Morgunblaðið - 14.03.1961, Blaðsíða 13

Þriðjudagur 14. marz 1961
MORCVNBLAÐIÐ
13
fnlla
• Ræða Ólafs Thors í gærkvoldi:
Við viljum sfundu og
með eigin gjörðum,
— en hvorki gjörðum né mísgjörðum annarra
Herra forseti.
Já, margt er skrýtið í kýrhausn
um. Það er ekki ofsögum sagt af
því, hugsaði ég, þegar ég heyrði
háttvirtan 2. þingmarm Vestfirð
inga, Hermann Jónasson, halda
iræðu þá, sem hann hélt hér áð-
an. Og eitthvað er nú púðrið lé-
legt, þegar skot jafn landskunnr
ar skyttu geiga svo illilega.
Á ræðu háttvirts þingmanns
Karls Kristjánssonar þarf enginn
að láta í ljósi neina undrun. En
toáðir voru þessir háttvirtu þing-
rnenn hálfgrátandi í nafni Jóns
Sigurðssonar.
Það skilst kannske betur, hvað
fyrir þeim vakir og undir býr,
iþegar gærunni er svipt af. Hvert
einasta málsatriði, sem háttvirt-
ur þingmaður Hermann Jónasson
sagði um landhelgismálið er marg
rætt hér á Alþingi og í blöðun-
um, og það þarf karlmenni
sem hann nú er til að jórtra þetta
ennþá einu sinni í alþjóðará-
heyrn, hlustenda, sem flestir eru
toúnir að heyra þetta og líka
heyra það hrakið með jafnföstum
rökum og gert hefur verið.
Ég skal nú varpa ljósi yfir
þetta mál.
Mánudaginn 27. febrúar
skýrði ég nokkrum forystu-
mönnum stjórnarandstöðunnar
frá því samkomulagi, sem ríkis
stjórnin átti kost á, til lausnar
landhelgisdeilunni við Breta og
Alþingi nú hefir samþykkt.
Ég hafði gaman af því, að við-
torögðin urðu nákvæmlega þau,
sem við í ríkisstjðrninni höfðum
gert ráð fyrir.
Kommúnistar sáu strax, að
forn vinátta við Breta yrði með
(þessu endurreist og hættulegum
ásteytingarsteini með því rutt úr
götu vestrænnar samvinnu. Það
var þetta, sem þeim sárnaði
mest.
Framsóknarmenn hins vegar
skildu að samningarnir voru
ekki engöngu storsigur þjóðarinn
ar, heldur líka stjórnarinnar. Það
sveið þeim sárast.
Báðir áttu sammerkt {. því að
setja önnur sjónarmið ofar heill
seti,jarðarinnar.
Reiði sumra leiðtoga Fram-
sóknar heltók þá svo gersamlega,
að meðfædd hyggindi fengu ekki
motið sín. Þess vegna lét Her-
mann Jónasson í fljótræði ginn
ö'St til að verða við óskum komm
únista um flutning á vantrausts
tillögu þeirri, sem hér er til um-
ræðu. Fögnuðu kommúnistar því
ákaft. Þeir hafa lengi gengið með
þann ástæðulausa ótta, að við
tækjum Framsókn í stjórnina.
Nú töldu þeir sig hafa sett undir
lekann, þegar Hermann Jónas-
Kon^ lánaði nafn sitt sem fyrsti
flutningismaður á vantraustinu.
1 En það er í fleiru en þessu,
eem reiðin hefur yfirbugað skyn
semi þeirra Hermanns Jónasson-
*r og Eysteins Jónssonar í þessu
máli. Það er auðvitað ömurleg
tilhugsun, að það skuli geta hent
eðalleiðtoga næstfjölmennasta
flokks þjóðarinnar að fyllast
reiði og heift, þegar þjóðin vinn
ur einn sinn eftirminnilegasta
sigur, í stað þess að gleðjast,
fagna og þakka.
Hitt er svo frá flokkslegu sjón
armiði nær enn auðnulausara, að
þeim sem alltof oft hættir til að
rniða allt við einhliða hagsmuni
flokks síns, skuli bregðast svo
herfilega bogalistin, þegar mest
á ríður. Hvað myndi þeir Her-
mann Jónasson og Eysteinn Jóns
son og aðrir slíkir ekki vilja til
vinna nú, þegar nær öll þjóðin
fagnar sigrinum í hjarta sínu, og
ekkert síður Framsóknarmenn
en aðrir, að þeir hefðu borið
gæfu til að vera meðal sigurveg-
aranna, en ekki í félagi við hinn
fokreiða Breta, Dennis Welch og
aðra slíka?
Og hvað var auðveldara en
tefla taflinu þannig? Ef öfund
in í okkar garð yfir sigrinum
hefði ekki lamað dómgreind
þeirra, myndu þeir án efa hafa
viðhaft þann vopnaburðinn, sem
þeim er tamastur, þ.e.a.s. að
eigna sjálfum sér heiðurinn af
annarra gerðum. Þá hefðu þeir
sagt. Jú. stórsigur, satt er það.
En hverjum er hann að þakka
nema okkur, sem þjörmuðum svo
að stjórninni ,að hún þorði ekki
annað en herða kröfurnar gegn
Bretum. Að sönnu var auðsann
að að Framsóknarmenn höfðu
engin áhrif í þessu, hvorki til
né frá. En hvað um það, ólíkt
hefði þetta þó verið skárra hlut
skipti en hitt, sem þeir í blindni
völdu sér og lauk með því að
greiða atkvæði —
1) gegn því að semja frið á
hafinu og bægja með því mikilli
hættu frá dyrum varðskipsmann
anna og annarra íslenzkra sjó-
manna,
2) gegn því, að Bretar viður-
kenni 12 mílurnar,
3) gegn því, að Bretar viður-
kenni nýja fiskveiðilögsögu okk
ar utan 12 mílnanna, að stærð
5065 ferkílómetra,
4) gegn því, að Bretar skuld
bindi sig til að láta hlutlausan
dómstól, en ekki vopnavald út-
kljá hugsanlegan ágreining um
fiskveiðilögsögu okkar um alla
framtíð,
5) gegn því, að íslendingar
haldi áfram að afla heimilda til
og viðurkenningar á áframhald
andi stækun landhelginnar, —
svo sumt af því helzta sé nefnt.
★
Það er sannarlega ekki of
mælt, að þetta séu auðnulausir
og heillum horfnir menn, sem
vissulega þurfa að læra betur
af lífinu.
Bezta ráðið til þess hefði kann
ske verið að fallast á tillögu
þeirra um þjóðaratkvæði. Þá
hefðu þeir fengið það, sem þeir
verðskulda. Það er mikil fórn af
okkar hálfu að standa gegn þess
ari sjálfsmorðstilraun þeirra. En
hvorki í þessu máli né öðru má
Alþingi víkjast undan skyldu
sinni né skapa varhugavert for-
dæmi.
Ég ræði þetta stórmál ekki
frekar. Það er margrætt, útrætt
og afgert. Sagan geymir það á
spjöldum sínum og við, sem sig
urinn unnum, teljum okkur gæfu
menn, en andstæðingana brjóst-
umkennanlega.
Ég vík þá stuttlega að öðrum
ákærum á okkur.
Háttvirtir hlustendur hafa
heyrt ræðu aðalákærandans Her
manns Jónasonar.
„Mér vinnst ekki tími til að
ræða brigðmælgi ríkisstjórnar-
innar í efnahagsmálunum“, sagði
Hermann Jónasson. Til þess
þurfti tunguliprari og skáld-
mæltari mann, sem ratar jafnt
innan sem utan landhelgi, á sjó
sem undir sjó, þ.e.a.s. háttvirtan
þingmann Karl Kristjánsson. En
af hverju skyldi Hermanni Jónas
syni ekki hafa verið trúað fyrir
þessu?
Ástæðan er sú, að vinir hans
sögðu hver við annan „öðrum
ferst en honum ekki“. Þetta er
nefnilega sami maðurinn, sem
1956 myndaði stjórn og tilkynnti
þjóðinni í nafni sjálfs sín og
Karls Kristjánssonar:
„Stjórpin hefir verið stofn
uð til samstarfs á grundvelli
nýrrar stefnu“.
Nú átti að aflétta sköttum.
Hætta niðurgreiðslum og uppbót
um. Greiða skuldir. Lægja verð-
bólguna. Og umframt allt skyldi
varnarliðið rekið úr landi.
Tæpum 5 misserum síðar gaf
þessi sami maður út aðra tilkynn
ingu, svohljóðandi:
„í ríkisstjórninni er ekki
samstaða um nein úrræði í
þessum málum, sem að mínu
áliti geti stöðvað hina háska-
legu verðbólguþróun, sem
verður óviðráðanleg".
Síðan gafst hann upp og baðst
lausnar frá ábyrgð og önnum
st j órnarf ormennskunnar.
Það var ekki ýkja langt milli
þessara tilkynninga Hermanns
Ólafur Thors
forsætisráðherra
Jónassonar. En furðu mörgum
heitum hafði v-stjórninni þó tek
izt að bregðast. Sköttum var ekki
aflétt, heldur hækkaðir sem nam
1090 millj. kr. árlega, auk stór
eignaskattsins. Niðurgreiðslum
og uppbótum var ekki hætt, held
ur stórauknar. Skuldir ekki lækk
aðar, heldur hækkaðar um 436
millj. kr. Verðbólguskessan ekki
svelt í hel, heldur þyngdist hún
um fjórðung. Varnarliðið ekki
hrakið á brott, heldur var það
áhorfandi að þessu fátíða fyrir
brigði og hafði Bandaríkjafor-
seti greitt inngangseyri fyrir það
allt með tölu með bandarísku
gulli úr þeim sjóðum, sem ætl
aðir voru til að tryggja öryggi
Bandaríkjanna.
Allt er þetta flestum í fersku
minni, sorgarsaga, sem m.a. veld
ur því, að aðstaða Hermanns Jón
assonar til árása og brigzlyrða út
af brigðmæli annarra er örðug,
svo hóflega sé að kveðið. Það er
nefnilega svo, að sá, sem leggur
svona mikinn vanda óleystan á
annarra herðar, heldur bezt
heiðri sínum og sjálfsvirðingu
með því að vera sanngjarn og
dómmildur, en ekki reiður og
'ofsafullur.
★
En engin ríkisstjórn má telja
sínum heiðri borgið með því
einu, að einhver annar hefi verið
henni verri. Núverandi stjórn
vill því skoða sjálfa sig í spegli
reynslunnar frá því hún tók við
völdum hinn 20. nóv. 1959.
Við viljum standa og falla með
eigin gjörðum, en hvorki gjörð-
um né misgjörðum annarra.
Fyrst er þá að athuga, hverju
stjórnin hét þjóðinni við valda
tökuna 20. 11 1959.
Ég ga.f þá svohljóðandi yfir-
lýsingu á Alþingi fyrir hönd
stjórnarinnar:
„Að undanförnu hafa sér-
fræðingar unnið að ýtarlegri
rannsókn á efnahagsmálum
þjóðarinnar. Skjótlega eftir að
þeirri rannsókn er lokið, mun
ríkisstjórnin leggja fyrir Al-
þingi tillögur um lögfestingu
þeirra úrræða, er hún telur
þörf á. Athuganir hafa þó þeg-
ar leitt í ljós, að þjóðin hefur
um langt skeið lifað um efni
fram, að hættulega mikill halli
hefur verið á viðskiptum þjóð-
arinnar við útlönd, tekin hafa
verið lán erlendis til að greiða
þennan halla og að erlend lán
til stutts tíma eru orðin hærri
en heilbrigt verður talið. Munu
tillögur ríkisstjórnarinnar mið-
ast við að ráðast að þessum
kjarna vandamálanna, þar eð
það er meginstefna ríkisstjórn-
arinnar að vinna að því, að
efnahagslíf þjóðarinnar komist
á traustan og heilbrigðan grund
völl, þannig að skilyrði skapist
fyrir sem örastri framleiðslu-
aukningu, allir hafi áfram stöð-
uga atvinnu og lífskjör þjóðar-
innar geti í framtíðinni enn
farið batnandi. í því sambandi
leggur ríkisstjórnin áherzlu á,
að kapphlaup hefjist ekki á nýj
an leik milli verðlags og kaup-
gjalds og að þannig sé haldið
á efnahagsmálum þjóðarinnar,
að ekki leiði til verðbólgu. —
Til þess að tryggja, að þær
heildarráðstafanir, sem gera
þarf, verði sem réttlátastar gagn
vart öllum almenningi, hefur
ríkisstjörnin ákveðið:
1) að hækka verulega bætur
almannatrygginga, einkum fjöl-
skyldubætur, ellilífeyri og ör-
orkulífeyri, —
2) að afla aukins lánsfjár til
íbúðabygginga almennings, —
3) að koma lánasjóðum at-
vinnuveganna á traustan grund-
völl, —
4) að endurskoða skatta-
kerfið með það fyrir augum
fyrst og fremst að afnema tekju
skatt á almennar launatekjur.
Varðandi verðlag landbúnað-
arafurða mun reynt að fá aðila
til að semja sín á milli um mál
ið. Ella verður skipuð nefnd
sérfræðinga og óhlutdrægra
manna, er ráði fram úr því.
Ríkisstjórnin mun taka upp
samningu þjóðhagsáætlana, er
verði leiðarvísir stjórnarvalda
og banka um markvissa stefnu
í efnahagsmálum þjóðarinnar,
beita sér fyrir áframhaldandi
uppbyggingu atvinnuveganna
um land allt og undirbúa nýjar
framkvæmdir til hagnýtingar á
náttúruauðlindum landsins.
Þá þykir ríkisstjórninni rétt
að taka fram, að stefna hennar
í landhelgismálinu er óbreytt
eins og hún kemur fram í sam-
þykkt Alþingis hinn 5. maí
1959“.
★
Þetta eru loforð okkar og
fyrirheit og við teljum okkur
nú þegar hafa efnt flest þeirra
og komið hinum áleiðis, svo
sem nú skal sannað.
Við hröðuðum rannsókn sér-
fræðinganna, , tókum ákvarð-
anir, en lögðum síðan heildar-
tillögur okkar fyrir Alþingi.
Þær réðust að „kjarna vanda-
málsins", eins og heitið var.
Ætlunin var að stöðva verð-
bólguna, þessa óðaverðbólgu,
sem Hermann Jónasson taldi ó-
umflýjanlega, er hann baðst
lausnar, og skapa nýjan grund-
völl fyrir híilbrigt atvinnulíf í
landinu. Það hefur tekizt betur
en við þorðum að vona, þegar
stjórnin var mynduð. Vísitalan
er í dag aðeins 104 stig í stað
óðaverðbólgunnar.
Atvinnuleysinu, sem stjórnar-
andstaðan boðaði og hlakkaði
yfir að verða mundi banabiti
stjómarinnar, hefur okkur tek-
izt að bægja frá dyrum almenn-
ings, þrátt fyrir aflabrest á tog-
urum og síldveiðum og verð-
falli á mjöli og lýsi, en þetta
hvort tveggja veldur því, sam-
kvæmt nýrri skýrslu frá Fram-
kvæmdabanka íslands, að þjóð-
artekjurnar minnkuðu um 500
millj. kr. árið 1960.
Fram til síðustu daga hefur
tekizt að hindra kapphlaup
kaupgjalds og afurðayerðs,
enda þótt Framsókn og Alþýðu-
bandalagið hafi með ráði og dáð
reynt að endurvekja verðbólg-
una til lífs, með því óbrigðula
ráði og ef til vill nokkuð kom-
ist áleiðis síðustu vikurnar. Er
það grár leikur með fjöregg
þjóðarinnar.
En hvað þá um hin loforðin?
Því er fljótsvarað:
1) Fjölskyldubætur, ellilífeyr-
ir og örorkulífeyrir hefur verið
aukinn úr 125.9 millj. kr. árið
1959 í 282.0 millj. kr. árið 1960
og verður á þessu ári 348.0
millj. kr.
2) Ríkisstjórninni tókst á ár-
inu 1960 að afla svo mikils fjár
til íbúðabygginga almennings,
að útlán húsnæðismálastjórnar
námu 71.8 millj. kr. Til saman-
burðar er, að vinstri-stjórnin
útvegaði í þessu skyni ekki
meira fjármagn en svo, að útlán
húsnæðismálastjórnar árið 1957
námu aðeins 45.7 millj. kr. og
árið 1958 48.8 millj. kr.
3) Varðandi lánasjóðina hefur
stjórninni tekizt að útvega all-
mikið lánsfé. Er sjóðum land-
búnaðarins að vísu enn fjár
vant, en aðkoman var þar svo
herfileg, að fyrsta átakið var að
bjarga þeim frá gjaldþroti, en
síðan voru þeim útvegaðar 36
millj. kr.
4) Loforðið um lækkun tekju
skatts og útsvars einstaklinga
var af mikilli röggsemi efnt
strax í fyrra, og í byrjun hausts
þingsins verða lögð fram ýtar-
leg frumvörp um svipaðar leið-
réttingar félögum til handa.
Þetta eru stórvirki, sem aðrar
þjóðir ætla sér áratug eða tugi
til.
5) Stjórninni tókst í þinghlé-
inu um áramótin 1959 og ’60
að leiða deiluna um landbún-
aðarverðið til farsælla lykta.
6) Samning þjóðhagsáætlunar-
innar er í undirbúningi.
7) Fyrirheitið um landhelgis-
málið hefur stjórninni nú tekizt
að efna svo farsællega, að
mörgum þykir með ólíkindum
og flestir fagna í hjarta sínu af
heilum hug.
Eru þá upptalin öll loforðin.
★
En margt fleira hefur stjórn-
in unnið sér til ágætis. Nefni ég
þar til sem dæmi: Niðurlagn-
ingu Innflutningsskrifstofunnar,
stóraukið verzlunarfrelsi, nýju
bankalöggjöfina, einkum að því
er Seðlabankann varðar, sam-
einingu tóbaks- og áfengisverzl-
ananna, skjóta afgreiðslu fjár-
laga, merkan undirbúning stór-
huga framkvæmdaáætlunar ís-
lenzku þjóðarinnar á næstu ár-
um, aðra margþætta og merka
löggjöf á sviði dómsmála,
menntamála, iðnaðarmála, land-
búnaðarmála og sjávarútvegs, þ.
á.m. 400 millj. króna lánaleng-
inguna, sem ætlað er að létta
af skuldaklafanum, sem vinstri-
Framh. á bls. 23