Morgunblaðið - 02.06.1961, Blaðsíða 14

14
MORCUISBLAÐIÐ
Fðstudagur 2. júní 1961
ÍJTGEFANDI: SAMBAND UNGRA S JAL 7STÆÐISMANNA
Lægri
kosninga -
aldur
Á ÞREÐJUDAGINN var, hinn
30. maí, fór fram þjóðaratkvæða
greiðsla í Danmörku um það,
hvort lækka skyldi kosningaald-
urinn úr 23 í 21 ár. í stjórnar-
skrá Danmerkur, sem sett var
1953, segir, að heimilt sé að
breyta kosningaaldrinum með
lögum, en um þau skuli fara fram
þjóðaratkvæðagreiðsla, áður en
konungur staðfesti þau. Þarf
meirihluti að vera á móti lögun-
um til þess að þau falli úr gildi,
Og verður sá meirihluti þó að vera
að minnsta kosti 30% af þeim,
sem kosningarétt eiga. Frumvarp
ið um lækkun kosningaaldurs-
ins var samþykkt í danska þjóð-
þinginu í vetur með miklum
meirihluta, Og var aðeins Óháði
flokkurinn og nokkur hluti
Vinstriflokksins á móti. Æsku-
lýðssamtök í Danmörku höfðu
mikinn viðbúnað fyrir þjóðarat-
kvæðagreiðsluna til að hvetja
kjósendur til að taka þátt í henni
og greiða atkvæði með breyting-
unni. Ekki hafa enn birzt ná-
kvæmar fréttir af úrslitum í
Reykjavíkurblöðunum, enda er
hugur fræðara okkar í blaða-
mannastétt allur hjá Norðmönn-
um og gestgjöfum þeirra hér-
lendum vegna heimsóknar Ólafs
konungs. Þó kom fram í útvarps-
fréttum í fyrradag, að úrslitin
hafa orðið á þá leið, að kosn-
ingaaldurinn muni breytast. Hafa
menn þá kosningarétt 21 árs á
öllum Norðurlöndunum. Hér á
landi var aldurinn lækkaður úr
25 árum í 21 ár 1934.
Á síðasta þingi Sambands ungra
Sjálfstæðismanna, sem haldið
var haustið 1C'59, var gerð álykt-
tm um stjórnarskrármálið, og er
niðurlag hennar á þessa leið:
„Þingið leggur til, að kosninga-
réttur í almennum þingkosning-
um og bæjarstjórnarkosningum
sé miðaður við 18 ára aldur.“
Þjóðaratkvæðagreiðslan í Dan-
mörku gefur tilefni til að minna
á þessa ályktun ungra Sjálfstæð-
ismanna.
Enginn dregur í efa, að hér á
landi ríki lýðræði. Því kann það
að koma ýmsum á óvart, að það
eru ekki nema um 55% af íbúum
landsins, sem kosningarétt áttu
í síðustu þingkosningum. Ennþá
er það að vísu svo, að nokkrir
menn, sem orðnir eru 21 árs, hafa
ekki kosningarétt, en þeir eru
svo fáir, að þeir skipta litlu sem
engu máli í þessu sambandi. Hitt
er aðalatriðið, að um 45% af
íbúum fslands eru yngri en 21
árs. Meirihluti þessa stóra hóps
er lítt tekinn að velta fyrir sér
málefnum íslenzka þjóðfélagsins
og enn síður farinn að mynda
sér skoðanir um þau. Hitt er jafn
víst, að talsverður hluti þeirra,
sem ekki hafa kosningarétt, og
þá auðvitað þeir elztu í hópnum,
fylgjast jafnvel með landsmál-
um og þeir, sem eldri eru. Þetta
unga fólk tekur einnig þátt í
þjóðlífinu sem fullgildir aðilar,
starfa við bjargræðisvegina eða
á skólabekkjum og greiðir til
sameiginlegra mála. Verður vart
á móti því mælt, að það eigi rétt
á að láta til sín taka við kosn-
HALVARD M. LANGE, sem nú gistir fsland
i föruneyti Ólafs konungs fimmta, hefur
verið utanríkisráðherra Noregs síðan árið
1946. — Hann stundaði nám við Óslóar-
háskóla og lauk þaðan heimspekiprófi árið
1929; tveim árum síðar tók hann sæti í
bæjarstjóm Óslóar. Lange tók snemma að
kynna sér alþjóðamál, enda hafði faðir hans
talsverð afskipti af þeim málum. Sumarið
1940 var hann tekinn höndum af þýzku
Gestapo-sveitunum og sat í fangelsi um 9
mánaða skeið; aftur var hann fangelsaður
í ágúst 1942, sendur til Sachsenhausen-
fangabúðanna og ekki látinn laus fyrr en
striðinu lauk. Eftir heimkomuna varð hann
brátt einn af áhrifamestu stjórnmálamönn-
um lands síns, tók við utanríkisráðherra-
embætti af Tryggve Lie árið 1946, sem fyrr
segir, og hefur síðan verið atkvæðamikill á
alþjóðavettvangi; var formaður norsku
sendinefndarinnar á friðarráðstefnunni í
París 1946, einnig á nokkrum allsherjarþing-
um Sameinuðu þjóðanna. Árið 1956 var hon-
um af ráði Atlantshafsbandalagsins falið,
ásamt Lester Pearson, Kanada, og dr, Mar-
tino, Italíu, að semja álitsgerð um ýmis at-
riði, er lutu að framtíðarstarfi bandalagsins,
og gengu þeir félagar þá undir nafninu
Halvrrd Lange, utanríkisráðherra.
„vitringamir þrír“. — Grein Lange, sem
hér birtist, er úr tímaritinu „NATO-letter.“
Halvard Lamije:
Vamarbandaiag vestrænna þjóöa
eina raunfíæfa afstaöan
iXiorska þingíð og þjóðin styðja
Atlantshafsbandalagið eindregið
MEÐ stöfnun Atlantshafsbanda-
lagsins árið 1949 snerust vest-
rænar þjóðir gegn ógnunum
Sovétveldisins um að beita þær
vopnavaldi. Megintilgangur hins
nýja bandalags var sá, að stöðva
frekari útþenslu Sovétveldisins í
Evrópu. Og mikilvægasta sönnun
in um þýðingu bandalagsins er
vissulega fólgin í þeirri stað-
reynd, að síðan samtökin voru
sett á fót fyrir 12 árum, hafa
landamæri hvers einasta ríkis
Evrópu staðið óhögguð.
En áhrif bandalagsins hafa
ekki verið takmörkuð við það
eitt að tryggja óbreytta valdaað-
stöðu; með sameiginlegu varna-
kerfi, sem komið hefur verið
upp, og framleiðslu nýtízku
vopna, hefur mótstöðumönnun-
um verið komið í skilning um,
að ekki er skynsamlegt að ætla
að leysa úr ágreiningi austur og
vesturs í styrjöld. Þetta hefur
knúið þá til að taka til endur-
skoðunar kenningu sína um að
styrjöld sé óumflýjanleg. Og
enda þótt hin nýja kenning
sovézkra ráðamanna um frið-
samlega sambúð veki naumast á
sér athygli fyrir vinsamlega af-
stöðu til vestrænna þjóða, þá er
það ástand, sem nú ríkir, ákjós-
anlegra en hið fyrra.
Markmið vestrænna þjóða
Áframhaldandi takmark Atl-
antshafsbandalagsins á hernaðar-
sviðinu verður því að vera það,
að koma í veg fyrir, að vestræn-
ar þjóðir þurfi að horfa úpp á
ástand, sem freistað geti mót-
stöðumannanna til að binda á
ný vonir við að lausn vandamál-
anna fáist í hernaðL
Þá mun bandalagið einnig hafa
þýðingarmiklu hlutverki að
gegna í samningaumleitunum við
sovézka lerðtoga um lausn þeirra
ágreiningsmála, sem nú skipta
heiminum í andstæðar fylkingar,
en slíkar samningaumleitanir
hljóta að verða teknar upp fyrr
eða síðar. Hernaðarlegt samstarf
innan vébanda Atlantshafsbanda
lagsins mun þá tryggja, að við
ingar, þar sem teknar eru ákvarð
anir um aðalmál þjóðfélagsins.
Að visu er erfitt að segja hvar
setja á mörkin, en 18 ára aldur
hlýtur að teljast eðlilegri en 21
árs aldur eins og nú er.
Það er ónauðsynlegt, enda
erfitt, að bera ungu kynslóðina
árið 1961 saman við ungu kyn-
slóðina fyrir nokkrum áratugum.
Kemur þar m. a. til, að kosninga-
rétturinn hefur varla hingað til
verið miðaður við neina hlutlæga
athugun á þroska Og þjóðfélags-
aðstöðu ungs fólks. Hinu er ekki
að leyna að Oft er sagt, að unga
fólkið sé nú skjótara til þroska
en fyrr var Og að það leggi út í
lífið yngra en áður. Þetta styður
að sjálfsögðu þá skoðun, að rétt
sé að lækka kosningaaldurinn.
Lýðræðið má lengi bæta. Eng-
inn skyldi halda, að lýðræði sé
á komið, þegar einhver ákveðin
Og takmörkuð skilyrði eru upp-
fyllt, Og að upp frá því þurfi
ekki meira að gera á því sviði.
Lýðræðið er m. a. í því fólgið,
að sem flestir hafi áhrif á lands-
málin. Það er ekki til sóma, ef
fólk, sem tekur virkan þátt í þjóð
lífinu og leggur sinn skerf til
sameiginlegra þarfa, nýtur ekki
kosningaréttar. Telja verður, að
þannig standi nú á hér á landi
um ungt fólk, sem er um tvítugs-
aldur eða tæplega það og að því
sé sanngjarnt og eðlilegt, að það
fái þennan rétt.
Þ. V.
verðum ekki í samningaumleit-
ununum þvingaðir til neins með
ógnunum um valdbeitingu Og
samstarf okkar á stjórnmálasvið-
inu mun algjörlega útiloka
Sovétveldið frá því að draga
vestrænar þjóðir í dilka og ota
þeim hverri gegn annarri.
Vestrænum þjóðum ber í fram
tíðinni að vinna að því, bæði með
starfsemi Atlantshafsbandalags-
ins, innan annarra samtaka sinna
Og á vettvangi Sameinuðu þjóð-
anna, að sannfæra Sovétríkin um
að hinn vestræni heimur er ekki
sá „húðarjálkur" sem Krúsjeff
gjarnan kallar okkur, og að
áform kommúnista um heimsyf-
irráð eru óraunsæ.
Breyttar aðstæður
Eendalok nýlenduskipulagsins
— þróun, sem í senn er æskileg
og óhjákvæmileg — hinar miklu
tækniframfarir jafnt í hernaðar-
legum efnum sem öðrum, svo Og
hinn vaxandi stjórnmála-, efna-
hags- og hernaðarstyrkur Sovét-
veldisins hafa skapað í heiminum
breytt ástand, mjög frábrugðið
því sem ríkjandi var við stofnun
Atlantshafsbandalagsins árið
1949.
Leiðtogar hins kommúnistíska
heims hafa bersýnilega fært sér
þessa nýju þróun í nyt málum
sínum til framgangs. Þeir ein-
beita sér nú af öllum mætti að
hinum uppvaxandi þjóðum Asíu,
Afríku og Suður-Ameríku, þar
sem hin eldri og frumstæðari
baráttuaðferð þeirra, ógnunin um
valdbeitingu, hefur verið leyst af
hólmi, en í staðinn freistað að
hafa með hverskyns klókindum
áhrif á stjórnmál, efnahagslíf Og
sálræna afstöðu fólksins.
í þeim tilgangi að mæta þess-
um áhrifum og til þess að snúa
málunum okkur í hag, er vest-
rænum þjóum nauðsynlegt að
taka til rækilegrar Og raunsærr-
ar íhugunar stöðu sína í síbreyti-
legum heimi en láta sig ekki
dreyma um status quo, þ. e. að
núverandi ástand haldist um alla
framtíð.
Hin vestræni heimur mun
verða að vega og meta þær að-
ferðir og leiðir, sem tiltækar eru
í bráð eða lengd. Þetta mat verð-
ur ekki gert í eitt skipti fyrir ölL
Það þarf stöðugt að gera og taka
í því fullt tillit til gangs mála. M
Framtíðarverkefni
Atlantshafsbandalagsins >
Atlantshafsbandalagið er
varnabandalag á sviði hernaðar
ög það ber því áfram að vera,
en við þurfum ekki að setja okk-
ur í varnarstöðu á öðrum svið-
um, sem við um þessar mundir
höfum í hyggju að hefja sam-
starf á. Þær aðstæður, sem við
eigum við að búa, verða flókn-
ari, þegar út fyrir hernaðarsviðið
kemur, og krefjast því annarra
aðferða. í vörnunum hefur sam-
eiginleg herstjórn og samræmd-
ar áætlanir sprottið af nauðsyn,
og þrátt fyrir ólíka hætti, hefur
okkúr öllum verið fært að sam-
einast undir eina stjórn. En þótt
við að sjálfsögðu keppum að því
að samræma sem mest aðgerðir
okkar Og viðhalda sem nánustum
tengslum, fæ ég ekki séð, að f
öðrum efnum en hernaðarlegum
sé mögulegt né heldur æskilegt
fyrir okkur að stefna að nokkru
sem nálgast gæti eina stjórn.
Ennfremur er það engan veginn
víst, að Atlantshafsbandalagið sé
hagkvæmasti vettvangurinn fyr-
ir það samstarf, sem við ef til
vill ákveðum að taka upp utan
hernaðarsviðsins. Þessi grund-
vallaratriði ættu að minni hyggju
að vera efst í huga okkar, þegar
við veltum fyrir okkur fjarlægari
framtíð Atlantshafsbandalagsins.
Þýðiner bandalagsins fyrir
Noreg
Allt frá þeim degi, er Atlants-
hafsbandalagið var stofnað, hef-
ur Noregur byggt varnir sínar
og utanríkisstefnu á samstarfi að«
ildarríkjanna, sem mótast hefur
af samstöðu og gagnkvæmum
skuldbindinum. Aðildin að banda
laginu hefur skapað með norsku
þjóðinni og ríkisstjórn hennar þá
öryggistilfinningu, sem vissulega
er þörf fyrir á svo viðsjárverðum
tímum. Landamæri okkar liggja
að Sovétríkjunum og við höfum
alltaf gert okkur ljósa nauðsyn
þess að eiga góða sambúð við
nágranna okkar í austrL Við get-
um ekki séð, að þátttaka í sam-
tökum, sem allar aðildarþjóðirn-
ar líta einungis á sem varnar-
bandalag, fái stangast á við þetta;
Norska ríkisstjórnin væntir
þess í fullri einlægni, að aðild
Noregs að Atlantshafsbandalag-
inu verði skilin og virt af öllum
þjóðum, sem óska eftir vinsam-
legum samskiptiun við þjóð okk-
ar.
Nýtur almenns stuðnings
Sú stefna, sem norska stjórnini
hefur í samræmi við aðild sína
að Atlantshafsbandalaginu, fylgt
í utanríkis- og varnamálum, hef-
ur áunnið sér yfirgnæfandi fylgi
í Stórþinginu og meðal almenn-
ings. í dag er ekki annarra raun-
særra kosta völ fyrir Noreg en
að taka þátt í varnasamstarfi
vestrænna þjóða. Það aukna
samstarf í stjórnmálalegum, efn*
hagslegum, tæknilegum og vís-
indalegum efnum, sem siglt hef-
ur í kjölfarið, hefur einnig átt
almennum skilningi og fylgi að
fagna.
Það er einlæg von mín, að s&
friðsamlegi ásetningur, sem fyrir
varnabandalagi okkar vakir og
falslaus áhugi Okkar á algjörri
afvopnun, megi færa mönnum
heim sanninn um raunverulegan
tilgang hins volduga bandalags
Okkar.