Morgunblaðið - 08.10.1961, Blaðsíða 8

8
MORCVNBLAÐIÐ
Sunnudagur 8. okt. 1961
Hve mikið reykjum við?
ÁFENGI og tóbak eru þau'
nautnalyf sem mest eru notuð
um allan heim, einkum meðal
menningarþjóðanna, en hvoru-
tveggja hafa átt greiðari aðgang
að mörgum svokölluðum villi-
þjóðum heldur en ýmsir menn-
ingarstraumar, því margir hafa
reynst námfúsari á að reykja
og drekka heldur en að lesa og
skrifa.
Áfengið er ævagamalt, svo
gamalt að elztu sögur geta um
víngerð og víndrykkju. Gamli
Nói drakk sig fullan og varð séri
til skammar, en hvergi er getið
um reykingar í liblíunni. f>að er
fyrst eftir að Ameríka finnst að
tóbaksnotkun fer að breiðast út
í Evrópu, fyrst sem neftóbak við
konungshirðarnar í Frakklandi
og Portúgal á 16. öld, en seinna
koma reykingarnar til sögunnar.
aðallega í pípu og síðan sem
vindlar. Það er fyrst á seinni
hluta 19. aldarinnar sem menn
fara að reykja tóbak í pappír,
og ekki fyr en á þessari öld að
xnenn fara að framleiða og
reykja sígarettur í stórum stíl,
fyrst í Bretlandi, síðan í Banda-
ríkjunum, en á Norðurlöndum
verður Finnland fyrst til að setja
upp sígarettuverksmiðju í Ábo
Um 1910.
Stórframleiðslan heimtar
aukna neyzlu, sem aftur heimtar
miklar auglýsingar, og sígarettu-
auglýsingar hófust í stórum stíl í
þessum þremur löndum á fyrstu
tveim tugum þessarar aldar. Bret
ar urðu á undan öllum öðrum að
taka upp sígarettureykingar í
stórum stíl, og Bandaríkin og
Finnland sóttu fast á eftir, en síð
an sigldu önnur Evrópuríki í
kjölfárið.
Sígarettureykingar á íslandi
hófust tiltölulega miklu seinna
svo nokkru næmi en i öðrum Ev-
rópulöndum. Þegar Bretar reykja
786 sígarettur á mann, árið 1924.
eru hér á íslandi ekki reyktar
nema 108 sígarettur á mann. Og
þegar þeir reykja 1050 sígarettur
árið 1932. erum við enn ekki
komnir upp í meira en 250 síga-
rettur á mann á ári. En eftir að
seinni heimstyrjöldin brýzt út
aukast reykingar hér hröðum
skrefum, svo að um það bil sem
styrjöldinni er lokið erum við
komnir upp í 700 sígarettur á
mann á ári. En, eins og sézt af
meðfylgjandi línuriti, þá fer
fjarri því að reykingarnar standi
í stað eða úr þeim dragi eftir
ófriðinn. Þær fara vaxandi hröð
um skrefum ár frá ári, og lítur
ekki út fyrir annað en að svo
verði enn um langan tíma.
I (Sjá línurit efst til hægri)
Nú vita allir, að mikið af síga-
rettum, sem hér er reykt, fer
ekki í gegnum Tóbakseinkásöl-
una. Samkvæmt upplýsingum frá
tollyfirvöldunum er talið að i
40.000 lengjur (carton) af síga- I
rettum komi inn í landið með
farþegum og áhöfnum skipa og
flugvéla með löglegu móti, og
bætast þá 8 milljón sígarettur á
ári við það sem fer í gegnum
Tóbakseinkasöluna. Er sígarettu-
neyzlan því vafalaust komin upp
í 205 milljónir á ári, eða sem
næst 1200 sígarettum á ári á
hvert mannsbarn í landinu. Mið-
að við þá sem eru 15 ára og eldri
verða þetta rúmlega 1700 sígarett
ur á ári fyrir hvern karl og
konu. Og þar sem láta mun nærri
að rúmlega helmingur lands-
manna reyki ekki er óhætt að
tvöfalda þessa tölu rúmlega, a.
m. k. upp í 3650 á ári, sem sam-
svarar 10 sígarettum að meðal-
tali á hvern reykjandi mann árið
um kring.
Sígarettuneyzla í ýmsum lönd
um. Fjöldi sígaretta pr. mann a
árL
komu til krufninga 21 árs og
eldri.
Margir hafa talið að óhætt
væri að reykja 10 sígarettur á
dag, án þess að því fylgdi nokk-
ur hætta, en reynzla okkar og
annarra bendir eindregið til þess
að jafnvel þetta sígarettumagn
geti orðið sumum hættulegt.
Hvaða sjúkdómum getum við
búizt við af reykingunum?
Allir kannast við reykinga-
hóstann, sem flestir fá sem
reykja rtokkuð til muna. Reykur-
inn ertir slímhúðir öndunarfær-
anna, allt frá koki og niður í
lunga, svo að þær roðna og
þrútna. Flest reykingafólk fær
því króniska kokbólgu, bronchitis
og barkabólgu, iðulega með nokk
uð sérkennilegum morgunhósta.
Auk þess er tóbakið æðaeitur,
en misjafnt hve menn eru næmir
fyrir bví. Hjá þeim sem eru næm-
ir fyrir því er hætt við að innri
lög slagæðaveggjanna þykkni, og
getur það valdið þrengslum, sem
geta orðið mjög hættuleg, eink-
um í kransæðum hjartans, sem
hættir þá til að stíflast og lokast.
Kransæðastífla hefur farið mjög
vaxandi bæði hér og í öðrum
löndum og er útlit fyrir að reyk-
ingar eigi þar töluverða sök. en
þó ekki alla, því að þar kemur
vafalaust fleira til. En hjá
1700
1600
1500
1400
1300
1200
1100
1000
900
800-
700
600
500
400
300
200j
100
15 ára pg
eldri
Salaá s'garetturt pr ftrlnh
1320-1959
3920
1930
1340
1950
1960
Hvað kostar það?
U. S. A. ..... Ár. ... 1953 Fjöldi. 4700
Bretland 1800
Sviss 1583
ísland ... 1960 1120
Danmörk ... 1960 977
V. Þýzkaland . ... 1953 860
f talia ... 1953 663
Svíþjóð 621
Verra getur það verið, munu
sumir segja, og saU er það. Lengi
getur vont versnað og öll líkindi
eru til þess að reykingarnar eigi
eftir að ná til stærri hundraðs-l
hluta af þjóðinni og að fjöldi'
fólks eigi eftir að reykja meira,
en það gerir nú. En það ástand
sem nú ríkir í þessum málum er,
fullkomið áhyggjuefni þeim
mönnum sem er annt um heil-,
brigði íslendinga, þótt ekki!
versni frá því sem nú er.
Hér á eftir fer tafla yfir fjölda
lungnakrabbameina sem fundizt
hafa við krufningar hér. Þessi
tafla sýnir að lungnakrabbamein
hefir vérið mjög sjaldgæft fram
eftir þessari öld, en upp úr 1950
fer að bera meira á því, og nú
er að því kpmið, að ekki er
lengur unnt að segja að þetta sé
sérstaklega sjaldgæfur sjúkdóm-
ur. Allar líkur benda til að sjúk-
dómurinn muni fara ört vaxandi
á bessum áratug, ekkí aðeins hjá
körlum, heldur einnig hjá kon-
um. 1959 voru skráð 20 krabba-
mein i lungum hér á landi, á móti
1—2 árlega fyrir 20 árum.
42
4=
nj
H
44
cð
42
42
m
ÍH
44
ca
cd Tl cð ao 3 3 tS 3 a o tui c 3
'< M ►4 «
1932—40 356 2 0.6 288 1
1941—45 270 3 1.1 208 0
1946—50 392 6 1.5 224 2
1951—55 409 13 2.9 372 4
1956—60 661 19 3.0 513 12
Lungnakrabbamein fundið
krufningar á þeim sem voru 21
árs og eidri (Reykjavík). % á
1 við hundraðshluta allra sem
mönnum sem eru sérstaklega'
næmir fyrir reykingum geta æð-
arnar stíflast á tiltölulega ung-
um aldri, einkum í hjarta og í
ganglimum, sé**taklega slagæð-
um læranna (Búrgers sjúkdóm-
ur). Þessa sjúkdóms fer iðulega
að verða vart á fertugsaldri, að-
allega hjá karlmönnum, Rann-
sóknir á 484 mönnum í Cin-
cinnati í U. S. A. leiddu í ljós að
ef&ir prófessor
I\SieIs Dungal
allir sem fengu kransæðastíflu
yngri en 41 árs voru reykinga-
menn, og allir nema einn sem
voru yngri en 46 ára. Þetta kem-
ur vel heim við okkar reynzlu.
Lungnakrabbameinið gerir
sjaldan vart við sig fyrr en á
fimmtugsaldri. Þó höfum við séð'
menn deyja úr því hér innan við
fertugt, ef þeir hafa byrjað að
reykja upp úr fermingaraldri,
eins og margir gera nú.
Hvað kosta reykingarnar
í peningum?
Það er fljótreiknað, þegar Tó-
bakseinkasalan selur um 200
milljón sígarettur á ári (10 millj.
' pakka) og útsöluverð á hverri
sígarettu er um ein króna. Þegar
I mannfjöldinn í landinu er um
! 180 þús., eins og láta mun nærri
nú, þá kemur um 1100 kr. kostn-
aður á hvert mannsbarn í land-
inu vegna sígarettureykinga, eða
5500 kr. á ári á hverja 5 manna
fjölskyldu. Þetta eru nýjar álög-
ur, sem þjóðin hefir óbeðin lagt
á sig möglunarlaust, ný byrði,
sem ekki var t’il fyrir 50 árum.
Seldar tóbaksvörur frá
Tóbaksverzlun íslands:
Neftóbak 4.016.206 7.942.000
Munntóbak 304.857 304.713
Reyktóbak 2.838.211 9.305.671
Vindlar 3.877.490 14.617.605
Sígarettur 34 331.630 140.628.470
Samtals: 45.368.394 172.798.459
En þetta er þó ekki allur kostn-
lungnakrabbameinin munu fara
langt fram úc magakrabbamein-
unum. Þetta kapphlaup er nú
hafið, og er sennilegt að þessi
áratugur verði ekki liðinn áður
en lungnakrabbameinið hefir náð
magakrabbameininu, ef unga fólk
ið heldur stefnu sinni í reyking-
um. í Bandaríkjunum eru lungna-
aðurinn við reykingarnar. og krabbamein nú víða orðin 5—10
sennilega arlls ekki mesti kostn- j sinnum algengari en magakrabba
aðurinn. mein.
Ef gera ætti upp allan kostnað
við reykingarnar þyrfti að meta
til peninga hvern einstakan af
eftirfarandi liðum:
1. Tímatap. Enginn reykir svo
að ekki fari tími til þess,
sem betur mætti verja. Nú
á dögum er ekkert dýrara en
tími annarra. Eðlilegt er að
atvinnurekendur vilji ekki
kaupa reykingar starfsfólks
síns.
2. Óhreinindi: Húsakynni
óhreinkast af reyk og sóti,
gluggatjöld sortna, og hvar
sem til muna er reykt eykst
ræstingarkostnaður.
3. Eldhætta eykst, svo að á
hverju ári hljótast margir
eldsvoðar, stærri og smærri
af sígarettum, stundum svo
að manntjón verður af.
4. Heilsutjónið er þó vafalaust
kostnaðarsamast, því að reyk
ingarnar valda sjúkdómum,
eins og áður er sagt, sem
leiða marga til bana.
Hvernig má stemma stigu
fyrir hættunni, sem fram
undan er?
| Engum sem lítur á meðfylgj-
andi línurit, getur blandast hug-
I ur um að sígarettureykingarnar
munu fara ört vaxandi á næst-
unni, ef ekkert sérstakt kemur
til, sem breytt getur núverandi
stefnu í þessum málum. Um 1970
verður sígarettuneyzla á hvert
mannsbarn í landinu komin upp í
1800 á ári og fyrir þá sem eru
15 ára og eldri upp í 2500. Hér er
aðeins reiknað með sölu einka-
sölu-sígaretta, svo að gera má
ráð fyrir að raunverulega yrðu
tölurnar nær 2000 og 3000 um
1970.
Um það verður ekki villst, að
við erum á þeirri leið að lungna-
krabbameinum hlýtur að fara
stórkostlega fjölgandi frá því
sem nú er og þótt magakrabba-
rnein sé nú allra krabbameina
algengast hér (um þriðja hvert
krabbameiha í karlmönnum er í
maga) þá er fyrirsjáanlegt að
Eru nokkur ráð til,
sem duga?
Reynzlan hefir sýnt að sá sem
hefir vanið sig á að reykja, á
yfirleitt erfitt með að venja sig
af því, og sú raun verður því erf-
iðari, sem meira hefir verð revkt.
Þeim sem vilja hætta að reykja,
en treysta sér ekki til þess, má
gefa eftirfarandi leiðbeiningar:
1. Veikindi, sem hitasótt fylgir,
leiða oft til þess að sjúkling-
inn langar ekkert í reyk með
an hann er^veikur, né fyrst
á eftir, getur oft ekki hugs-
að sér að reykja fyrstu dag-
ana á eftir. Slíkt tækifæri
ætti hver sá að nota, sem vill
hætta að reykja, því að þá
er auðvelt að láta vera að
byrja aftur.
2. Hætta að bera á sér sígarett-
ur. Hjá mörgum eru síga-
rettureykingar frekar vani
en ástríða, og fyrir þá sem
reykja ekki mikið, getur
nægt að hætta að bera á sér
sígarettur.
3. Hver kona sem verður
barnshafandi ætti að hætta
að reykja jafnskjótt og hún
verður þess vör, því að full
'ástæða er til að halda að
reykingar skaði þróun fóst-
ursins. Móðir sem hefir barn
á brjósti má alls ekki reykja,
því að nikótín getur farið
yfir í móðurmjólkina og stór-
skaðað heilsu barnsins.
4. Hætta að selja sígarettur í
lausasölu. Slík sala getur van
ið börn á reykingar,
Loks .þarf almenningsálitið á
reykingum að breytast frá því
sem nú ér. Unglingarnir virðast
! halda að það sé fínt að reykja.
En það er hvorki fínt né „smart.“
j Það er fyrst og fremst heilsuspill
andi og \j afnfratrtt sóðalegt, þar
sem það óhreinkar andrúmsloft
og umhverfi reykjandans.
Ef vinnuveitendur, sem þurfa
að ráða fólk til vinnu hjá sér,
tækju upp þann sið að ráða síður
.............— -------------