Morgunblaðið - 26.03.1961, Qupperneq 11

1 Sunnudagur 26. marz 1961
MORCUNBLAÐltt
11
Gasofnarnir í Auschwits.
tíma var elns og Heydrich og
Eichmann vissiu ekki fullko.m-
lega hvað aetti að gera. Hér va
lega hvað ætti að gera. Hér var
aðstaðan önnur en í Póllandi,
þar sem Gyðingarnir höfðu
lifað í sérstökum Gyðinga-
hverfum. Hér á Vesturlönd-
um voru þeir blandaðir sam-
an við íbúana.
IVIadagaskar-áætlunm
Þjóðverjar eru í sigurvímu
eftir hin miklu hernaðaraf-
rek sín og nú þykjast þeir svo
vissir um endanlegan sigur í
styrjöldinni, að þeir fara að
gera áætlun um skiptingu
heimsins og yfirhöfuð skipu-
leggja stjórn heimsálfanna.
Enn eru þeir yfirleitt ekkl
íarnir að hugsa um að útrýma
Gyðingunum í fjöldamorðum.
Aðaláherzlan er enn lögð á
að flytja þá brott úr landinu.
Og Eichmann byrjar að vinna
að hinni stórkostlegu áætlun
sinni um flutning allra Gyð-
inga á einn stað, til eyjarinn-
ar Madagaskar við austur-
strönd Afríku. Þetta átti að
vera aðeins einn liðurinn í
heimsmynd nazista. Og Eich-
mann vann mánuðum saman
að því að skipuleggja og und-
irbúa þessa miklu þjóðflutn-
inga. Vichý-stjórnin átti að
koma upp þýzkum flotastöðv-
um. Skjölin með áætlunum
þessum eru enn til. í>að átti
að láta alþjóðasamtök Gyð-
inga kosta flutningana. Hver
maður í flutningunum mátti
hafa með sér 200 kíló af far-
angri. Skjölin sýn^ hinn sér-
staka hæfileika Eichmanns til
að skipuleggja og hugsa fyrir
hverju smáatriði.
Gallinn var bara sá, að
sumarið 1040 leið án þess að
yrði úr innrás í England,
Churchill stappaði stálinu í
landa sína og það fór að verða
Þjóðverjum ljóst, að þeir ættu
langt stríð fyrir höndum. Það
er undarlegt að Eichmann
heldur áfram fram í júní 1941
að vinna að Madagaskar-áætl
un sinni. Þó vissi hann og allir
aðrir að styrjöldinni yrði ekki
lokið skjótlega og að engir far
þegaflutningar yrðu fram-
kvæmdir til Indlandshafs með
an brezki flótinn ríkti á höf-
unum.
„THn endanlega lausn“
Það veit enginn hver átti
hugmyndina, það kemur held
ur ekki málinu við. Það var
Hitler sjálfur sem tók ákvörð
unina um „Hina endanlegu
Iausn“.
Enginn velt með vlssu, hve-
nær Hitlér tók þessa ákvörð-
un. Það var einhverntíma vet-
urinn 1940—41. Hann tilkynnti
Himmler hana munnlega og
er ekki vitað til að Hitler hafi
gefið nein skriflega fyrirmæli
um hana.
Röksemdarfærsla nazistafor
Ingjanna var mjög einföld.
Fyrst Churchill og Bretar
neituðu að gefast upp, styrj-
öldinni varð ekki lokið, og
ekki var hægt að flytja Gyð-
ingana til Madagaskar, — þá
var aðeins ein leið eftir til
að losna við þá: „Hin endan-
lega lausn“. Það varð að taka
þá af lífi. Sumarið 1941 var
tekið til við að framkvæma
þetta miskunnarlaust, en jafn
vel nazistunum ofbauð og
þeir óttuðust sín eigin handa
verk. í maí 1941 tilkynnir
Eichmann í umburðarbréfi að
brottflutningur Gyðinga frá
Frakklandi og Belgíu sé bann
aður, „af því að hin endan-
lega lausn Gyðingavandamáls
ins stendur fyrir dyrum“.
Þegar innrás Þjóðverja
hófst í Rússland voru sérstak-
ar skipulagðar sveitir lögreglu
manna með þýzka hernum er
leituðu Gyðingá jafnskjótt
uppi í þeim bæjum sem tekn-
ir voru hernámi. í fyrstunni
átti að safna þeim í fangabúð-
ir í Rússlandi með sama
hætti og í Póllandi. Til þeirra
fangabúða voru einnig fluttir
Gyðingar frá sjálfu Þýzka-
landi, en bráðlega voru tekn-
ar upp aðrar aðferðir. Við
Minsk í Rússlandi voru 10
þúsund Gyðingar teknir af
lífi á tveim dögum. Skýrslur
Eichmanns fyrir árið 1942
sýndu að 217 þúsund þýzkir
Gyðingar höfðu verið teknir
af lífi það árið í fangabúðum
í Póllandi og Rússlandi.
En Eichmann var fyrst
og fremst skipuleggjandinn
mikli. Nú lagði hann Mada-
gaskar áætlunina miklu á hill
una og fór að semja stórkost-
lega áætlun um „Hina endan-
legu lausn". Eichmann lagði
mikla áherzlu á það að þetta
færi allt vel og skipulega
fram. Um þetta leyti gerðist
það í Rúmeníu að miklar Gyð
ingaofsóknir brutust þar út og
var það án tilstillis Eich-
manns. Hann varð fokvondur
yfir þessu og lét sendiherra
Þýzkalands í Búkarest af-
henda rúmensku stjórninni
mótmæli. í mótmælunum sem
Eichmann lét semja stóð:
„Rúmenar ganga til verks
án nokkurrar heildar skipu-
lagningar. Það væri auðvitað
engin ástæða til að andmæla
hinum mörgu aftökum, ef und
irbúningur og framkvæmd
þeirra hefði ekki verið svo
sóðaleg. Yfirleitt skilja Rú-
menar líkin eftir á staðnum
án þess að grafa þau”.
I lok nóvember 1941, hef-
ur heildarkipulagi Eichmanns
miðað svo vel áfram, að
Heydrich yfirmaður hans boð
ar til sérstakrar ráðstefnu
æðstu nazistaforingjanna, sem
er þó er ekki haldin fyr en
20. janúar 1942 í húsi Grossen
Wannsee nr. 56—58. Ráðstefn-
una sátu þeir Heydrich og
Eicbmann, Heinrich Múller og
fulltrúar utanríkisráðuneytis
og ýmisa annarra ráðuneyta
sem höfðu skipti við lepp-
stjórnirnar í herteknu lönd-
unum. Á þessum fundi var
framkvæmdin samþykkt, þ. e.
flutningur Gyðinga „austur á
bóginn“.
Gasklefar teknir í notkun
Eichmann stjórnaði og fram
kvæmdum áætlunarinnar þar
á meðal byggingu hinna
miklu gasklefa í Auschwits
fangabúðunum í Efrí Slesíu.
Fyrsti brottflutningur Gyð-
inga var frá nágrannahéruð-
um Auschwits, Efri Slesíu.
Það er ekki vitað nákvæm-
lega hvenær hann fór fram.
wi*'iii> inmmn'ii'iwijiii^.w" nniwui.
Gyðingarnir voru handteknir
í borginni Katowice, færðir
um borð í flutningalest sem
ók skamma hríð unz hún nam
staðar á hliðarspori. Það voru
oftast um 1000 manns í þess-
um fyrstu lestum sem komu
til Auschwits. Þeim var skipt
1 tvo hópa sem voru fluttir til
sín hvors hluta skálanna. Far
angur þeirra var skiliim eftir
á brautarpallinum og fólkið
var látið afklæðast um leið og
þeim var sagt að það yrði
að fara inn í biðklefana til að
verða aflúsað. f
Allir klefarnir, — þeir voru
fimm talsins voru fylltir sam-
tímis. Gasheldar dyrnar voru
skrúfaðar fastar og gasinu
hleypt inn í klefana. Eftir
hálftíma voru klefarnir opn-
aðir á ný, líkin voru tekin út.
Sérstakir hópar Gyðinga voru
látnir vinna að því að grafa
fjöldagrafir og flytja líkin í
þær.
Það voru aðeins nokkrir
lestarfarmar Gyðinga horfnir
inn í gasklefana, þegar sjálfur
Eichmann kom í heimsókn til
að sjá hvernig þetta gengi.
Allt gekk eftir áætlun. En
hann bar fangabúðastjóran-
Margrét
Minning
HÚN Maggie er dáin! Stunda-
glas hennar er tæmt og ég held
að mér sé óhætt að fullyrða að
vandamenn hennar og vinir
samgleðjist henni allir með
vistaskiptin. Örlögin völdu henni
þjáningahlutskiptið hér á okkar
jarðneska tilverustigi í gegn um
margra ára bil. Því hlutskipti
tók hún með þeirri hugprýði
og stillingu, sem einkenndi skap
gerð hennar. Að kynnast við-
brögðum hennar í því sambandi,
hefur okkur, sem fylgdumst með
henni, orðið dýrmætur reynslu-
skóli.
Hún gerði sér það snemma
ljóst að lagðar voru á hana svo
þungar byrðar, að mannlegur
máttur gat þar engu um þokað,
þrátt fyrir sívaxandi þekkjngu
vísindanna á skilgreiningu sjúk-
dóma og eínisins yfirleitt.
Þjáningin er einn hinna stóru
leyndardóma * tilverunnar, sem
mennirnir hafa lengst af brotið
heilann um. Hversvegna öll þessi
þjáning? — Spurningunni verð-
ur ósvarað. — Hins vegar verð-
ur ekki fram hjá þeim staðreynd-
um komizt, að stærstu manns-
andar veraldarsögunnar hafa
flestir orðið að ganga veg þján-
ingarinnar, til þess að ná há-
marki síns eigin þroska. Nægir
þar að benda á hinn æðsta og
mesta meistara lífsins, Jesú
Krist. — Getur því nokkur hugs-
andi vera efast um ákveðinn til-
gang með þjáningunni og sam-
færzt um, að í henni felis«t ómæl-
andi stærðir, sem lyfta sálum
vorum til sívaxandi þroska, sem
ber okkúr inn á reginvíddir
eilífðarinnar? —
Þegar holskeflan er fallin og
maðurinn, sem varð fyrir henni,
fær ráðrúm til að átta sig á
því, sem hefur gerzt, finnur
£ hann að ráða er ekki að leita
um Höss þau boð frá Himmler
að það yrði að safna öllu gulli
úr tönnum líkanna og hárið
skyldi skera af konum og
safna saman. Það var síðan
flutt í bólsturgerðir útumallt
Þýzkaland. Enn í dag hvíla
vafalaust margir Þjóðverjar á
dýnum sem eru stoppaðar
með hári frá Auschwits. En
gullfyllingarnar fóru til Ríkis
bankans og þaðan vafalaust
til banka í hinu hlutlausa
Svisslandi. Það mun hafa
myndað meginhluta þeirra
200 milljón sterlingspunda
sem forsprakkar nazista
höfðukomið fyrir í bönkum í
Svisslandi.
Það var annatími fyrir
höndum í Auschwits. Áður en
yfir lauk höfðu verið sendir
þangað farmar frá naestum
öllum hinum herteknu lönd-
um. Sami maðurinn Rudolf
Höss var fangabúðastjóri all-
an tímann. Á síðustu dögum
stríðins eyðilagði hann allar
skýrslur fangabúðanna. En
það er nú talið að um
1,135,000 Gyðingar hafi látið
lífið í gasklefunum í Ausch-
wits.
Gestsdóttir
meðal mannanna. Hann verður
því að leita styrks í kjarna
síns eigin sjálfs, með guði ein-
um. Gera upp við sjálfan sig.
Hann mun brátt komast að
raun um það, að hann býr yfir
auði, sem aldrei þverr, en felur
í sér það grómagn, sem viðheld-
ur og endurskapar lífið um ald-
anna raðir. Það er óhagganlegt
.lögmál, sem speglast í ölilum
verum, sem lífsanda draga.
Þetta var lífsskoðun Maggie í
stórum dráttum. Þessvegna hélt
hún þeirri einstæðu sálarró, sem
umvafði nærstadda eins og and-
blær hins tæra lofts. Hún hafði
afburða næmi fyrir fegurð og
göfgi í hvers konar mynd, frá
því smæsta til hins stærstá og
kunni að njóta þess, hvort sem
það birtist henni úti í náttúr-
j unni, í tónum, Ijóðum, litum,
eða ljósbrotum. Hún bar djúpa
lotning fyrir öllu æðra í tilver-
unni, og hennar stærsta gleði
var að miðla öðrum öllu, sem
hún átti.
Dauði var ekki til í eiginlegri
merkingu fyrir henni, heldur
sem voldug vera í þjónustu lífs-
ins, sem, að vísu, kemiur oft
óboðinn gestur, og veldur þá
djúpum sárum, með sprota sín-
um, en líka eins oft sem ljúfur
vinur með líknarhendur, sem
leysa sálirnar úr fjötrum þján-
inganna.
Maggie var fædd 24. ágúst
1910 í Reykjavík. Foreldrar
hennar eru þau hjónin Ragn-
heiður Egilsdóttir og Gestur
Arnason, prentari, sem hafa búið
í rúma hálfa öld í Miðstræti 5
hér í Reykjavík. Bræður hennar
eru þeir; Egill Gestsson. deildar-
stjóri hjá Almennum Trygging-
um h. f. og Árni Gestsson,
framkv.stjóri ,,Globus“ h. f. Hún
útskrifaðist úr Kvennaskólanum
í Reykjavík árið 1928. Vann síð-
an sem bókari í Ríkisprentsm
Gutenberg og síðar sem ritari
hjá Rafmagnsveitu Reykjavíkur.
Þann 14. nóvember 1936 gift-
ist hún Guðna Jónssyni, Vil-
hjálmssonar, skósmiðs í Reykja-
vík, hinum ágætasta dreng.
Samleið þeirra varð stutt, því
Guðni veiktist fyrsta árið, sem
þau voru í hjónabandi. Hann dó
í október 1940. Fluttist hún þá
aftur til foreldra sinna og
dvalist hjá þeim síðan.
Umhyggja þeirra og fórn í
gegn um allar hennar sáru þján-
ingar verður aldrei lögð á meta-
skálar eða með orðum lýst. —
Að eiga slíkt hæli er gæfa, sem,
því miður, of fáum hlotnast.
Sigrún Gísladóttir. ,
ÞJALIR
Fjölbreytt úrval.
„Öberg“ sænskar
„Nicholson“ U.S.A.
„Baiter“ svissneskar.
Rússneskar
„Sandviken“ sagir .
Járnsagir, 4 gerðir
Skrúfþvingur 10—150 cm
Sporjárn
Brjóstborvélar
Borsveifar
Járn- og tréborar
Steinborar
Dúkknálar
Körnerar
Höggpípur
Tommustokkar
TENGUR
48 misnumandi gerðir
Skrúfstykki
Skaraxir, með skafti
Klaufhamrar, 4 gerðir
Kúluhamrar
Smíðabamrar
Múrhamrar
Múrskeiðar
Múrbretti
Stálsteinar
Hallamál, alm. og' mangan
Vinklar, Griptengur
Blikkskæri, 7 gerðir
Boltaklippur
Meitlar margar gerðir
Smergelvélar
Smergelsteinar
Smergelafréttarar
V erkf ærabrýni
Skiftilyklar
Rörtengur
Skrúfjárn
•---------
Varahlutir í skiftilykla
og rörtengur
•---------
„Ridgid“-rörsnittibakkar
„Ridgid“-rörskerahjól
•---------
Tin í rúllum
Tin í stöngum 50% og
100%
Lóðfeiti, Lóðvatn
Ver æ
0. Elkgsen