Morgunblaðið - 25.06.1961, Page 8

8
MORGUNRLAÐIÐ
Sunnudagur 25. júni 1961Í
:
:
i
<

I
„Feigðarýlfrið'*
„ÉG GLEYMI aldrei þessu
voðalega slysi“, sagði Kristján
Þórólfsson, þegar ég talaði við
hann um Pourquoi Pas?-slys-
ið í báti, sem flutti okkur
upp á Mýrar í fyrradag.
Kristján er uppeldissonur
Guðjóns Sigurðssonar, bónda
í Straumfirði, en það féll í
þeirra hlut að bjarga eina
manninum, sem af komst, þeg
ar Pourquoi Pas? týndist, og
safna saman líkunum sem rak
eins og trjáboli á ströndina.
Þó liðin sé tæpur fjórðung-
ur aldar frá því Pourquoi
Pas? fórst, er slysið öllum í
fersku minni og Albert Guð-
mundsson sagði mér fyrir
skemmstu, að erfitt væri að
rekast á franskt barn, sem
ekki þekkti sögu dr. Charcots,
enda var hann frægasti vís-
indamaður Frakka á þeim
tíma og stappað nærri að hann
væri dýrkaður sem þjóðhetja,
bæði vegna sérkennilegs per-
sónuleika og visindafreka.
Nú vorum við á leiðinni á
slysstaðinn, fimm sjógarp-
ar, sem atvikin höfðu leitt,
þangað sem þeir fóru einu
sinni 40 saman franskir menn
og fullhugar, ekki vegna þess
ða þeir ættu erindi upp á
Mýrar, heldur var þeim fyrir
lagt að koma þar við á leið
út í óvissuna miklu og binda
þar helskó undir hvítum boð-
um og himinháum brimsköfl-
um.
Heima beið Frakkland eins
og ljúfur draumur, án stoðar í
veruleika.
Fyrir Frakkana fjörutíu var
enginn veruleiki til nema sá
sem beið þeirra undan Straum
firði á Mýrum morguninn 16.
september 1936. Véruleiki
brims og seltu og þess veður
ofsa sem batt enda á líf þeirra
á fjarlægri strönd. í Vest-
mannaeyjum hét þessi veru-
leiki í gamla daga: að hátta í
björtu.
Það er fróðlegt að fletta
Morgunblaðinu frá þessum
löngu liðna tíma. Árni Óla var
sendur upp á Mýrar að viða
að sér föngum í fréttagreinar,
og þar kennir margra grasa,
þó ýmsu smálegu sé ýtt til
hliðar á stund stórra atburða.
Og svo var nauðsynlegt^ að
spara símstölin, hefur Árni
sagt síðar, því þetta var á
kreppuárunum.
Samtal við Kristján Þórólfs
son var eitt af því sem varð
kreppunni að bráð og nú þeg
ar Pourquoi Pas? slysið er
aftur á vörum manna, þykir
Mórgunblaðinu rétt að bæta
örlítið úr því og bregða upp
nokkrum svipmyndum, sem
hafa varðveitzt í huga Krist-
jáns og eiga þaðan ekki aft-
urkvæmt. Þess vegna læt ég
dálítið samtal við hann fylgja
hér á eftir, en fyrst skulum
við grípa niður í Morgunblað
ið til glöggvunar. Fimmtudag-
inn 17. september er frétt á 2.
síðu blaðsins með fimm dálka
fyrirsögn, svohljóðandi:
„Charcot-slysið. Hafrannsókn
arskipið Pourquoi Pas? strand
ar. 33 menn farast. Einn mað-
ur bjargast í land á fleka. 30
lík hafa þegar fundizt". Og
fréttin hefst með svofelldum
orðum:
„33 menn fórust er franska
hafrannsóknarskipið Pourquoi
Pas? strandaði í gærmorgun
á skerinu Hnokka út frá
Straumfirði á Mýrum. Fórst
öll áhöfn skipsins að undan-
teknum einum manni, þar á
meðal hinn heimskunni vís-
indamaður dr. Jean Charcot,
sem um mörg ár sigldi skipi
þessu í rannsóknarleiðangra
um Suður- og Norðurhöf.
Skipið fór héðan að aflíð-
andi degi á þriðjudag Og var
þá á leið til Kaupmannahafn-
ar, eftir því, sem bezt verð-
ur komizt, m.a. af frásögn hins
eina skipverja sem komst
lífs af, hefir skipið verið kom-
ið vestur fyrir Garðskaga, þeg
ar ofviðrið skall á. Þar mun
það hafa snúið við, til þess
að leita lægis undan veðrinu.
En klukkan 5Vz á miðviku-
dagsmorgun rakst skipið á
skerið. Kom strax leki að því,
og vatn í vélarúm, svo ketil-
sprenging varð, og skipið því
alveg bjargarlaust".
Síðan segir m.a. um þann
skipverja sem af komst,
Eugene Gonidec: „Það sem
bagaði hann helzt var, að
hann hafði fengið svo mikla
sjávarseltu í augun að hann
var nærri sjónlaus". Og laug-
ardaginn 19. september segir
fréttamaður Morgunblaðsins
frá því, þegar hann hitti
Frakkann í Straumfirði:
„Hann var í fötum, sem hon
um hafði verið lánað á bæn-
um og voru honum allt Of stór
því hann var lágur maður,
en hnellinn að sjá og herða-
breiður. Berhöfðaður var hann
og flaksaðist kolsvart hávið í
storminum.
Þegar hann sá franska
ræðismanninn fór hann að
hágráta og nötraði af ekka
og geðshræringu.
Köfnuðu fyrstu orðin í
hálsi hans en hann jafnaði
sig þó furðufljótt og fór að
segja frá slysinu í stórum
dráttum. En hvað eftir ann-
að rann út í fyrir honum og
varð lítið samhengi í frá-
sögninni. Var það sízt að
furða, þar sem hann var svo
að segja nýsloppinn úr hin-
um ægilegasta lífsháska, og
hafði misst alla skipsfélaga
sína, 39 talsins í einu vet-
fangi. Var auðséð og auð-
heyrt, að hann var alls ekki
með sjálfum sér“.
Fréttamaðurinn hefur feng-
ið fyllri upplýsingar um slys-
ið og nú veit hann að þeir
voru ekki 33 sem farizt
höfðu, heldur 39. Og enn seg
ir svo í Morgunblaðinu:
„Þegar hann (þ.e. Frakk-
inn) hafði jáfnað sig nokkuð,
fylgdi hann oss þangað er fje
lagar hans lágu. Var það í
grænni grasbrekku í skjóli.
Lágu þarna 22 lík hlið við
hlið og breitt segl yfir.
Franski ræðismaðurinn bauð,
að seglinu skyldi lyft frá
andlitum þeirra og Goni-
dec segja sjer nöfn mann-
anna. Sló þá út í fyrir hon-
um aftur, er hann leit fram-
an í röðina af náfölum and-
litum fjelaga sinna og brost-
in augu þeirra, en þó gat
hann skýrt skilmerkilega frá
nöfnum þeirra allra“.
Allir muna enn eftir Pour-
quoi Pas? slysinu þó flest
annað sem þá þótti tíðindum
sæta sé nú horfið í gleymsku.
Lítum á fyrirsagnir Morgun-
blaðsins. „Jónas Guðmunds-
son yfirgefur Norðfjörð. Flyt-
ur alfarinn til Reykjavíkur".
„Morð og grimmdaræði anar-
kista í Balbao". „Franskir
verkamenn hóta uppreisn".
„Hörð átök í Búnaðarþinginu
um sjálfstæði Búnaðarfélags-
ins“. „Húsavík er tilvaldasti
staðurinn fyrir nýja síldar-
verksmiðju“, er fyrirsögn á
grein eftir Júlíus Havsteen.
„Haraldur Guðmundsson
heimtar orðið við setningu
Háskólans. Óvenjuleg fram-
hleypni kennslumálaráðherra.
Frá setningu Háskólans í
gær.“ Af bókaauglýsingum
má sjá að nýkomnar eru út
ævisaga Edisons, 4. hefti af
Grims-ævintýrum og ný bók
eftir „Guðmúnd Daníels-
son frá Guttormshaga (höf.
Bræðranna frá Grashaga)
„Ilmur daganna." „Er þetta
stór og myndarleg bók, . og
kostar aðeins 4,60 heft og
kr. 6,50 í góðu bandi.“ Þá er
ritdómur eftir Jón H. Guð-
mundssön um nýútkomna bók
Hagalíns, Virka daga.
En hvaða myndir eru auglýst
ar í kvikmyndahúsunum þenn
an viðburðaríka dag, fimmtu-
daginn 17. september? í
Nýja bíó: „Feigðarýlfrið“, en
Gamla bíó auglýsir „Stolin
paradís.“ Þar höfum við feng
ið grafletur þessa dags. í
dagbókinni er skýrt frá því,
að annað hefti af tímariti
Jóhannesar Birkilands, Líf-
inu, sé nýkomið út með grein
eftir Óskar B. Vilhjálms-
son um kartöflur. Þá er þess
einnig getið, að dregið hafi
verið í happdrætti hjúkrun-
arkvenna og einhverjir hreppt
málverk, krosssaumssessu,
kaffidúk og tehettu.
En happdrættið mikla und-
an Mýrum morguninn áður
hafði verið örlagaríkara. Af
40 vöskum drengjum hafði
aðeins einn dregið lífið.
II
„Guð hjálpi okkur“
Með okkur Kristjémi og Ól.
K. M. í förinni upp á Mýr-
ar voru kafararnir Andri Heið
berg og Sigurður Magnússon
auk Viggós Pálssonar, aðstoð
armanns þeirra. Það var fag-
ur föstudagsmorgunn, en tals
verð ylgja þegar út á flóann
kom. Veðurstofan hafði spáð
undiröldu á leiðinni, og hún
mátti helzt ekki meiri vera.
Kristján sagði um leið og
hann leit út yfir flóann og
gáði til veðurs: „Mér er
Pourquoi Pas? slysið ákaf-
lega minnisstætt og gleymi
því aldrei, svo lengi sem ég
lifi. Þann tíma sem ég bjó í
Straumfirði urðu þar fjögur
sjóslys, en ekkert eins og
það.“
Ég spurði um veðrið.
’Kristján svaraði:
„Um morguninn var fár-
viðri af suðri, en snerist síð-
degis í suðvestur.“
„Hvernig leið þér þennan
morgun?“
„Mér leið ágætlega, nóttin
draumlaus og ekkert að ótt-
ast. Þó vaknaði ég af ein-
hverjum ástæðum rúmri
klukkustund fyrr en ég var
vanur og var kominn út á
hlað upp úr sjö. Einhver
uggul- kannski. Þar stóð ég
við hlið Guðjóns fósturföður
míns, sem skyggndist til veð-
urs. En við höfðum ekki
staðið lengi þarna á hlaðinu,
þegar upp rann ljós fyrir
okkur: stórslys hafði orðið á
sundinu og við sáum þrí-
mastrað skip reka stjórn-
laust í átt til lands. Fóstur-
faðir minn benti út á sjóinn
og sagði: „Þarna hefur strand
að skip.“ „Já,“ samsinnti ég,
„og orðið slys.“ Síðan tókum
við undir okkur stökk og
hlupum við fót út að Höllu-
bjargi, þaðan sem útsýni var
betra, enda veitti ekki af
eins og á stóð.“
„Hvað er langt frá bænum
Straumfirði út að strand-
staðnum?“
„Þú sérð það á eftir,
en út að klettaglufunni eða
víkinni, þar sem ég bjargaði
Gonidec er líklega um kíló-
metra leið.“
„Og er það langt frá
strandstaðnum?“
„Skipið strandaði á svo-
nefndum Hnokka, skeri sem
liggur um það bil þrjár mil-
ur frá bænum, gæti ég ímynd
að mér. Þeir hafa líklega
v.erið villtir og straumurinn
út úr firðinum borið þá
vestur á bóginn, en ég tel
ekki að skipið hafi rekið fyr-
ir vindi.“
„Það hefur ekki séð út úr
augum, þegar þið komuð á
Höllubjörg?"
„Jú, við sáum sæmilega
fram í skipið, og þarna lá
það eins og hvert annað rek-
ald og mátti grilla í það i
móðunni. Annars hvarf
það fljótt, því ekki liðu nema
tveir tímar frá því við sáum
það fyrst Og þangað til það
var sokkið. En möstrin stóðu
upp úr fram á næsta dag, aft
urmastrið lafði held ég þrjá
daga, en brotnaði þá í vestan
roki.
Ég hef haft guðsorð held-
ur lítið á vörum það sem af
er ævinnar, en þegar ég sá
skipið, gerði ég mér strax
grein fyrir þeim voðahörm-
ungum, sem þarna höfðu átt
sér stað og sagði eins og
í leiðslu, eða líklega frem-
ur í ofsahræðslu: „Guð
hjálpi okkur.“
Ég hef ekki þurft að taka
þau orð aftur“.
í þessu bili flaug fallegur
mávur niður að bátnum okk-
ar og stríddi öldunum með
þöndum, öruggum vængjum.
Það minnti mig á frásögn
Árna Óla, sem ég hafði lesið
kvöldið áður.
„En af dr. Charcot er það
að segja ,að er hann sá hvem
ig komið var, og skipstjóri
hafði gefið hina síðustu fyr-
irskipun sína, gekk dr. Char-
cot af stjórnpalli og niður i
káetu, til þess að leysa úr
fangelsi vin sinn máfinn, er
þeir skipverjar höfðu haft
með sér frá Grænlandi, og
getið var um hér í blaðinu
í gær. Bjargaði hann máfin-
um úpp á þyljur, svo hann
gæti fleygur farið ferða
sinna, þegar þeir skipverjar
voru komnir í heljar greip-
ar.“
„Sáuð þið mávinn?“
„0-nei“.
„En þið hafið séð skipið
sökkva, Kristján?“
„Já, það má heita sva,
Fyrst þegar við litum út um
morguninn, held ég það hafi
lamizt við skerið, en þegar
við vorum komnir syðst j
eyjuna, eða út á Höllubjarg,
var það komið á þann stað
fyrir innan Hnokka, þar sem
það sökk síðar. Eftir öllum
sólarmerkjum að dæma hafa
þeir varpað akkerum strax
og þeir sáu hver hætta var
Talað við Kristján Þórólfsson, sem bjargaði Frakkanum