Morgunblaðið - 21.03.1961, Blaðsíða 6

6
MORGVN QLAÐIÐ
Þriðjudagur 21. marz 1961
Þróun fjármála hagstæð
segir Vilhjdlmur Þór, aðalbankastjóri
Seðlabankans
fjárhagserfiðleikum sjávarútvegs
ins sem m. a. stafaði af minni
fiskafla en árið áður. Hér við
bætist svo hið mikla verðfall á
mjöli og lýsi sem skall á 1959
og hélzt að mestu allt árið 1960.
Á LAUGARDAGINN voru reikn-' • Þörf róttækra aðgerða
jingar Seðlabankans fyrir árið j j skýrslu bankastjórnarinnar
1960 undirskrifaðir. Við það tæki fyrir árið 1959 var gerð grein'# Miki, auklring skipastólsins
færi helt Vlhjalmur Þ°r, aðal- fyrir því jafnvægisleysi, sem I Þó að tölur liggi ekki ennþá
bankastjori, ræðu um afkomu rrkjandi var á sviði peninga- fyrir um fjárfestingu á árinu,
bankans og efnahagsmai lands og gjaldeyrismála á því ári, eins; má gera ráð fyrir> að nokkur
’ 1 1 ”" —og á mörgum undanförnum ár-
ins. Sagði hann þar m.a. undir
Iokin:
„f síðustu ársskýrslu stjórnar
Seðlabankans segir um þær að-
gerðir sem hún gerði í febrúar-
mánuði 1960, að þær séu „ætl
aðar til þess að hægja á aukn-
ingurmi um stundarsakir, svo
tóm gefist til að bæta og treysta
um. Hin þráláta verðbólga og
jafnvægisleysi í efnahagsmálum
undanfarin mörg ár, leiddi til
þess, að m. a. sjávarútvegur átti
við sífellda efnahagsörðugleika
að etja, og varð óhjákvæmilega
ár eftir ár að grípa til aðgerða til
þess að halda útgerðinni gang-
grundvöllinn fyrir aukna fram- andi. Allar þessar aðgerðir
leiðslu og vaxandi athafnalíf í reyndust bráðabirgðaúrræði.
framtíðinni“.
Af því, sem sagt hefur ver
ið hér á undan, virðist vera
ljóst, að þessari ætlun hafi
að nokkru verið náð. Gjald-
eyrisstaðan hefur batnað
verulega. Spariinnlán hafa
aukizt. Útlán viðskiptabanka
og sparisjóða í heild hafa á
árinu takmarkazt fullkom-
lega við eigið fé þeirra. Út-
streymi úr Seðlabankanum
vegna innlendra viðskipta
hætt en innstreymi komið í
staðinn“.
Hér verður rak'ð meginefni
ræðu Vilhjálms Þórs.
• Hagstæður landbúnaður.
Árið 1960 var mjög hagstætt
landbúnaðinum og varð fram-
leiðsla landbúnaðarvara meiri en
nokkru sinni fyrr. Móttokið
mjólkurmagn til mjólkurbúa
jókst á árinu 1960 um rúmlega
9% frá fyrra ári. Framleiðsla
dilkakjöts jókst um það bil 4%
• Minni fiskafli
Hins vegar varð nú fiskafli
minni en árið á undan. Enda
þótt endanlegar tölur séu ekki
ennþá fyrir hendi, er þó ljóst,
að heildarfiskafli varð um 10%
minni en árið áður, þrátt fyrir
aukinn skipastól. Sumarsíld-
veiðarnar brugðust vonum manna
og gáfu um 50 þús. smálestum
minna magn en árið áður. Afli
togaranna varð rúmlega einum
fjórða minni en árið 1959. Stafar
þetta að mestu leyti af því að
karfaveiðarnar gáfu nærri helm-
ingi minna magn en árið 1959.
• Mikil iðnaðarframleiðsla
Iðnaðarframleiðsla varð mikil
á árinu. Sementsverksmiðjan
seldi 72.800 smálestir. Áburðar-
verksmiðjan framleiddi 22.600
smálestir áburðar sem er 4.300
smálestum eða um fjórðungi
meira en árið áður. Annar iðn-
aður mun hafa gengið yfirleitt
vel. Dálítill útflutningur átti sér
stað af ullariðnaðarvörum,
sementi og fleiru.
samdráttur hafi átt sér stað að
því er varðar húsbyggingar í
heild, einkum í íbúðarhúsabygg
ingum, en einhver aukning hefur
orðið á byggingu iðnaðar- og
verzlunarhúsa, þar eð bygging
þéssara húsa var gefin frjáls á
árinu. Mjög mikil aukning varð
'Á skipastóli landsmanna en í
sambandi við þetta átti sér stað
mikil erlend skuldaaukning.
Þörfin fyrir róttækar aðgerðir í
efnahagsmálum varð því orðin 0 Innflutningur flugvéla
brýn í árslok 1959. Vöruskiptajöfnuður ársins var
óhagstæður um 817 millj. kr. en
• Hagstæðari þróun
Óhagstæð þróun í peninga- og
gjaldeyrismálum hélt áfram í
janúar og febrúarmánuði 1960,
en 20. febrúar samþykkti Alþingi
frumvarp um efnahagsmál. Þessi
lagasetning og aðgjörðir í sam-
bandi við hana settu að verulegu
leyti svip sinn á efnahagsmál
þjóðarinnar eftir að þeirra tók
að gæta á árinu 1960, og varð nú
þróun gjaldevris- og peningamála
1959 um 911 millj. kr. Innflutn-
ingur skipa og flugvéla er hér
meðtalinn, en árið 1960 var hann
óvenju mikill. Þegar hann er
dreginn frá, verða vöruskipta-
jafnaðartölurnar óhagstæðar um
218 millj. kr. 1960 og 632 millj.
kr. 1959.
• Gjaldeyrisaðstaðan batnar
Gjaldeyrisstaða bankanna batn-
aði um 240 millj. kr. á árinu.
með öðrum hætti en verið hafði; Gjaldeyirisstaðan hafði versnað
undanfarin ár, og að ýmsu leyti I 330 millj kr árig áður Hér
hagstæðarj en óður. | eru stutt vörukaupalán ekki
Kaupgjald var stöðugt allt árið j tekin með, en upphæð þeirra
og gerði það sitt til hagstæðari! nam 215 millj. kr. í árslok 1960.
þróunar þessara mála. — Verð
lag hækkaði að sjálfsögðu eftir
Greiðsluhallinn við útlönd á
vörum og þjónustu varð mikill
því sem nýjar birgðir erlendra á árinu vegna hins mikla inn
vara bárust á markað eftir geng- flutnings fiskiskipa og flugvéla,
isbreytinguna.
• Minmi afli og afurðaverðfall
sem varð meiri 1960, en á nokkru
öðru ári a. m. k. sl. áratug. Tölur
eru ekki enn þá fyrir hendi um
Ýmissa örðugleika gætti í, það hve hallinn hefur orðið
efnahagslífinu. Þar bar mest á mikill, en skv. lauslegum áætl-
unum má gera ráð fyrir, að hann
hafi orðið um 400 millj. kr. Þessi
halli var jafnaður með erlend-
um lántökum og auknum lausa-
skuldum einkaaðila. — Ef inn-
flutningur skipa og flugvéla er
dreginn frá, þá væri greiðslu-
jöfnuður hagstæður um töluvert
háa fjárhæð. Sé þetta gert upp
á sama hátt fyrir árið 1959 væri
um að ræða mlkinn greiðslu-
halla það ár.
• Innlánsaukning
Um viðskipti banka og spari-
sjóða er ástæða til að segja eft-
irfarandi:
Útlánaaukning nam 295 millj.
kr. á árinu en var árið 1959
617 millj. kr. Þannig er aukning-
in 322 millj. kr. minni en árið
áður. Innlán jukust um 324 millj
kr. Hefur orðið hér æskileg og
nauðsynleg breyting þar sem út-
lánaaukningin er nii orðin minni
en innlánaaukningin. Til saman-
burðar má benda á að árið 1959
nam útlánaaukningin 250 millj.
kr. umfram innlánaaukninguna.
Spari- og veltiinnlán saman-
lögð jukust um 324 millj. kr.,
sem er aðeins 11 millj. kr. meira
en árið 1959, en spariinnlánin
jukust um 357 millj. kr. yfir
árið og er það 83 millj. kr. meira
en 1959. Sé gerður samanburður
á spariinnlánum einum fyrir sig
á tímabilinu frá febrúarlokum
til ársloka, þ. e. sem næst á þeim
tíma, sem vaxtahækkunin 1960
var í gildi, kemur í ljós að aukn-
ingin er á þessu tímabili 370
millj. kr. en á sama tímabili
árið 1959 238 millj. kr. Aukning-
in á þessu tímabili varð þannig
132 millj. kr. meiri árið 1960.
Reikninrgsstaða banka og spari-
sjóða gagnvart Seðlabankanum
batnaði um 7 millj. kr. á á.rinu
en versnaði árið áður um 9!
millj. kr.
Aðstaða fjárfestingar lána-
stofnana batnaði á árinu um 8
millj. kr. en um 2 millj .kr. árið
á.ður.
„Mikil breytinrg til batnaðar".
Ríkissjóður og ríkisstofnanir
bættu reikningsaðstöðu sína um
• Mikið um ísland
Flugfélagið var að senda
okkur sérprentaða grein úr
hinu víðlesna brezka tímariti
„Good Housekeeping". Þetta
er grein um ísland, vel mynd-
skreytt — og þar mælir blað-
ið með heimsókn til íslands.
Annað álíka víðlesið brezkt
blað, „Holiday Fanfare“ birti
einnig grein um ísland fyrir
skemmstu og var hún í sama
dúr. — Undanfarið, og þá eink
um síðasta árið, hefur geysi-
mikið verið ritað um ísland í
erlend blöð og tímarit — og
ferðaskrifstofur á Bretlands-
eyjum og meginlandinu hafa
skyndilega fengið mikinn á-
huga. Var greinilegt, að líf
færðist í þessi mál eftir geng
isbreytinguna í fyrravetur.
• Flugfélagið
fremst^flokki
Ýmsir íslenzkir aðilar hafa
unnið mjög að því að kynna
ísland erlendis í þeim tilgangi
að laða hingað erlenda ferða-
menn. Flugifélag íslands hefur
verið þar fremst í flokki og
hafa starfsmenn félagsins unn
ið þar mikið starf. En erum
við tilbúnir til að taka á móti
sæg af erlendum ferðamönn-
um? Nei, alls ekki. Að vísu er
nýja hótélið í Reykjavík spor
í áttina, en annars er sá fjöldi
útlendinga, sem við getum
veitt móttöku yfir sumarmán-
uðina mjög takmarkaður.
Forráðamönnum íslenzkra
ferðamála er þetta vel ljóst,
enda hefur mikill áróður ver-
ið rekinn innanlands í því
skyni að glæða áhuga forráða
manna og alls almennings á
þeim tekjumöguleikum, sem
ferðamannastraumurinn veitir.
En það er eins og einn flug-
félagsmanna sagði við mig ný-
lega: „Eg er hræddur um að
íslendingar átti sig ekki á
hlutunum fyrr en þungi ferða
mannastraumsins hingað er
orðinn svo mikill að hann
sprengir utan af sér öll okkar
hótel“.
• Hættan“
Og hann hélt áfram: „Hætt-
an er þá sú, að inn í þessa
atvinnugrein komi hér ein-
staklingar, sem sjá sér leik

FERDI
33 millj. kr. aðallega vegna
hækkaðra innstæðna Atvinnu-
leysLstryggingarsjóðs og Útflutn-
ingssjóðs. Árið áður batnaði að-
staða ríkissjóðs og ríkisstofnana
um 18 millj. kr.
Innlend viðskipti Seðlabankans
sýna, að í heild nam innstreymi
fjár vegna þesara viðskipta
175 millj. kr. sem kemur að
mestu fram í bættri gjaldeyris-
stöðu. Árið áður var útstreymi
fjár úr Seðlabankanum 147 millj.
kr. og 1958 66 millj. kr. Hefur
hér orðið mikil breyting til batn-
aðar.
Af því sem að framan er sagt
er Ijóst, að þróun — peninga-
og gjaldeyrismála varð mun
hagstæðari eftir að aðgerða
þeirra í efnahagsmálum, sem
frarrvkvæmdar voru i febrúar-
mánuði tók að gæta. Undir árs-
lokin taldi stjórn Seðlabankar.s,
að eðlilegt væri og rétt að gera
nokkra breytingu til hækkunar
á vöxtum. Á fundi stjórnarinnar
28. desember var ákveðið í sam-
ráði við rí'kisstjórn að lækka
útláns- og innlánsvexti um 2%.
# Aðstoð við s.jávarútveginn
Sjávarútvegurinn átti í örðug-
leikum með að laga sig að breytt
um aðstæðum vegna afnáms upp
bótakerfisins, og eftir því sem
lengra leið á árið urðu fjárhags-
örðugleikar vegna verðfalls og
aflabrests æ tilfinnanlegri.
Fjöldi fyrirtækja hafði ráðizt
í fjÓTfrekar framkvæmdir en haft
ti'l þeirra aðeins stutt lán. Af
þessu og fleiru leiddu miklir
reksturfjárefiðleikar fyrir sjáv-
arútveginn. Til þess að bæta úr
þessum örðugleikum og aðstoða
fyrirtækin við að koma fjármál-
um sínum á heilbrigðari og
traustari grundvöll, ákvað ríkis-
stjórnin að gefa út bráðabirgða-
lög 5. janúar 1961, um að Stofn-
lánadeild sjávarútvegsins skyldi
opna nýjan lánaflokk, er veitti
útgerðarfyrirtækjum löng lán,
en lánsfénu verði varið til þess
að greiða ákveðnar lausaskuldir
þeirra. Þannig skal frá þessum
Framh. á bls. 23.
á borði — bjóða fullkcmna
þjónustu, selja hana hæsta
verði, en svíkjast svo undan
merkjum og veita enga eða
lélega þjónustu. — Á þann
hátt væri auðvelt að koma ó-
orði á okkur og skaða“.
„Hér vantar þá aðila, sem
annast erlenda ferðamenn,
strangt aðhald og eftirlit. Það
þarf að flokka hótelin og
ganga ríkt eftir því að þau
veiti þá þjónustu sem þeim
ber að veita. Sama er að segja
um aðra aðila".
• Rréf frá Disnev
Sú var tíðin, að bókaútgef-
endur þurftu að leita út fj’rir
landsteinana, ef þeir ætluðu
að láta litprenta bækur og fá
fyrsta flokks vinnu og frá-
gang. Þess er ekki lengur þörf
og það er ánægjulegt. Mér
datt þetta í hug, þegar ég
skoðaði almanak Eimskipafé-
lagsins á dögunum. Betri
vinnu og frágang í litmynda-
prentun er sjálfsagt ekki hægt
að fá. Það er Litbrá, sem hef-
ur offset-prentað þetta al-
manak — og það var einnig
Litbrá, sem prentaði myr.d-
irnar í Vatnajökulsbók AI-
menna bókafélagsins fyrir jól
in. — Eftir þessa prentsmiðju
liggur margt, sem stendur sízt
að baki þess, sem við sjáum
bezt í útlöndum.
Það er ánægjulegt, að enn
ein iðngreinin hefur náð slikri
fullkomnun hér á landi að
telja má með því bezta sem
völ er á. Að Litbrá standa
ungir menn og áhugasamir.
Þeir hafa fengið marga góða
viðurkenmngu og ein sú bezta
er e. t. v. persónulegt bréf
frá Walt Disney bar sem hanit
segir, að sjaldan hafi hann séð
betri prentun á Disney-bók-
um en frá Litbrá.