Morgunblaðið - 20.05.1961, Blaðsíða 10
10
MORGVNBLAÐ1B
Laugardagur 20. maí 1961'
■
I laumoVi
sggt
1
,Of| ég sem á eft
ir að vaska upp44
i.
NIKULÁS Angantýsson, öðru
nafni Lási kokkur, er gamall
og gróinn sjómaður og höf-
uðprýði sinnar stéttar, enda
áreiðanlega einn þekktasti
sjómaður landsins. Sögur af
honum eru iandfleygar og
hafa yljað mörgum. Eitt sinn
þegar hann var á vrðskip-
inu Sæbjörgu, lá skipið á
Siglufirði á gamlárskvöld.
Hjón ein í bænum buðu skips
höfninni heim til sín um
kvöldið, þar á meðal Niku-
lási, sem var í hópi yfir-
martna, því hann var bæði
bryti og kokikur á skipinu.
I>egar þeir félagar þökkuðu
fyrir sig seinna um kvöldið,
var ákveðið að þeir skyldu
kyssa á vanga húsmóðurinn-
ar í þakklætisskyni fyrir góð
ar móttökur, fyrst skipstjór-
inn og síðan hver af öðrum,
en þegar kemur að kokknum
varð honum að orði: „Nei
takk, ég kyssi ekki það, sem
aðrir hafa kysst.“
Einu sinni kom Lási kokk-
ur hátíðlegum sjórétti til að
skella upp úr í miðjum rétt-
arhöldum. Maður einn hafði
týnzt af skipinu, sem Láisi var
á, og drulkknað — við getum
kallað hann Jón — og hafði
Lási séð til ferða hans
skömmu áður en slysið vildi
til. Hann var því eitt aðal-
vitnið. Rétturinn spurði:
,,Hvað fór Jóni og vitninu á
milli?“ „Hann bað mig að
hlaupa eftir jakkanum sínum
fram á,“ svaraði Lási. Þá
spurði rétlturinn: „Hverju
svaraði vitnið því?“ Lás'a
þótti þessi spurning eitthvað
utangarna og segir: ,,Ég sagði
við manninn: Auðvitað er
sjálfsagt að ná í jakkann
þinn, Jón sálugi.“
Einu sinni sem oftar var
verið að munstra Lása kokk á
skip. Þá spyr skrásetjarinn,
hvort hann sé læs. Hann svar
ar því neitandi, svo hinn verð
ur vandræðalegur en herðir
sig upp og spyr aftur: „Og
kannt þá ekki að skrifa?"
„Jú, jú ég kann að skrifa,“
segir Lási ákveðinn. í»á seg-
ir skrásetjarinn: „Nú jæja vin
ur, þá er þetta í lagi“ — fær
honum skjöl og bendir hon-
um, hvar hann eigi að skrifa
nafnið sitt. Lási setti sitt
signatúr undir. En þegar skrá
setjarinn lítur á það, verður
hann vandræðalegur, hristir
höfuðið og segir: „I»að er bara
ómögulegt að lesa þetta.“ Þá
svarar Lási hróðugur: „Nú —
jæja, góði, svo þú ert þá ekki
læs heldur."
Að lokum hefur mér verið
sögð enn ein saga af þessum
víðfrægasta kökki íslenzka
flotans:
Þeir lentu í aftakaveðri á
Halanum, en Lási ekkert sjó
hræddur og hinn brattasti, og
spyr félaga sína hvort eitt-
hvað gangi á. Þeir héldu nú
það, því skipið væri bókstaf-
lega að farast. Þá sagði Lási:
„Guð almáttugur og ég sem
á eftir að vasfca upp.“
Með þessar sögur í huga
gekk ég á fund Nikulásar
Anigantýssonar.
ir.
Þegar ég kom í anddyri
Dvalarheimilisins sátu þar
fjórir gamlir sjóarar og röbb
uðu um daginn og veginn.
„Þið eruð í góðum holdum,"
segi ég, eins og til að draga
athygli þeirra strax að þess-
um óboðna og ókurteisa land
krabba, „það væsir ekki um
ykkur hér.“
Þetta hreif. Þeir þögnuðu í
miðjum klíðum og litu á mig.
,,Hvar er Lási kokkur?" bætti
ég við. „Hann er á 412,“ svar
aði einn þeirra félaga, en hin-
ir stungu saman nefjum, kími
leitir. „Hann er búinn að bíða
eftir þér á annan klukku-
tíma, en það er með ykfcur
þessa blaðamenn, að ómögu-
legt er að marka orð af því
sem þið segið.“ „Já, hann er
búinn að bíða eftir þér í meira
en klufckutíima,“ ítrekaði ann
ar, og ég held hann hafi
skroppið út að leita að þér.
Þú ert nærri þvi búinn að
gera út af við drenginn. Hann
va-r orðinn svo spenntur að
hann gekk á tánum eftir göng
unum. Ef við ekki finnum
hann á augabragði er ég viss
um, að hann fer sér að voða
eins og hann er orðinn tauga
veiklaður. Þesar hann gekk
um gangana áðan, sagði hann:
„Ég fer í mál við hann. hel-
vízkan, og ég sem hélt hann
væri frá heiðvirðu blaði.“ Þá
sagði ég: „Ætli hann komi
efcki bölvuð Skepnan." .,É3g
trúi ekki öðru,“ sagði Lási
og fórnaði höndum.
„Á þetta að vera blað^rabb
við Lása kokk?“ laumaði nú
sá þriðji inn í samtalið. „Já.“
svaraði ég. ,,Og hvern fjand-
, ann ætlar hann svo sem að
segja?" „Við keifckum e;+thvað
saman,“ sagði ég. ,.Ér> hef
heyrt hann haldi þvi fram,
að hann sé orðinn sextueur“,
sagði sá sem fyrstur ávarnaði
mig. „Hann lýgur því,“ skaut
annar inn í, „hann sem var
49 ára í gær.“ ,.Það sakaði
ekki þó þú spyrðir hann hvað
hann væri gamall o« hvenær
hann sé fæddur." Sá þeirra
félaga, sem hafði setið þeej-
andi og hlustað á samtal okk-
ar. greip nú fram í: „O. ætli
það þýði nofcfcuð, það kemur
allt á afturfótunum hvort eð
er.“
í sömu svifum bar að Hall
dór Þorgrímsson. Þeir heils-
uðu honum allir glaðlega. ,.Þú
ert búinn að vera lenei á sjón
um, Halldór,“ saeði ég. .Já,
ég hef lífcleffa verið um hálfa
öld á höfum úti, ég er áttræð
ur í dag.“
Við óskuðum honum inni-
lega til hamingju.
„Ég var lengst af hjá Eim-
skip,“ bætti hann við. „Nú,
jæja, ég fór með dalli til
Spánar og Ítalíu með fisk, en
það var ekki Eimskipafélags-
skip“ Á hvaða fossi byrjað-
irðu?“ „Gamla Göðafossi."
„Þú stendur þig vel, Halldór,“
sagði ég. „Ænei, ég er ekkert
nema roðið og uggarnir."
Svo kvaddi ég þá félaga,
Lási kokkur teiknaður af
Braga
upp á bátadekk, saltkjöt og
brauð og hvað eina sem mað
ur valdi oní þá, stundum í
snarvitlausu veðri og ef túrinn
tók meira en hálfan mánuð,
stóð ég allan daginn í bakstri
og þau voru annáluð hveiti-
brauðin, klattarnir og klein-
urnar mínar. Stundum bakaði
kg jólaköku líka, það dugir
ekki minna en sýna hæfileika
sína í starfinu. Og þá var ekk-
ert annað gert um borð en
slegið með sleif í eldhúsinu
allan daginn og veginn, hend-
urnar þvegnar, neglurnar
burstaðar settir upp vettling-
ar, þegar þurfti að sækja
kol niður í fýrpláss. Allt
gekk þetta prýðilega og ég
veit ekki til að neinn hafi beð-
ið varanlegt tjón af því að
trúa mér fyrir fæðinu sínu.
Þeir blésu út eins og hvalir.
Strákur í sveit fyrir vestan
fékk ég ekki allitaf nóg að
borða, svo ég sagði við sjálf-
an mig, þegar ég kom á sjó-
inn: „Karlarnir verða að fá
að ét'a eins og þeir geta í sig
látið, það segir hann Nikulás
kOkkur."
Einu sinni kom karlfauskur
um borð til okkar og sagði
við mig: „Hvern fjandann á
þetta að þýða hjá þér að
fcarupa svona mikinn miat?“
„Hvað kemur það þér eigin-
lega við?“ svaraði ég. „Þú
kaupir allt of mikinn mat,“
endiurtók hann, „þetta er ofan
mál, geng bara um daginn og
veginai og gef engum höggstað
á mér. Það getur verið gott að
vera diplomat hér á Dvalar-
heimilinu og ég er fæddur
diplomat, get ég sagit þér.
Og svo er eitt: maturinn
hér er ágætur ,þó ég eegi sjálf
ur frá.“
„Þykir þér saltfiskur góð-
ur?“ var ég fljótur að spyrja.
„ Já, saitfiskur er góður,
betri en nókkurn tíma kjöt,
ef hann er vel þurrkaður, en
nú orðið fer lítið fyrir þvi.
Ég hafði sa'ltfisk á síldinni á
sunnudögum og ávaxtagraut
á eftir. Það þótti herramanns
matur og kom fyrir þeir
segðu ég væri fæddur snill-
ingur. Maður er svo sem fædd
ur eitt og annað, eftir því hver
talar.“
„Þeir sögðu niðri að þú
værir ekki orðinn sextugur,
Lási.“
„Sögðu þeir það? Þeir eru
hraðlygnir.“
„Og hver heldurðu að sé
lygnastur?"
„Ég veit það ekki, þvi ég
hef ekfci gegnumlýst þá. Ég
vildi heldur lenda í sjávar-
háska en horfa á það sem
kæmi í ljós, ef þeir yrðu gegn
umlýstir allir héma. En hvað
segja þeir þá ég sé gamall?“
„49 ára.“
„Jæja, segja þeir það? Bor
ið saman við þá er ég auðvit-
að ekki nema 49 ára. Og svo
fylgist ég enn þá með, þó ég
hafi ekki drukkið daginn og
veginn, því mættirðu skjóta
að þeim.“
„Þú hafðix saltfisk á síld-
inni?“
„Já, en ég er fæddur 1901,
ekki 1902 eins og stendur í
skýrslunum, sem hafa verið
sendar Dvalarheimilinu. „Þú
ert fæddur 1902,“ sagði for-
stjórinn einu sinnl við mig.
„Nei, ég er fæddur 1901“
sagði ég. Og þar sem ég er
fæddur 21. maí, geturðu trú-
að því, að ég verð sextugur á
sunnudaiginn kemur. Karlam
ir eru bara öfundsjúkir að
komast ekki í blöðin.“
„Þú segist alltaf vera mjög
hreinn, ég sé líka að þú ert
fínn í tauinu."
, Já, það hef éff plltaf ver-
ið, um að gera að vera fínn
Lási kokkur helmsóttur
þar sem þeir sátu í anddyrinu
á bekknum Letigarði og gekk
upp á 412.
Lási kofckur beið mín uppi
í herbergi sín-u og var miklu
róleffri en fjórmenninffamir
höfðu sagt. Hann bauð mér
inn. og gaf mér ávexti og
konfekt.
„Hvað varstu lenffi á sión-
um, Lási?“ spurði ég eins og
í vandræðum.
„25 ár,“ svaraði h,!>nn „15
ár á trollurum. 10 á s;id.“
„Og hvort líkaði þér
betur?"
„Mér líkaði allt betur."
„Þú meinar hvort tveggja,
er það ekki Lási?“
„Jú, mér lífcar hvort tveffgja
betur, en það var auðveldara
að vera á trollurunum. Þar
var meira hreinlæti og ég er
ákafleffa veikur fyrir hrein-
læti, eins oe þú hefur kanmsfci
heyrt. Við þurftum að sækja
kol og standa í ýmiss konar
skítverkum, sem vom ekki
sam'kvæmt mínu upplagi. Ég
hef aldrei þvegið mér eins oft
um hendumar og þegar ég
var á trollurunum. Ég gerði
bókstaflega ekkert annað all
an tímann en þvo mér og
skrúbba. Þú veizt hvernig
þetta var í þá daga allt sótt
í heila herdeild." „Þannig á
það að vera,“ hrópaði ég.
„Hér er heil herdeild um
borð og komdu þér út eða—
Svo steytti ég framan í hanm
hnefana og hann hrökklaðist
út. Ég hrópaði á eftir honum
af öllum sálarkröftum: „Hef-
urðu aldrei á sjó komið,
mannfýlan þín?“ Litlu síðar
kemur skipstjórinn niður til
mín og segir: „Hvað var það
eiginlega sem þú sagðir við
reiðarann. Lási minn?“
Eftir það var ég kallaður
Lási kjaftur.
En sjáðu hvað ég er tandur
hreinn um hendurnar, svona
er ég alltaf, enginn skítur,
engar sorgarrendur."
Hann rétti fram hendurnar
og sýndi mér og bætti við:
„Ég hef alltaf ve: j hrein-
legur. Maður á að vera
hreinn, hvort sem er á sjó
eða landi. Allt . eldhúsið
spegilfagurt hiá mér á síld-
inní og samt fengu allir nóg
að éta. Ég er ekki gefinn fyr
ir neina draslvinnu og ef þú
skrifar eitthVað um mig,
mundu þá að segja að mér líði
vel hérna á Dvalarheimilinu,
því hér er allt hreint og fág-
að, ef því er að skipta. Og svo
blanda éff mér ekki í nein deilu
Allt endar þetta í nöqlum
í tauinu bæði utan og innan."
„Og samt ógiftur, Lási?“
„Hvað áttu við með þvi, að
ég geti ekfci séð um mig sjálf-
ur, eða hvað?“
„Nei, ég sagði bara: og
samt ertu óeiftur, Lási."
,,Já, þú átt við að ég sé
hamingiusamur, það er líka
alveg rétt. Ég hef alltaf vilj-
að vera piparkarl og efcki gift
ast neinni einni konu, heldur
hafa allar konur eins og dag-
inn og veginn."
„Þú sagðist vera fæddur
fyrir vestan.“
„Vestur á Snæfiallastrond.
alveg rétt. Svo fór ég til
Styfckishólms og var í Elliða-
ey hjá Ólafi og Theodóru,
frænfcu minni. Þau voru mér
al'ltaf ósfcöp góð. Svo til
Reykjavíkur.“
„Og hvenær var það?“
„Ég man það efcki, en fyrst
í stað var ég 6 mánuði hjá
Kristínu Dalsted á Fjallkon-
unni og þar var þvílítour has-
ar um tíma, að lögreglan trú
ir því efcki enn, að ég hafi
sloppið þaðan lifandi. Það var
sfco efcfcert grín, get ég saigt
þér. Og fullkomnasta vöru-
skiptaverzlun, sem ég hef
hingað til heyrt getið um.
Þeim hefði ekki veitt af að
skrúbba á sér neglurnar, sum
Framh. á bls. 15