Morgunblaðið - 20.05.1961, Blaðsíða 15

r Laugardagur 20. ma! 1961
MORGUNBLAÐIB
15

- / fáum orðum
Framh. af bls. 10.
um sem þanigað komu. Og
einihver hefði hatft gott af því
að leggja sálarhróið sitt í
bleyti, þó ekki hetfði verið
nema ytfir einia nótt.“
„Þú hefur auðvitað ekki
baMizt þama við?“
„Nei, María Maack, frænka
mín, kom asfcvaðandi niður
eftir einn góðan veðurdag og
sagði mér að koma með sér,
þú veizt hvað það þýðir. Ég
sagði ekki múkik og hún fór
með mig eins og hvern
annan auðnuleysingia til Mar-
grétar á Hótel Heklu og
hjá henni var ég næstu
8 ár. Já, 8 ár samfleytt
og þótti engum mifcið. Það
hefur efcki verið þörf að klaga
upp á mig þar sem ég hef ver
ið, því ég hef aðeins 'haft eitt
takmark í lífinu: að vera góð-
ur kokfcur, helzt bezti bokkur
landsins og vinna vel og
dyggilega, svo orð færi af.“
„Og heldurðu nú, að orð
hatfi farið af þínum störfum,
Lási?“
„Það held ég. Þegar forset-
inn kom hingað í heimsökn í
Dvalarheimilið í fyrra, heils-
aði hann mér sérstaklega með
hand'abandi og sagði: „Ég
þekki Niikulás kokk.“ Það' er
á við margar Fálfcaorður, get
ég sagt þér“.
„Og samit ertu alinn upp í
sárustu fátækt.“
„Já, foreldrar mínir áttu
mörg böm og pabbi dó þegar
við vorum ung systkinin. Þá
varð mamma að vinna fyrir
okkur. Eitt sumarið var hún á
Siglufirði. Þá var ég dreginn
upp í sveit og settur niður á
myndarheimili svokallað við
ísafjarðardjúp. Bóndinn hét
stóru nafni, hann hét
Jón, en mér nægði
smáofð eins og „strák-
greyið.“ Nú var ákveðið að
ég yrði smali þarna á bænum,
en mér leiddist hjásetan. Ég
átti að gæta 100 fjár frá átta
á morgnana til átta á kvöid-
in og ef ég skilaði því ekki
öllu var ég húðskammaður.
Þegar ég fór á morgnana,
fékfc ég þorskhauskinn og
fjórðapart af köku og pela af
undanrennu. Þegar ég var
heima á bænum fékk ég lí+.ið
að éta og svo þótti mér sóða-
legt að brytja blóðmörinn og
lundabaggann ofan í ófcunn-
uga grautarsfcál.
Einn góðan veðurdag datt
mér í huig að strjúfca, og þegar
fólfcið var að borða um þrjú-
leytið hljóp ég til hennar Júlí
önu á Kleifum. Mér tókst
að komast klafcklaust á leiðar
enda. En þegar ég er að ganga
heim hlaðið, er húsbóndinn
kominn að sækja mig. „Ég
tek sitrákinn og fer með hann
aftur," sagði hann. En Júli-
iana gaf sig efcki, heldur
byrsti sig upp á vestfirzku ov
sagði: „Nei, hann fer efcki til
þín afltur, ég hringi til Svein-
bjamar, bróður hans, og segi
að hann sé kominn til mín og
ég mumi senda hann til Álfta-
fjarðar og þaðan geti hann
farið með báti til fsafjarðar."
Við það sat og situr enn, ef
þú vilt endilega fá að vita
það: ég borða efcki úr ókunn-
ugum grautarskálum.“
„Hvað heldurðu að fólk
segi um svona búsfcap nú á
dögum?“
„Já, hvað heldurðu að unga
fólfcið segi? Það segir aðeins
ef því mislífcar eitthvað: ég er
tfarinn! Það sem bjargaði líf-
inu í mér, þegar ég var að al-
ast upp var aðeims eitt, að ég
fébk alltatf nóg lýsi. En nú er
mannskapurinn orðinn svo
fímn að hann getur efcki étið
lýsi nema í pillum. Svona
fólk hlýtur einn góðan veð-
urdag að veslast upp af á-
reynsluleysi. Ég hef reynsiu

steinanna sem hatfa legið í fjör
unni í þúsund ár.
Þótt mér hafi í æsku ekki
alltaf liðið eins og bezt verð-
ur á kosið, hef ég aldrei ver-
ið veikur svo orð sé á ger-
andi, efcki einu sinni fengið
fcvef. Á morgnana fer ég
jafckalaus í búðir, ef því er að
skipta, en unglingarnir
skjáltfa eins og hrislur, ef opn
aður er gluggi. Nei, ég hef
efcfci lagzt ein-n einasta dag og
aldrei orðið misdægurt. það
get ég ekfci sagt. Ég hef ein-
ungis lent í bílslysi fyrir
nokkrum árum og þá lá ég 11
daga, þar af 3 daga í roti, og
þá sögðu læfcnarnir, Guð-
mundur Thoroddsen og
Snorri Hallgrímsson: „Þú ert
alveg ódreoandi, Lási kokk-
ur.“ Svo fékfc ég heilabólgu.
þegar ég var drengur og
mænuveiki fyrir fjórurn ár-
um og var heilt ár frá verki
og má efcki vinna nema 5
tíma á dag. En annað er það
efeki.
Þegar ég fékfc mænuveik-
ina, hneig ég niður í eldhús-
inu í Þórscafé, þar sem ég
var að vinna og Jón löereelu-
þjónn ók mér heim til Bjössa
bróður. Þangað kom Kristján
Þorvarðsson læfcnir og segir:
„Snertið ekki á honum, þvoið
honum ekki einu sinni, það er
mænuveifci.“ Það var verst
fannst mér að liggja þama ó-
þveginn og ógreiddur og ekki
einu sinni haft fyrir því að
skrúbba skítinn undan nögl-
unum á mér. Nei, þarna
sfcyldi hann liggja bölvaður,
ef unnt væri að rétta hann
við með skít og öllu saman.
Daginn eftir var ég svo þveg-
inn unp úr spíritus og þá fór
ég að lifna við máttu vita.
Eiginlega ætti að lögfesta, að
fólfc þvoi sér upp úr spíritus
einu sinni í vifcu, ekfci sjaldn-
ar. Samt máttu ekki halda
að ég sé óreglugemsi, nei það
hef ég efcfci verið, þó ég hafi
á síðastliðnu ári verið fullur
á sjómannadaginn, gamlárs-
kvöld, fcofcfcaballinu og —
,,Þér leið illa að fá ekki að
þvo þér strax og þú varðst
veikur, segirðu?"
„Já, við sem alltaf vorum
svo hrein heima hjá henni
mömmu, þó við værum í bætt
um fötum. Og svo fengum við
kjötsúpu á sunnudögum þó
við fengjum ekfci mjólfc, því
hún hafði ekki efni á svoleið-
is kræsingum, bræðing á
brauðið í staðinn fyrir smjör,
en kandísmola á eftir. En
heyrðu, þeir sfcilja ekfci enn
í dag, hvernig ég fór að því
að rakna úr rotinu. þegar ég
lenti í bílslysinu."
„Og hvemig fórstu að því,
Lási kokkur?"
„Það var efcki um annað að
gera. Þetta millibilsástand
var óþolandi, annað hvort var
að lifa eða deyja.“
„Hvenær fórstu fyrst á sjó
inn?“
„Ég fór á Gylli og var með
'Vill'a skipstjóra í mánaðar-
tíma. Síðan' fór ég á Vestra
og mörg önnur skip, lengst af
var ég á Helgafellinu gamla
með Þórði Hjörleifssyni, •al'ls
fjögur ár. Þrjú ár var ég á
Braga, hann fórst eins og þú
banngki veizt, aðeins þrír
fcomust af.“
„Þú varst ekfci í þeim
hópi?“
„Nei, ég var efcki með í
þeirri óhappaferð.“
„Það hefur kannsfci aldrei
neitt bomið fyrir þig á sjón-
um?“
„Jú, áfall einu sinni þegar
ég var á Helgafellinu. Það
var geðvonzikuveður og sfcip-
ið fékfc á sig sjó Og lenti á
hliðina og lá svo klúkfcutím-
um saman á bumbuhni, en
4llt end
svo gátu þei-r um síðir hellt
lýsi í sjóinn og þá hætti að
renna inn í strompinn og þeir
gátu rétt skipið af.“
„Varstu hræddur?“
„Nei, ég hef aldrei verið
hræddur. Ég fór bara niður
og féfck mér kaffi og síga-
rettu. Guðmundur kyndari
sagði við mig: „Nú er andskot
inn að hirða öfckur.“ „Nú
jæja,“ sagði ég og lagði mig.
Mér var svo sem sama hver
hirti okkur það var ekki sá
munurinn. En við vorum tald
ir af og Vísir sagði frá því,
að Skipið hefði farizt og þá
hlýtur það að vena rétt. En
hræddur! Nei, það hef ég
aldrei verið, hvorfci á sjó né
landi. Ég hef aldrei verið
hræddur við að deyja, hræðsla
er veifelun í sálinni. Ég held
það sé hlýtt að deyja, t.d.
hlýrra en er á Halanum að jatfn
aði. Annars fannst mér gott að
vera á sjónum að því leyti, að
þá var engin hætta á, að þeir
tækju mann og brenndu eins
og hrossatað. Ég vil ebki láta
I „uniformi“
brenna mig. Mér þykir svo
vænt um íslenzka mold og
landgrunnið eins og það legg
ur sig. Það má kannski segja
það sé hreinlegra að láta
brenna sig og minni fyrir-
höfn, en ég vil ekki skipta á
því og íslandi."
„Þú sagðr hafa verið á
Vestra, Lási.“
„Já, fór 12 sinnum til Eng-
lands, 10 sinnum til Hamborg-
ar og 5 sinnum til Kússíhafn-
ar. Ég er búinn að sigla til tíu
landa og hef verið alls staðar
nema í Kaupmannahöfn og
Noregi. Ég var messagutt,
kokkur og ráðgjafi hjá Einari
á Vestra. Hann fórst með
Heklu í stríðinu. Nú er búið
að senda Vestra til Noregs í
nagla. Allt endar þetta í nögl
um og eini munurinn er sá
að sumir naglar eru ryðgaðir,
aðrir efcki. Svo fór ég líka
einn túr til ftalíu, heitir það
efcki Genúa? Stefán íslandi
var samferða okfcur og eini
munurinn á ofckur Stefáni er
líklega sá, að hann fékk efcki
leið á ítalíu fyrr en eftir 25 ár
en ég fékk mig fullsaddan á
einni viku. Stefán er ágætur
maður, eins og þú sérð á þessu
og afskaplega þolinmóður.
Ég þefcki hann vel frá Hótel
Heklu, því þangað kom hann
stundnm og mér féll alltaf
prýðUega við hann. Okkur
pas^ «aman sokkar og allt
sam"- “
,.Fn hvernig var þetta á
ítai
,. ’-'eg prýðilegt. Ég fór í
leifchús, dýragarðinn og kass
ana oig kynntist öllu, sem er
umta!svert.“
ar þetta í
„Hvað þótti þér bezt?“
„Allt bezt.“
„Og svo fóruð þið heim?“
„Nei, komum við í Portúgal
og þar voru jafnmargir glæpa
menn og kolamolarnir voru
margir í boxunum. Það var
enginn friður, þeir voru með
hendurnar niðri í vösunum á
manni aHan tímann og gagns
laust að geyma þar nokkurn
seðil. Við röðuðum hlemmun-
ui.i í vasana og þá hringlaði
í, ef þeir ætluðu að ræna ofck
ur. Aðalatriðið var að hatfa
ekki á sér peningaveski. það
gat kostað mann lífið, efckert
minna.“
„Og þú slapnzt?"
„Já, auðvitað slapp ég.“
. „Þú ert hreystimenni,
Lási.“
„Já, er ég það efcki? Og þó
er ég annað frekar, góður
fcokkur. Þegar ég var 9 ára,
var ég látinn sjóða matinn i
alla fjölskylduna heima í
Bolungarvík, því mamma
gekk í fiskvinnu til Péturs
Stórfcaupmanns og hafði ekfci
tíma til að annast eldhússtörf.
Og veiztu hvað ég var fcallað-
ur: eldabusfcan! En mér var
aTveg sama hvað þeir köll-
uðu, ég þurfti að hjólpa
mömmu, og mér var sama.
Mamma var 18 ár á Snætfjalla
strönd, 13 ár í Bolungarvíik
og —
„Og þú ert góður kofckur?"
„Nógu góður. Kokkaríið
var alltaf í beilanum á mér
og annað hefur víst ekfci toll-
að þar, en það gerir efcfcert
því ég fcef komizt af dugnaði
gegnum þetta allf og klárað
mig vel. Þó mamma væri allt
atf góð við ofckur krakfcana,
ól hún ofcfcur strangt upp og
fcrafðist þess við yrðum að
mönnum. Ef ég kom etoki ó
réttum tírna heim á kvöldin
og var t.d. of lengi á skautum,
kom mamma með sóp undir
svuntunni en það skildi stór-
borgarfólikið ekki.“
„Þú segist vera góður kofcfc
ur, en hvaða matur finnst þér
beztur?“
„Karbonaði."
„Og hvað er það?“
„Barið kjöt með 8 eða 9
eggjum eftir því hvað maður
er rífcur. Síðan er það sett í
tvíbökuimylsnu og —.“
„En hvað þótti þér leiðin-
legast að matreiða?“
„Svínafcjöt og rjúpur.
Rjúpurnar krefjast svo mik-
illar vinnu. Fyrst þarf mað-
ur að þvo þær upp úr mörg-
um vötnum, síðan eru þær
látnar í undanrennu um nótt
ina, þurrkaðar með visku-
styfcki, settar í ofn.. en þær
eru góðar með rjómasósu. En
hefurðu heyrt þetta:
Önnur er nú ævin mín
upp frá þessum degi.“
„Nei, það hef ég ekki
heyrt, þú ert sfcáld lífea.“
„Nei, það er ég ekki en ég
er skyldur honum Matthíasi
Jochumssyni. Og ætli við tveir
séum ekki lífca eitthvað skyld-
ir, báðir sjení. Markaðu min
orð því ég hef reynsluna. Mér
gengur allt í haginn og ég er
nýr maður á hverjum degi.
Þú veizt hvernig fer fyrir
sfcáldunum þegar þau endur-
nýja sig ekki, það er eins og
að missa heilsuna."
„En segðu mér, hvað finnst
þér skemmtilegast í Hfinu?"
„Að geta verið góður við
aðra, það þyfcir mér skemmti
legast. Þegar við lágum í höfn.
komu krakfearnir stundum
inn í eldhús til mín og báðu
um brauðsneið. Það voi'u mín
jól. En nú eru þeir vaxnir
mér yfir höfuð og ég gef eng
um neitt lengur. En þekkirðu
efcfci hann Ragnar í Þórs-
fcaffi?“
„Nei, ég þekfci hann ekki.“
„Jú, víst.“
nögliim
„Af hverju heldurðu það?“
„Hann lætur skrifa allt hjá
Morgunblaðinu.“
„Nú—já, r1!t?“
„Já, auglýsingarnar. Ég var
hjá honum fyrir fjórum ár-
um. Hann er góður maður og
þau öll og hafa hjálpað mér
fjarskalega mi'kið. Hann gaf
mér ný föt um daginn og
sagði ég ætti að vera í þeim á
atfmælinu. „Ég ætla að láta
þig vita það,“ sagði hann,
„að þessi föt em vönduð og
þú skalt eiga þau.“ Þannig er
Ragnar, allt jafn vandað og
hann sjálfur. Ég skrapp vest-
ur á firði í ellinnl og þá
spurðu þeir hvemig ég hefði
það. „Ég hef haft það gott
síðan ég varð frændi hans
Ragniars á Þórskaffi," sagði
ég. Þeir voru eitthvað að
hlæja að þessu, en ég sfeil
ekki af hverju, ég meinti
það.“
„Eigum við að tala um
pólitík svolitla stund?“
„Nei, það skulum við ekki
gera. Ég er enginn bölvaður
kommi, það er versta þjóð
sem til er hér í bæmlm".
„Nú talar þú eins og Vest-
firðingur, Lási kokkur“.
„Á ég ekki heldur að
segja þér eina eða tvær sög-
ur úr síldinni. Ég var eitt
sumar á Nönnu. Við höfðum
fengið stórgott kast og ég
búinn að gefa strákunum
matinn og smyrja upp á
kvöldið, svo þeir geti fengið
nóg að borða, því þeir þurfa
alltaf að vera að éta eitt-
hvað þessir sjómenn, það er
munur eða ég og þú, sem
fáum aldrei næði til neins.
Klukkan þrjú um nóttina
kemur strákur upp til mín
og vekur mig. „Það er komið
snarvitlaust veður", segir
hann. „Viltu ekki fara í fötin
þín?“ Ég svaraði honum að-
eins: „Það liggur ekkert á,
það er bezt ég gangi heldur
vandlega frá öllu í eldhús-
inu, áður en skipið ferst, þá
gengur mér betur að komast
í himnaríki". Það hlýtur
nefnilega að vera ákaflega
hreinlegt þar.
Nú, einu sinni var ég kokk
ur á Skaftfellingi frá Vest-
mannaeyjum. Ég stóð í eld-
húsinu og var að baka klein-
ur en strákarnir voru að fá
hana og allir í bátum nema
ég og fyrsti meistari. Þegar
ég ætlaði að fara að hnoða
deigið er eins og ég ráði
ekkert *við það, en held samt
áfram að baka. Þegar ég
steiki kleinurnar koma á
þær óeðlilega stórar bólur, en
ég læt það samt gott heita
og hugsa með mér, að þær
séu nógu fjandans góðar í
strákaskrílinn. Svo koma
þeir í kaffi og ég segi það
sé skemmtilegast að drekka
úti á dekki og þeir verða
vitlausir í það. Ég kem svo
með kaffi og kleinur í bytt-
unni minni, sem ég kallaði,
og allt gengur ágætlega og
þeir éta upp á skömmum
tíma þau 8 pund, sem ég var
nýbúinn að baka. En nokkru
síðar fengu allir kveisu. Þeg-
ar að var gætt, hafði ég
óvart sett laxerolíu í klein-
umar, en ég var þeirrar
skoðunar að þeir hefðu jafn-
gott af þessari hreinsun og
báturinn, þegar þeir spúluðu
dekkið“.
„Þú hefur verið lánsamur
í lífinu, Lási?“
„Já, það hef ég verið. Þeg-
ar ég var barn í vöggu horfði
móðir mín á bát sigla heim
af kúfiskveiðum í Önundar-
firði, og var blankalogn und-
an Snæfjallaströnd. Hún
horfði á bátinn fara fyrir
nésið, en svo hverfur hann
og næst þegar hún sér hann
Framh. á bls. 17.

■
I
i