Morgunblaðið - 28.05.1961, Page 8

ð
MORCVTSniAÐIÐ
Sunnudagur 28. maí 1961
>f
VESTUR f Seven Sisters Falls i
Manitobafylki á heima aldraður
Eyfirðingur, Árni Sigurðsson.
Hann er alþekktur meðal íslend
inga vestra fyrir málveik sín og
forgöngu í leiklistarmálum. Fyrir
nokkru hitti ég hann i því skyni
að skrifa eftir honum nokkur
minningabrot, ef menn kynnu að
hafa gaman af að heyra frá þess
um vestur-íslenzka listamanni.
^ DRAUPNIR
Ég fæddist á Hálsi í Svarfað-
ardal 12. nóv. 1884, segir Árni.
Faðir minn var Sigurður Sigurðs-
gon. Hann var kallaður Sigurður
Draupnis. Séra Matthías orti fal
lega eftir hann, þegar hann dó.
Hann var kenndur við Draupni,
skipið sem hann var lengst með.
í>að var gert út frá Akureyri,
fyrst lengi á hákarl, en svo á fisk.
Það var ein lengsta skipstjórnar
tíð, og því var hann kenndur við
skipið. Þetta var gamalt skip,
hafði verið keypt notað fra Nor-
egi. Pabbi tók eftir því i tveim
ur túrum, að stýrið var orðið lé-
Meðal Klettafjalla, málverk eftir Arna Sigurðsson.
E»egar Fjalia-Eyvindur
ienti í jórnbrauiorslysi
Rætt við Vestur-Islending!nn Arna Sigurðsson
legt, »g vildi hann setja nýtt, en
fékk því ekki ffamgengt. Þó sagði
hann skipinu lausu, taldi það ekki
sjófært og vildi ekki bera ábyrgð
ina, ef illa færi. Þá tóku við skip
inu þrír bræður. Var einn skip-
Stjóri. í fyrsta túr fórst skipið
og rak það upp á Vestfjörðum.
Þeir sáu á skipinu að reknir höfðu
verið viðarbútar með stýrinu,
•þar sem 'það kom upp úr skutn-
am. Töldu menn, að stýrið myndi
hafa brotnað og skipið síðan rek
ið stjórnlaust.
ÞEGAR ARNARNES FAUK
Móðir mín var Ásta Antons-
dóttir frá Arnarnesi, dóttir Ant-
ons Sigurðssonar, sem þar bjó, al
kunnur stórbóndi og sjósóknari.
Þau skildu foreldrar mínir, og
eftir það var ég nokkuð mörg
ár í Arnarnesi. Þá var Jón sonur
Antons tekinn við jörðinni. Hann
var faðir Kristínar listmálara.
Manstu að segja frá þeim ár-
um?
— Ja, mér verður lengst minn
isstætt, þegar Arnarnes fauk. Þeir
voru myndarlegir menn synir
hans Jóns. Jón, sá elzti drukkn-
aði ungur. Anton var smiður,
Árni verzlunarmaður, en Sveinn
var búhneigður og hafði tekið við
af Jóni, þegar fauk.
Þeir höfðu nýlega byggt stórt
og mikið fjárhús. Þakið var úr
torfi og var hlaðið á gjóti til að
halda því niðri, þangað til það
greri. Þennan morgun, þegar íór
að hvessa, fór Sveinn með vinnu
mennina til þess að setja meira
grjót á þakið. Meðan þeir voru
við það, versnaði veðrið svo, að
þakið tók af í heilu lagi með
fjóra menn, sem á því voru. Þak-
ið fór niður á túnið, en engan
mannanna sakaði. Við stóðum í
framhúsinu krakkarnir og sáum,
hvað gerðist við fjárhúsin. Þeir
hlupu svo heim að bænum. Upp
að bæjardyrunum voru þrjár eða
fjórar þykkar plankatröppur.
Sveinn hljóp á undan mönnunum
fyrir húshornið og að hurðinni
og greip í snerilinn, en þá hrökk
hann í sundur, svo að Sveinn féll
fram á hlaðið. Hann kom niður á
grúfu, en 1 sama bili svipti storm
urinn tröppunum á loft og fleygði
þeim fram á hlaðið. Þær komu
niður á bakið á Sveini og stór-
meiddu hann. Hann var svo bor
inn inn nær meðvitundarlaus.
Eini læknirinn, sem þá var leit
andi til átti heima yfir á Kljá-
strönd austan fjarðarins. Þá varð
ég vitni að einhverri mestu hetju
dáð, sem ég þekki. Árni bróðir
Jóns í Holti átti stóran róðrar-
bát, fjögurra eða sex manna far.
Þessi bátur var mannaður og var
Árni Sigurðsson.
Árni við stýrið. Þeir réru svo yf
ir fjörðinn í sjóðbullandi suð-
vestan rokinu og aftur til baka á
móti veðrinu með lækninn. Hann
hafði síðar a orði, að aldrei hefði
hann orðið hræddari um líf sitt.
Þeir komust þó heilu og höldnu
ijneð lækninn, en Sveinn var svo
illa brotinn og lemstraður, að
ekki reyndist unnt að bjarga
honum, og lézt hann nokkru
síðar.
f þessu sama roki fauk stór
smiðja, sem stóð úti á hlaðinu.
150—160 hesta heygalta þurrkaði
hann svo, að ekki sást eftir eitt
einasta strá. Skammt frá bænum
stóð vindmylla, sem afi hafði
reist, ein sú fyrsta þar um slóð
ir. Hann malaði allt korn fyrir
bændur í Arnarneshreppi og víð-
ar. Ég man einu sinni, þegar afi
tók mig þar inn og myllan var í
gangi. Það þótti mér meiri hávað
inn. Mylluna tók rokið í heilu
lagi. bara kippti henni upp af
standinum. Úr henni fannst
aldrei neitt nema tannhjólin, og
höfðu þau rekist nær á kaf í
jörð. — Já, Arnarnes fauk í öll
um skilnigi í þessu veðri. Jón
gat ekki unað þar eftir þetta.
ÞAR BRANN MÍN
SKÓLAGANGA
Frá Arnarnesi fór ég svo
að Skriðulandi til Jóns Baldvins-
sonar og þaðan til Akureyrar til
föður míns, þegar ég þurfti að
fara að ganga í barnaskóla. Þegar
honum var lokið, langaði mig að
fara á Möðruvallaskólann. Ég
var langyngstur allra nemenda,
þegar ég var þar, en annan vetar
inn brann skólinn og þar brann
mín skólaganga.
Manstu ekki eitthvað að segja
frá skólalífinu?
Það gerðist svo sem ekkert sér
stakt. Þar var mér samtíða Adam
Þorgrímsson frá Nesi. Hann var
efstur í sínum bekk, mikill náms
maður. Sá neðsti var lítill og
veimiltítulegur. Hann kölluðum
við alltaf Evu. Ég hjálpaði Evu
stundum við danska stíla, ekki
meiri bógur en ég þó var.
Hvað um kennarana?
— Mér líkaði vel við Hjaltalín,
þó að hann væri þungur á brún
ina. Það var svo mikil hressing,
þegar hann lagði höndina á koll-
inn á manni. Ég dáðist sérstak-
lega að Stefáni kennara. Hann
var strangur kennari, svipmikill
og sýndi sjaldan blíðuhót. En
hann var framúrskarandi ræðu
maður og framsögn hans sérstok.
Þriðji kennarinn var Halldór
Briem. Honum var stundum gert
lífið grátt. Herbergið, þar aem
við sváfum, var langur salur, og
vissu dyrnar fram áð stigaupp-
göngunni — bara iítill pallur
fram að stiganum. Nú áttu allir
að vera sofnaðir á ákveðnurn
tíma. Við vissum, að Halld ir varð
að fara þennan stiga til þess að
komast upp til sín. Á stigapallin
um komum við nú fyrir fötu hálf
fullri af vatni og höfðum spotta
úr höldunni og inn um skráar-
gatið. Var svo um búið, að fatan
steyptist yfir þann, sem upp stig
ann kom, ef spottanum var
sleppt. Við vorum allir háttaðir,
en sátum framan á rúmunum, en
einn var á verði við skráargatið.
Það hefði mátt heyra flugu anda,
svo hljóðlátir vorum við þetta
kvöld. Þegar svo heyrðist til
Halldórs og hann var nærri kom
inn upp úr stiganum, fékk hann
fötuna yfir sig, og hún valt niður
allan stigann með miklum skruðn
ingum. Halldór fór aftur niður,
en kom svo skömmu seinna upp
til okkar og leit inn en þá voru
auðvitað allir í fastasvefni.
Urðu engin eftirmál af þessu?
Nei, ekki varð ég var við það.
Þó held ég hann hafi eitthvað tal
að um þetta við Stefán. Mér
hálffannst það í næsta tíma á eft
ir. Svo var því slegið íöstu að ein
hver vinnukonan hefði gleymt
fötunni þarna.
SMÍÐANÁM OG VESTUR-
FÖR
Þegar ekki varð meira úr
skólagöngunni, vildi faðir minn,
að ég lærði smíðar, og það varð
úr, að ég réðist til þeirra Sig-
tryggs Jónssonar og Jónasar
Gunnarssonar. Smíðanáminu
lauk ég svo með sveinsbréfi. Mér
féll vel við smíðarnar, en þó var
annað, sem snemma varð mitt
hugðarefni. Það fór svo, að ég
varð hjá þeim við málningu, og
ég hafði snemma mikla unun af
að rissa og teikna það, sem fyrir
augun bar.
Málaðirðu myndir á Akureyri?
— Nei, en ég gerði talsvert af
svartkrítarmyndum. Sennilega
eru þær allar glataðar. Ég fékk
tilsögn í teikniskóla á Akureyri
part úr vetri hjá Jóni Guðmunds-
syni, og er það öll sú skólaganga
í teikningu, sem ég hef hlotið um
ævina. Síðan hef ég lært af sjálf
um mér og annarra verkum. Eft
ir að dvöl minni á verkstæðinu.
lauk, fór ég svo til Kaupmanna-
hafnar og var þar í tvö ár hjá
Jóni bróður mínum, sem þar var
byggingarmeistari og í góðu áliti
þar.
■— Lágu til þess nokkur sérstök
atvik, að þú fórst til Vestur-
heims?
-— Nei, engin sérstök. Ég kvænt
ist á Akureyri 1907 Hallfriði
Stefánsdóttur. Hún var fóstur-
dóttir Friðriks Krist j ánssonar.
Nú voru margir vinir og gamiir
leikbræður Friðriks komnir vest
ur, og þeir hvöttu hann til að
koma. Það varð úr að Friðrik fór
vestur og við síðan á eftir Hall-
fríður og ég og þrír synir Friðriks
Jakob, Eðvald og Karl. Þegar
hingað kom, var mikill uppgang
ur á löndum. Þeir höfðu í smið
um margar og stórar byggingar.
Ég hafði alltaf nóg að gera, og
það gekk allt ljómandi vel. Síðar
sneri ég mér mest að málningu.
^ UM LEIKLISTARSTARF-
SEMI
— Segðu mér eitthvað af
leiklistarstarfi þínu.
— Ja, ég hafði nú komið á svið
á Akureyri. M.a. lék ég þar einu
sinni innbrotsþjóf í Sherloek
Holmes. Guðlaugur Guðmunds-
son sýslumaður lék Sherloek. Eft
ir að hingað kom gekk ég svo í
klúbbinn Helga magra, en það
var félagsskapur Eyfirðinga í
Winnipeg. Þar voru margir góðir
leikarar og höfðu sett upp ýmsa
smáleiki, áður en ég kom. Ég skal
nefna Ólaf Thorgeirsson, sem gaf
út almanakið, Friðrik Sveinsson
málara, bróður rithöfundarins
Nonna, og Hannes Blöndal, sem
var kunnur leikari hér. Þegar
Fjalla-Eyvindur kom á prenti,
varð ég hrifinn af honum, og þeir
féllust strax á að taka hann til
sýninga. Það varð svo úr, að við
reyndum að fá frú Guðrúnu Ind-
riðadóttur til þess að fara með
hlutverk Höllu. Hún féllst á að
koma, og það var okkar mikla
happ. Bæði var hún mikilhæf leik
kcna og auk þess vissi hún, nvern
ig með leikinn hafði verið farið
í Reykjavík.
Hvernig féll þér að vinna með
Guðrúnu?
— Ágætlega. Okkur kom mjög
vel saman. Hún var mjög sam
vinnuþýð og ákaflega góð leík-
kona. ,
Stjórnaðir þú þessari sýningu?
— Já, með Guðrúnu og Iék
Kára. Ólafur Thorgeirsson lék
hreppstjórann, Ólafur Eggertsson
Arnes og Friðrik Sveinsson sýsiu
manninn.
Þetta var veturinn 1912—13
sem við sýndum Fjalla-Eyvind.
Það var mikill snjóa- og frosta
vetur. Við sýndum leikinn fyrst
eitthvað vikutíma í Winnipeg
og fórum svo um ýmsar íslend-
ingabyggðir. Það var um miðjan
veturinn að við höfðum lokið að
sýna í Norður-Dakóta og ætluð
um að sýna á tveimur stöðum í
Argylebyggð í Manitoba. Við
höfðum sýnt í Baldur í Argyla
og vorum á leiðinni til Glenboro.
Milli þeirra bæja lá gömul járn-
brautarlína, sem kölluð var
Grand Trunk, en miðja vega er
svolítil stöð, sem heitir Somerset.
Það var einn farþegaklefi í lest-
inni. Næst eimreiðinni var vöru
flutningavagn, þá farþegavagn og
aftast lítill vagn fyrir járnbrautar
mennina. í farþegaklefanum
þetta kvöld var aðeins leikflokk
urinn ásamt tveimur hérlendum
mönnum. Allir voru þreyttir eftir
kvöldsýninguna, og margir munu
hafa dottað. Ég man, að Guðrún
Framh. á bls. 17.
Sveinn Skorri Höskuldsson hefur sl. vetur dvalið
vestur í Winnipeg. Hefur hann ritað þessa grein
fyrir Mbl.