Morgunblaðið - 08.10.1961, Blaðsíða 13

í
Sunnudagur 8. okt. 1961
MORGUNBLAÐIÐ
13
Frá afmælishátíð Háskóla íslands
kun, var um það skrifað, að
hún væri svo við vöxt, að hún
yrði sennilega ekki fullnýtt fyrr
en eftir 5—600 ár. Nú er hún
þegar fyrir nokkrum árum orð-
in of lítiL
1 þessu sem öðru verðum við
að sníða okkur stakk eftir vexti
og gæta þess þó ætíð að mennta
æskulýðinn svo, að íslendingar
standi engum að baki. Það á
ekki við um háskólamenn eina,
heldur alla þjóðina. Dr. Magnús
heitinn Jónsson, prófesor, komst
einu sinni að orði eitthvað á þá
leið, að sökum fámennis væri
fátt, sem við gætum keppt við
aðrar þjóðir í, en þó væri það
eitt: Það að láta hvern einstak-
an íslending verða betur mennt
aðan en hver einstakur annarr-
ar þjóðar maður er. Þetta er
mark, sem aldrei ætti að hvika
frá. í þeirri sókn eru íslenzkir
stúdentar forverðir. Háskólinn
hefur með starfi sínu lyft allri
íslenzku þjóðinni, og þá ekki
sízt gert Reykjavík að betri og
menningarríkari bæ en hún áð-
ur var.
REYKJAVÍKURBRÉF
—————————-Laugardagiir 7. okt.——————————
Alþingi kemur
saman
Alþingi kemur saman til
reglulegra funda þriðjudaginn
hinn 10. október. Afgreiðsla
fjárlaga, efnahagsmálin og að-
ild islendinga að Efnahags-
bandalagi Evrópu verða meðal
aðalviðfangsefna þess. Ennfrem-
ur er vitað, að ríkisstjórnin
hefur í undirbúningi lagafrum-
vörp um margháttuð efni, sem
lögð verða fyrir þingið ýmist
þegar í stað eða svo fljótt sem
unnt er.
Ef að líkum lætur, verður
hart deilt um efnahagsmálin,
svo ófriðlega sem stjórnarand-
stæðingar hafa látið út af þeim.
Undir niðri vita þó allir, að þar
eiga stjórnarandstæðingar sjálf-
ir, en ekki ríkisstjórnin sök á
því, sem aflaga hefur farið. —
Þegar kommúnistar og forystu-
menn SÍS gerðu svikasamninga
sína í sumar, vissu þeir ofur-
vel, að þeir voru í raun og
veru að fella gengi íslenzku
krónunnar. Tilgangur þeirra
var sá að efna til glundroða og
sýna fram á, að ekki væri hægt
að stjóma landinu án þeirra
atbeina. Þeim væri sæmst að
hætta nú þessum Ijóta leik og
reyna í þess stað að fara þær
leiðir, sem raunverulega geta
bætt kjör almennings. Ekki
myndi standa á ríkisstjórninni
og stuðningsmönnum hennar
um samkomulag þess efnis. Ef
allir bæru gæfu til að leita
slíkrar lausnar, mundi þessa
Alþingis lengi minnzt að góðu.
Landsfundur
S j álf stæðismanna
f' Nokkrum dögum eftir að Al-
þingi kemur saman, þ.e. föstu-
daginn hinn 19. október, verður
Landsfundur Sjálfstæðismanna
settur. Ráðgert er að hann
standi fram á sunnudag hinn
22. Fregnir berast af því víðs-
vegar að Sjálfstæðismenn hyggi
að fjölmenna á þennan fund
sinn. Ætlunin er að samþykkja
þar endanlega breytingar á
flokksreglunum, sem nauðsyn-
legar eru vegna hinnar nýju
kjördæmaskipunar. Fyrir síð-
ustu þingkosningar var unað
viá bráðabirgðareglur, sem þá
fékkst reynsla af. í fyrra var
frumvarp að hinum nýju regl-
um rætt á formannaráðstefnu.
Síðan hefur það verið til at-
hugunar hjá flokksfélögum víðs
vegar um landið. Breytingarnar
hafa því hlotið mjög góðan und
irbúning og fá sennilega greiða
afgreiðslu á Landsfundinum. Þá
verður þar eins og venjulega
rætt um stjórnmálaástandið í
heild, og munu ráðherrar
flokksins gera grein fyrir störf-.
um ríkisstjórnarinnar og við-
horfum nú. Svo mikið sem í
húfi er, að vel takist á næstu
misserum, má ætla, að trúnað-
armenn flokksins hvaðanæva
múni láta uppi skoðanir sínar
á fundinum og taka þátt í að
marka stefnuna.
Afmæli Háskóla
Islands
Háskóli íslands heldur þessa
dagana upp á 50 ára afmæli
sitt með miklum glæsibrag. —
Stofnun innlends háskóla var á
sínum tíma eitt mesta sjálf-
staeðismál þjóðarinnar. Benedikt
Sveinsson, sýslumaður, Þorbjörg
Sveinsdóttir, ljósmóðir, systir
hans, og frænka þeirra, Ólafía
Jóhannsdóttir, áttu manna mest
an þátt í að vekja áhuga al-
mennings á málinu. En lengi
! var við ramman reip að draga.
Jafnvel frumvarp um inn-
lendan lagaskóla fékkst ekki
staðfest fyrr en íslen?kur ráð-
herra hafði tekið við völdum.
Áherzlan, sem íslendingar lögðu
á setningu lagaskóla-laganna,
sést af því, að þau voru fyrstu
lögin, sem íslenzkur ráðherra
ritaði undir ásamt konungi
næst á eftir lögunum um ábyrgð
ráðherra íslands. Eftir að laga-
skóli var kominn á stofn, gátu
flestir embættismenn lokið
námi sínu innanlands. Presta-
skóli hafði verið settur 1847 —
áður hafði stúdentspróf ver-
ið látið nægja til prests-
vígslu. Og læknaskóli var stofn-
aður 1876, þ.e. strax eftir að
Alþingi fékk löggjafarvald; áð-
ur hafði landlæknir um skeið
haldið uppi læknakennslu og
útskrifað kandidata.
Háskólinn var stofnaður með
lögum 1909 og tók til starfa 17.
júní 1911. I fyrstu mátti segja,
að hann væri einkum samein-
ing embættaskólanna þriggja, og
var þó kennslu í heimspeki og
norrænum fræðum þegar bætt
við.
Ótrúlegt
en samt satt
Þegar menn nú hugleiða þá
þýðingu, sem Háskólinn hefur
haft, virðist það ótrúlegt en er
samt satt, að sumum greindum
°g gegnum mönnum óaði við
stofnun hans. Þeir óttuðust, að
með því móti mundi íslenzk
menning einangrast um of,
enda Reykjavík ekki hafa
þroska til að vera háskólabær.
Því verður ekki neitað, að ís-
lendingar sóttu margt gott til
Hafnarháskóla og ,margir öðluð-
ust meiri víðsýni við veru sína
þar. En margur fór þar einnig
í hundana vegna þess að hann
rótslitnaði í annarlegu um-
hverfi. Og jafnvel þótt svo illa
færi ekki, urðu of margir hvorki
sjálfum sér né þjóð sinni að
því gagni sem efni höfðu staðið
til. í Kaupmannahöfn eru marg
ir „íslenzkir" sögustaðir, ekki
sízt vegna dvalar íslenzkra
stúdenta þar öldum saman. —
Engu að síður samlöguðust fæst
ir íslendingar dönsku þjóðlífi
né lærðu af Dönum það, sem
bezt hefði mátt af þeim læra.
íslenzkir stúdentar héldu hóp-
inn og einangruðust, að nokkru
vegna þess að þeir áttu við
mjög kröpp kjör að búa, en
einnig vegna þess að þeir töldu
sig vera útlaga í framandi
landi.
Hafnar úr gufu hér
heim allir girnumst vér, *
þig þekka að sjá,
glepur oss glaumurinn
ginnir oss sollurinn,
hlær að oss heimskinginn
Hafnarslóð á.
Svo kvað Bjarni Thorarensen
fyrir meira en 150 árum. Átti
hann þó, sökum ættar sinnar,
meira athvarf hjá mætum mönn
um í Kaupmannahöfn en flestir
aðrir. Það var ekki fyrr en öll-
um nauðungartengslum, m.a.
um háskólanám, var slitið, að
íslendingar lærðu til fulls að
meta danska menningu. Hér sem
ella vekur frelsið skilning og
vinarhug en þvingun magnaði
andúð og kala.
Vöxtur og áhrif
Háskólans
Þegar Háskólinn tók til starfa
voru íbúar Reykjavíkur ein-
ungis um 12 þúsundir og hér
vantaði að sjálfsögðu margar
þær menntastofnamr, sem tíð-
ast eru í háskólabæjum. íbúun-
um hefur fjölgað og á þessum
50 árum hefur verið aflað
margs, sem áður var ekki fyrir
hendi. Enn er þó flestu ábóta-
vant og lengst af hljótum við
að sækja ýmiss konar sérfræði-
nám til annarra landa. Engu að
síður miðar í rétta átt.
Háskólabyggingin er aðeins
liðlega 20 ára gömul. Um það
bil, sem hún var tekin í not-
Heimsókn Jörgen
Jörgensen
Þessa dagana heimsækja márg
ir úrvalsmenn ísland vegna
Háskólahátíðarinnar. Allir eru
þeir velkomnir, enda hingað
komnir langa leið til að heiðra
æðstu menntastofnun okkar. —
Einn er þó sá, sem öðrum frem-
ur er aufúsugestur og er þó
ekki kominn sérstaklega vegna
afmælis Háskólans þótt hann
kysi að vera staddur við af-
mælishátíð hans. Það er Jörgen
Jörgensen, fyrrverandi mennta-
málaráðherra í Danmörku. —
Hann er boðinn hingað af ríkis-
stjórn Islands, en er eins og raun
ber vitni betur séður einnig af
háskólamönnum en nokkur ann-
ar gestur. í grein, sem dr. phil.
Roar Skovmand skrifar í Poli-
tiken 8. septemlier sl. um Jörg-
en Jörgensen, harmar hann að
Jörgensen hafi beðið ómaklegan
ósigur í hj.artans máli sínu, að
senda handritin heim til ís-
lands.
Islendingar telja ekki, að
Jörgen Jörgensen hafi beðið ó-
sigur í þessu, máli. I fyrsta lagi
erum við sannfærðir rnn, að
hann hafi tryggt að handritin
komi heim. Þó að á því verði
nokkurra ára bið, teljum við
það ekki skipta ýkja miklu
máli. Við erum biðinni vanir
og metum aðgerðir Jörgen Jörg-
ensens og annarra víðsýnna for-
ystumanna Dana því meira sem
þeir eiga við meiri þvermóðsku
og þröngsýni að etja í heima-
landi sínu. En umfram allt' ber
að hafa í huga, að þótt hand-
ritin sjálf séu ómetanleg, þá eru
þau, eins og nú háttar til um
vísindalega tækni, einkum
minjagripir og ímynd eða tákn.
Þau eru ímynd um forna frægð
íslenzku þjóðarinnar, en þau
verða héðan í frá tákn um
sannan vinarhug Dana til ís-
lendinga. Jörgen Jörgensen hef-
ur öðrum fremur tengt nafn
sitt við þetta tákn, tákn ævar-
andi vináttu hinna tveggja
bræðraþjóða. Með því hefur
hann í hjörtum íslendinga unnið
sigur, sem ekki mun skjótlega
gleymást á sögueýnni.
„Fastur
áfangastaður44
Þjóðviljinn segir frá því sl.
fimmtudag, að forseti Kúbu hafi
komið við á Keflavíkurflugvelli
á leið heim frá Moskvu. Síðan
segir, að blaðamaður og ljós-
myndari Þjóðviljans hafi feng-
ið tækifæri til að ræða stutta
stund við forsetann og taka
myndir af honum, meðan hann
beið eftir því á Vallarhótelinu
að flugvél hans væri ferðbúin
aftur. „Greinileg þreytumerki
voru á forsetanum ^ftir hið
mikla og stranga ferðalag og
varð viðtalið því styttra en efni
hefðu staðið til“, segir Þjóðvilj-
inn og þykir augsýnilega leitt
að svo skyldi fara, en kemur
þó þessu að:
„Á það var minnzt að ísland
væri orðið nær fastur áfanga-
staður á leiðinni frá Sovétríkj-
unum til Kúbu, og hefðu tignir
gestir áður komið hingað á
þeirri leið, þeir Mikojan og
Gagarín og var spurt, hvort
þetta gæti ekki leitt til auk-
inna samskipta eyþjóðanna
tveggja. Því svaraði forsetinn á
þá leið, að Kúbumenn vildu
hafa sem nánasta og bezta sam-
vinnu við allar þjóðir og ætti
það einnig við um Islendinga".
Ekki er um að villast, að
Þjóðviljanum hefur fundizt
þreytan valda því, að forsetinn
skyldi svara þessu svo stuttara-
lega. Kommúnistum hér er ber-
sýnilega mikið í mun að auka
„samskipti eyþjóðanna tveggja“.
Ástæðan er augljós. Þeir vona,
að vaxandi áhrif sovétstjórnar-
innar á Kúbu megi verða Is-
lendingum til fyrirmyndar. Er
þá hollt að minnast þess, að
þegar Castro náði völdum heit-
strengdi hann að efna skjótlega
til almennra kosninga í land-
inu. Það loforð hefur hann ekki
efnt fremur en mörg önnur. Á
sl. vetri gaf hann þá skýringu,
að hann hefði öðru að sinna en
því að láta almennar kosningar
fara fram. Hann hefur sem sé
ekki enn treyst sér til að leita
á lýðræðislegan hátt stuðnings
þjóðar sinnar, sem hann hefur
hrifsað alræðisvald yfir. Það
eru „aukin samskipti“ við slíka
menn, sem Þjóðviljinn sækist
eftir.
Athyglisverður
fundur
Fundur Varðbergs, félags
ungra áhugamanna um vestræna
samvinnu, sem haldinn var nú
í vikunni, er harla athyglisverð
ur. Fjöldi æskumanna sótti
fundinn og ræður héldu þrír
forystumenn lýðræðisflokkanna,
Emil Jónsson, Jóhann Hafstein
og Ólafur Jóhannesson. — Allir
töluðu þeir um nauðsyn þess að
efla aðild okkar að Atlants-
hafsbandalaginu. Eftir Ólafi Jó-
hannessyni hefur Tíminn m.a.:
„Því bæri að fanga stofnun
Varðbergs, þar sem ungir menn
úr ölilum lýðræðisflokkunum
taka höndum saman-------, Ól-
afur taldi, að allir lýðræðis-
flokkarnir ættu að hafa sem
nánasta samvinnu sín á milli
um utanríkismálin, þótt greindi
á um stefnuna innanlands. —
Kvaðst Ólafur vona, að lýð-
ræðissinnar -findu það ætíð, að
það væri fleira og mikilsverð-
ara, sem tengdi þá saman en
skildi þá að“.
Mjög kveður hér við annan
tón en oft áður hjá Framsókn-
armönnum, ekki sízt í Tíman-
um. Þar hefur löngum verið
reynt að nota utanríkismálin til
að kljúfa á milli lýðræðissinna.
Þj óðviljinn bregst og hið versta
við þátttöku Framsóknarmanna
í starfi Varðbergs, þykist aug-
sjáanlega illa svikinn af sínum
nánustu bandamönnum, og seg-
ir:
„Tíminn er að einu leyti ákaf
lega spennandi blað. Sá eigin-
leiki kemur að vísu ekki fram
í skrifum þess sem eru ýmist
þyrkingsleg eða andlega snauð,
en hann er í staðinn við það
bundinn, hver sé afstaða blaðs-
ins til hernámsins frá degi til
dags. Ýmist lýsir það fyllstu
andstöðu við hernámsstefnuna
eða syngpr henni hástöfum lof.
Framhald á bls. 14.
/