínu til Albjóða-
dómstólsins, enf meta það
hverju sinni, þegar ágrein-
ingur er risinn.
Er stjórnarandstaðan trúlaus
á málstað íslands
Ég skal nú með nokkrum orð-
um víkja að ýmsum einsökum
atriðum og fullyrðingum sem
fram hafa komið um efni þessa
máls í ræðum stjórnarandstæð-
inga, þó að það geti aldrei tæm-
andi orðið etir allar þessar löngu
ræður.
Hv. 1. þm. V-Nnrðh. Skúli
Guðmurrdsson sagði: Ef þetta
samkomulag verður staðfest,
fá Bretar sama rétt og íslend-
ingar til landgrunnsins um-
hverfis fsland. Hvað kemur
til, að menn segja slíkt? Er
það vegna þess að hv. stjórn-
arandstaða sé algerlega trú
laus á. málstað fslands, á ár-
angur þeirrar brautseigu bar
át*u, sem fslendingar hafa
háð á alþjóðavettvangi allt
frá setoingu Iandgrunnslag-
anna frá 1948 á vettvangi
Sameinuðu þjóðanna, á tveim
ur Genfarráðstefnum, I
Evrópuráði, innan efnaha.gs
stofnunar Evrópu, OEEC, í
Norðurlandaráði og við margs
konar einstök tækifæri á. al-
þióðavettvangi fyrir því að
öðlast og ná viðurkermingu
annarra á rétti strandríkis til
landgrunosins og alveg sér
staklega fslands á stöplinum,
sem landið hvílir á? Hefur
það alveg farið fram hjá hv.
stjórnarandstæðingum, hin
öra þróun síðari ára á al-
þjóðavettvangi, sem öll stefn-
ir að bví, að þessi réttur
strandríkis öðlist viðurkenn-
ingu. Sá, sem í dag se.gir, að
með bví að vilja skjóta ágrein
insri um frekari útfærslu fisk-
veiðilögsögunmar en nú er til
alþjóðadómstóls, sé verið aff
gefa Bretum sama rétt og is-
lendingum til landgrunnsins,
hann hefur ekki trú á mál-
stað íslands. En fslendingar
hafa sótt mikið áleiðis á und-.
anförnum áratug til þess aff
skapa sér viðurkenningu og
öðlast rétt á þessu sviði.
Árans;ur af baráttu
Islendinga
Það var vitnað í bað hér I
umræðunum að alþjóðalaga-
nefndin hefði á sínum tíma gert
tillögur um staðfestingu þeirra
alþjóðareglna, að strandríki ætti
landgrunnið, botninn og það,
sem undir botninum væri, en.
ekki hafið yfir landgrunninu og
þetta sýndi, hvað við værum
skammt á veg komnir. Það væri
vegna þess að stórveldin og ýms.
ir aðrir hefðu olíuturna margar
mílur á haf út til þess að virkm
olíu úr botninum og önnur verff
mæti þar, en af því að þau hir'u
ekkert um eða hefðu ekki að-
stöðu til að hagnast á fiskigöng-
unum í hafinu yfir landgrunn.
inu, þá ætti að undanskilja það.
Það voru á árinu 1953 uppi til-
lögur um þetta í alþjóðalasa-
nefndinni. íslendingar börðust
ásamt öðrum þjóðum mjög hart
gegn þessum skilningi og þessi
skilningur albjóðlegu laganefnd-
arinnar hefur verið laður til
hliðar. En þvert á móti hafa ver-
ið gerðar alþjóðlegar samþykkt-
ir, sem lengra og lengra ganga í
því að viðurkenna sérstakan
rétt strandríkis yfir landrunninu
Genfarráðstefnunum , 1958 og
hafinu yfir landgrunninu. Á
1959 voru gerðar mjög merkar
ályktanir í þessu sambandi. Á
báðum þessum ráðstefnum lövðu
fslendingar til, að þar sem þjóð
byggir afkomu sína á fiskveið.
um meðfram ströndum bæri
strandríkinu sérstaða umfram
hin almennu fiskveiðitakmörk,
enda skyldi ágreiningur borinn
undir gerðardóm. Þessar tillö"ur
hafa fram að bessu verið felM-
ar. Þær hafa hins vegar notið
mikils. og vaxandi stuðnings og
þetta er það sem koma skgl og
kemur fyrr en varir, a. m. k. pð
áliti þeirra manna, sem hafa trú
á málstað okkar fslendir-'a
vegna hinnar fuilkomnu s°r»
stöðu okkar í sambandi við fisk.
veiðar.
Einhliða ákvörðunarréttur
strandríkis
Á Genfartiiðstefnu 195«,
var samþykktur samnip'-r
um verndun fiskimiffa út>' "s
ins og ísland undirrit-ffi
hannr. En bar er gert ráð f^r-
ir því, að þegar sérstak,--'a
stendur á og samningaviðræff
ur við hlutaðeiprandi ríki hafa
ekkj borið árangur. geti
strandríki ákveðið einhliða
verndarráðstafanir. þetta var
sambykkt og hlaut gildi sem
albjóðalagaregla. Á þessari
|ráðstefnu var einnig samþ.
ályktun, þar sem mælt var
með því, að hlutaðeigandl
þjóðir hefðu samvinrru um aff
tryggja forgangsrétt stran'V
ríkis, þegar nauðsynlegt værl
að gera ráðstafanir gegn of-
veiði. í báðum þessum tilfell.
um r gert rá.ff fyrir því, aff
gerffardómur fjalli um mál,
sem út af þessum samþykkt-
um kynnu aff rísa. Það er
sjaldan, að herforingi, enda
þótt hann stýri fræknu liði og
hafi sterka vígstöðu, vinni sig
ur, ef hann skortir sigurviss-
una, trúna á málstaðinnr fyr
ir fram og það er óþarfi fyrir
okkur íslendinga aff skorta
trúna á okkar málstað.
Framh. á bls. 23