Morgunblaðið - 28.10.1961, Blaðsíða 8

8
MORCZJISBLAÐIÐ
Laugar-dagur 28. okt. 1961
— Alþingi
Framh. af bls. 24.
ram allan hinn frjálsa heim og
'BÚ ákvörðun Sovétríkjanna, að
Ihefja tilraunasprengingar kjarn-
©rkuvopna að nýju. Síðan hefðu
~j þeir svo sprengt
24 sprengjur, eða
til jafnaðar eina
sprengju rúm-
lega annan
hvern dag, flest-
ar mun öflugri
en áður væru
dæmi til. >ó
hefði keyrt um
þverbak síðast-
liðinn mánudag, þegar þeir
sprengdu 30—50 milljón lesta
kjarnorkusprengju og tveim
Stundum síðar aðra minni neðan-
sjávar aðeins 2500 km frá íslandi.
Ekki hefði þetta þó komið á
óvart, því Krúsjeff hefði áður
m. a. gortað af því að eiga 100
tnegalesta sprengju.
Áður en Sovétríkin hófu
sprengingar að nýju höfðu
tilraunir kjarnorkuveldanna
þriggja legið niðri í nær 3 ár og
þau haldið í Genf hvorki meira
né minna en 338 fundi, til þess
að reyna að ná samkomulagi um
allsherjarbann. Allt mannkynið
hefði vonað að það tækist, en
svo hefðu Sovétríkin farið af
stað á nýjan leik og í Ijós komið
að þau höfðu samtímis viðræð-
unum, sem allir vonuðu að væru
heilshugar, unnið að undirbún-
ingi tilrauna með enn ægilegri
vopn en áður.
Munu vandfundin dæmi um
þvílíkar aðfarir í samskiptum
þjóða, þar sem um er að tefla
líf og öryggi alls mannkyns,
sagði ræðumaður, og bætti við:
— enda mun þessum helsprengju
smiðum og áhangendum þeirra
veitast erfitt að finna nægilega
auðtrúa sálir til þess að taka
mark á friðarhjali þeirra hér
eftir.
>á kvað frummælandi lang-
sótta þá skýringu Sovétstjórnar-
innar, að 4 litlar sprengjur, sem
Frakkar gerðu tilaunir með á
Sahara-eyðimörkinni, hefðu knú
ið þá til þess að býrja á ný.
í síðari hluta ræðu sinnar vék
Sveinn Einarsson að áhrifum og
afleiðingum kjarnorkuspreng-
inga og sýndi fram á, hver vá
væri fyrir dyrum íslendinga af
þeirra völdum. Næstu vikur og
mánuði sáldraðist helrykið yfir
ísland með hinum alvarlegustu
afleiðingum fyrir þjóðina um
langa framtíð, Bæði þjóðin sjálf
og atvinnuvegir hennar væru í
hættu. Þar sem svo alvarlega
væri ástatt, gæti Alþingi ekki
haldið að sér höndum, en yrði
að mótmæla þeim aðgerðum,
sem þetta ástand hefði skapað.
Næstur tók til máls Eysteinn
Jónsson (F). Sagði hann, að það
hefði á sínum tíma vakið mikinn
fögnuð, er ljóst var, að stórveld-
in hefðu hætt tilraunum með
kjarnorkuvopn. Menn hefðu von-
! að, að þegar því
einu sinni var
hætt, kæmi ekki
til mála að byrja
á ný. Og engum
I datt í hug, að til
[ raunir Frakka
I yrðu notaðar
sem skálkaskjól
I í þeim tilraun-
i um hefði ekkert
• nýtt komið fram,
sem ekki var búið að koma fram
áður. En nú hafi allar þeSsar von-
ir orðið að engu. Sovétríkin hafi
notað það hlé, sem varð á tilraun-
unum, til þess að undirbúa með
iævísi stórkostlegustu sprenging-
ar, sem gerðar hafa verið. >á
sagði ha.m, að svo mikill háski
stafaði af sprengingunum, að
þekkingu skorti til þess að segja
til um hann og sjálfir geri Rúss-
ar sér ekki fyllilega grein fyrir
honum. >á sagði hann, að ef til
vill væiu þeir að ógna smá-
þjóðunum, sem ekki láta að vilja
þeirra í emu og öllu. En þetta
verður þeim ekki til ávinnings, —
heldur herðir menn gegn þeirri
yfirgangshugsun, sem hlýtur að
liggjn þarna að baki. Að svo
mæ'tu iýsti ræðumaður yfir stuðn
ingi sínum við tillöguna.
Þá talaði Lúðvík Jósefsson (K).
Rifjaði hann upp, að 1953 hefði
Sósíalistar flutt þingsályktunar-
tiUögu varðandi bann víð til-
raunum um kjarnorkuvopn og
skorað á stórveldin að komast að
samkomulagi um það. Þá hefðu
ráðamer.n Sjálfstæðisflokksins
ekki lalið rétt, að geta sérstaklega
Bandaríkjanna í því sambandi,
og hefði utanríkismálanefnd fjall
að um tillöguna og breytt henni
svo, að hún varð áskorun til SÞ
um að bcita sér fyrir afvopnun
og þá um leið banni við kjarn-
orkuvcpnum. Þá sagði hann, að
Sovétrikin hefðu einhliða ákveðið
að hætta tilraunum með kjarn-
orkuvopn árið 1958, en Banda-
ríkin hefðu haldið áfram með röð
af sprengingum um sumarið 1958.
Þó hefði komið að því, að þau
hættu iíka. Þá sagðist hann ekki
réttlæta sprengingar Rússa, en
rétt væri þó að minnast þess, að
Sovétríkin lýstu því yfir, að
hættu Frakkar ekki sprenging-
um, myndu þau byrja að nýju.
En við skyldum vona, að spreng-
ingarnar séu ekki eins hættulegar
og áróðursmenn á Vesturlöndum
haida fram, það væri ótrúlegt, að
Sovétríkin hefðu þá sprengt
sprengjuna, ef þeir væru í mestri
hættunni sjálfir. >á lagði hann
til, að tillögunni yrði vísað tH
nefndar.
Næstur talaði annar flutnings-
maður tillögunnar, Benedikt
Gröndal (A). Sagði hann, að
ræða Lúðvíks sýndi ljóslega, að
kömmúnistar væru í vandræðum
með þetta mál. Hann segðist
tillögunni að vísu samþykkur, en
svo kæmu þessi ef, — ef Sovét-
ríkin væru ekki nefnd á nafn o.
3. frv. Ræðumaður benti á, að í
fyrri grein tillögunnar væri Sov-
étríkjanna sérstaklega getið
vegna þess, að með sprengingum
sínum í Novaja Semlja hefðu
þeir rofið hlé, em var á spreng-
ingunum, í öðru lagi væri stað-
urinn svo nærri íslandi, að þess
vegna væri ríkari ástæða ein
nokkru sinni til að láta í okkur
heyra, og í þriðja lagi hefðu
þeir sprengt stærri og geigvæn-
legri sprengju en nokkru sinni
hafði verið sprengd áður. Það
væri því engin leið að tala um
kjarnorkusprengingar í dag, án
þess hennar sé getið. Um síðari
lið tillögunnar væri það að segja,
að hann væri almennt gegn kjarn
orkutilraunum. Fyrri liðurinn
vœri því ástæðan fyrir því að
tillagan kæmi fram. Þá gat hann
þess, að kjarnorkuvopn hefðu
aldrei verið og mundu aldrei
verða geymd hér. Ekki þyrfti
heldur að árétta, að dvöl varnar-
liðsins væri eingöngu og að-
eins í varnarskyni. Þá sagði
hann það ranghermi hjá Lúðvík,
er hann sagði, að Rússar hefðu
orðið fyrstir til að hætta kjarn-
orkusprengingum. Sannleikurinn
væri sá, að síðustu sprengjur
Bandaríkj amanna voru sprengd-
ar í október 1958; en Rússar hefðu
■sprengt tvær sprengjur fyrstu
daga nóvember sama ár. >á lagði
hann áherzlu á, að kjarnorkutiil-
raunir Frakka hefðu verið í trássi
við bandamenn þeirra í Atlants-
hafsbandalaginu. Það hefði verið
gripið til þess vegna þess, að
Bandaríkjamenn hafa aldrei vilj
að gefa þeim upplýsingar um
íkjarnorkuvopn, þeir væru að
reyna að upphefja sjálfa sig
með því, en minnkuðu að sama
skapi.
Einar Olgeirsson (K) gagn-
rýndi það, að meirihluti þings
skyldi vilja flýta málinu, sleppa
að vísa því til nefndar. >á ræddi
hann mjög alþjóðamál og kom
víða við. Um afleiðingar kjarn-
orkusprenginga Sovétríkjanna
sagði hann m. a.
að þær bitnuðu
jafnt á Sovét-
þjóðunum sjálf-
um sem öðrum.
Sagðist hann því
halda, að þeir
m u n d u e k k i
gera tilraunirn-
ar, nema af því
að þær væru
hræddar við eitthvað, sem væri
ennþá verra. í því sambandi
varð E. Olg. tíðrætt um hervæð-
ingu Vestur-Þjóðverja, sem
hann sagði að Sovétríkjunum
stæði mikill stuggur af, eftir að
20 milljónir af þjóðinni hefðu
látið lífið fyrir þeim í síðari
heimssstyrjöldinni. Tortryggnin
í heiminum væri ógurleg; það
yrðu menn að viðurkenna og
horfa á málin í því ljósi. Ef
öfugþróunin yrði ekki stöðvuð,
gætum við örðið aðilar að kjarn-
orkustyrjöld. Ekki vissum við,
hvenær búið yrði að koma fyrir
kjarnorkuvopnum í Keflavík og
beita þeim. Þjóðinni yrði ekki
bjargað með því að hafa hér
herstöð. Lýsti E. Olg. þeirri skoð
un sinni, að lög og rétt yrði ætíð
að virða. Hann sagði að lokum,
Vísitalan hækkar um 10,4%
verkfallanna
vegna
IIppEýsingar dr. GySfa Þ. Gísla-
sonar á fundi Sameinaðs
þings í gær
Á FUNDI Sameinaðs Al-
þingis í gær skýrði dr. Gylfi
Þ. Gíslason, ráðherra, frá
því, að vísitala framfærslu-
kostnaðar mundi, samkvæmt
útreikningum Hagstofunnar,
hækka um 10,4 stig vegna
kauphækkananna í sumar og
gengislækkunarinnar, sem af
þeim leiddi. Önnur atriði, ó-
háð þessum atvikum yllu því
svo, að alls mundi vísitalan
hækka um 14 stig frá 1. júlí
sl. og verða 119 stig.
Ráðherrann gaf þegar upp-
lýsingar í tilefni fyrirspurna frá
Lúðvík Jósefssyni. — Komst dr.
Gylfi Þ. Gíslason svo að orði í
svari sínu:
Spurt er um það, hvað gert sé
ráð fyrir, að framfæsluvísitalan
hækki mikið frá því, sem hún
var í júnímánuði sl., þegar full
áhrif allra þeirra verðhækkana,
sem nú er vitað um, séu komin
fram. F y r s t a
júlí sl. var vísi-
talan 105 stig.
Hagstofan gerði
fyrir nokkru á-
æ 11 u n u m,
hversu m i k i 3
vísitalan mundi
h æ k k a vegna
þ e i r r a kaup-
hækkana, s e m
samið væri um á sl. sumri og
vegna gengisbreytingarinnar, er
í kjölfar þeirra sigldi og af öðr-
um ástæðum. Hagstofan telur, að
vísitalan muni hækka um 14 stig
eða í 119 stig.
Afleiðingar verkfallanna
Þá er um það spurt, hversu
mikið af þessari hækkun eigi
Frh. á bls. 23
að með tillögu þeirri, sem fyrir
lægi, væri gáleysislega fjallað
um þessi alvarlegu mál.
Bjami Benediktsson, forsætis-
ráðherra, mælti því næst nokkur
orð. Hann drap á þau ummæli
síðasta ræðumanns, að lög og
réttur fengju jafnan að ráða.
Því meiri ástæðu væri til að
leggja áherzlu á þessi orð hans,
sem nýlega hefðu úr hópi sam-
herja þingmannsins verið hafðar
í frammi hótanir um að valdi
/ / / skyldi beitt. Eng
ý'.V inn gæti fremur
I afstýrt því en E.
% Olg. Kvaöst for-
' ' ' sæitisráðh. vona,
að hér hefði
ekki verið um
að ræða innan-
tóm orð — og að
það mætti sann-
ast á ræðumanni
og þeim, sem hann hefði úrslita-
áhrif á.
Þá vék forsætisráðherra að
gagnrýni kommanista á því, hver
áherzla væri lögð á að hraða
málinu í gegnum þingi. Rifjaði
hann upp og vitnaði í þingtíð-
indi, máli sínu til staðfestingar,
að hið sama hefði einmitt átt
sér stað árið 1954, þegar Einar
Olgeirsson o. fl. fluttu tillögu
um mótmæli við kjarnorkuspreng
ingum Bandaríkjanna. Þá hefði
það þó reyndar orðið að róði, að
nefnd. fjallaði um málið og gerð-
ar breytingar á tillögunni, sem
E. Olg. hefði ekki síður en aðrir
talið til bóta.
Það mál, sem nú lægi fyrir
þinginu, væri einfalt. Spurning-
in snerist aðeins um það, hvort
menn kysu að kjarnorkuspreng-
ingunum yrði haldið áfram eða
ekki. Hvort menn vildu mót-
mæla, meðan enn væri tími til.
Lúðv. Jós. hefði látið á sér skilja,
að enn væri eftir að sprengja
hina eiginlegu helsprengju. Það
gæfi því fremur tilefni til að
hraða málinu, ef Alþingi ætlaði
á annað borð að láta rödd sína
heyrast í tíma.
Tillagan er svo einföld og aug-
Ijós, sagði Bjarni Benediktsson,
að ástæðulaust er að vefja málið
fyrir sér eða draga inn í það
önnur atriði. Annaðhvort eru
menn með kjarnorkusprenging-
unum eða þeir eru það ekki.
Kvaðst forsætisráðherra mjög
vilja • mótmæla því, að
það væru Sovétþjóðirnar. sem
bæru ábyrgð á þessu. Það væri
Sovétstjórnin — og meira að
segja enn óvíst, hvort fólkið í
landinu sjálfu vissi um spreng-
ingarnar.
Að síðustu sagði ráðherrann,
að ein samkoma væri til, sem
gæti stöðvað kjarnorkuspreng-
ingarnar, og það væri 22. flokks-
þing kommúnista í Moskvu. Þar
sætu nú tveir fulltrúar íslenzkra
kommúnista. Varpaði ráðherra
fram þeirri spurningu, hvort
þeim yrði, ef Alþingi samþykkti
einróma að leggjast gegn kjarn-
orkusprengjutilraunum, falið að
leggja slíkt til á þinginu. Það
yrði lengi munað ef þeir flyttu
svo mál sinnar eigin þjóðar.
Hannibal Valdimarsson, sem
næstur talaði, lagði mikið upp
úr því, að málinu yrði vísað til
nefndar, en sagði um leið, að
enginn vildi tefja málið. Þá kom
fram hjá honum vantrú á því,
að íslenzku fulltrúarnir á flokks-
þinginu í Moskva fengju miklu
áorkað. H a n n
■sagði, að hvers
konar tilraunir
með kjarnorku-
vopn væru leik-
ur með eldinn,
er stofnað gæti
öllum heiminum
í voða. E k k i
væri ástæða til
að undanskilja
neinn í þessu efni — og fyndist
sér tillagan ekki taka ehlutdrægt
á málinu. Vildi hann láta for-
dæma öll kjarnorkuveldi og jafn
framt bæta inn í tillöguna yfir-
lýsingu um, að hér á landi yrðu
aldréi þoluð kjarnorkuvopn né
þeim beitt héðan.
Þegar hér var komið, um kl.
19 í gærkvöldi, var gert matar-
hlé. — Fundur hófst síðan að
nýju kl. 21.
Benedikt Gröndal svaraði
ýmsum atriðum í ræðu Einars
Olg. og kvað vel mega vera, að
hann talaði af innstu sannfær-
ingu,. þegar hann lýsti leiðtogum
Sovétríkjanna og afstöðu þeirra,
en engu að síður væri margt af
■m þ v í málum
blandið. Ef þeir
1 raun og veru
óttuðust það, að
Vestur-Þjóðverj
ar fengju kjarn-
orkuvopn, væri
þá ekki einmitt
tryggasta leiðin
til að hindra það
sú, að ganga til
samninga um allsherjarbann við
slíkum vopnum. Ef tillögunni
yrði vísað til nefndar væri við-
búið að afgreiðsla hennar dræg-
ist svo, að SovétríkjUnum hefði
gefizt teekifæri til að sprengja
aðrar 24 sprengjur. Orðalag til-
lögunnar eins og það nú væri,
þyrfti engra óhjákvæmilegra
breytinga við. Þar væri í senn
mótmælt sprengingu Sovétríkj-
anna á risakjarnorkusprengju og
skorað á öll kjarnorkuveldin að
ganga til samninga um bann .og
öruggt eftirlit, en þetta væri það
sem mestu máli skipti nú.
Lúðvík Jósefsson (K), vék
fyrst að tillögu kommúnista á
sínum tíma um mótmæli við
kjarnorkusprengingum og kvað
þar ólíku saman að jafna, því að
þeir hefðu ðskað
eftir að tillagan
Eæri ekki til
nefndar af því
að skamrnt hefði
verið til þing-
| lagsbreytingar,
svo að þingið
gæti allt staðið að ályktuninni.
Varjaði hann fram þeirri spurn-
ingu, hvort það „væri nauðsyn-
legt“ að fordæma sérstaklega
Sovétríkin. Alltaf væri verið að
reyna að sakfella Sovétríkin —
og berja á íslenzkum „sósíalist-
um“ Bæri að harma það, að al-
varleg mál væru misnotuð í því
skyni. Engin ástæða væri til að
fordæma bara Sovétríkin —
heldur yrðu mótmælin að bein-
ast gegn öllum kjarnorkuspreng-
ingum. Boðaði ræðumaður síðan
breytingartillögur.
Benedikt Gröndal innti Lúðv.
Jós. þingflokksformann eftir því,
hvort hann væri reiðubúinn til
að senda fulltrúum flokksins á
Moskvuþinginu skeyti um and-
stöðu sína við allar kjarnorku-
sprengingar. (Lúðv. kallaði þá
fram í, að hún væri ekki ný og
þeir hefðu um hana vitað).
Kvað Benedikt þarna mundu
reyna á, hvort hann vildi standa
við þesSa afstöðu eða ekki. Lýsti
ræðumaður síðan þeirri skoðun
sinni að ekki væri hægt að mót-
mæla kjarnorkusprengingum al-
mennt á öflugri hátt en í tillög-
unni væri gert, þ.e.a.s. með því
að krefjast samninga um bann
við þeim. Ef Lúðv. Jós. hefði þá
stefnu í þessu máli, sem hann
segðist hafa, væri enginn vandi
fyrir hann að samþykkja tillög-
una — og hætta öllum vafning-
um.
Síðasti ræðumaður var Hanni-
bal Valdimarsson. Gerði hann
enn að umtalsefni æskilegar
breytingar á tillögunni — svo
að við værum ekki að skipa
okkur í hóp annarra kjarnorku-
veldanna. Flutti hann síðan, á-
sam,t Lúðv. Jós., tillögu um tvær
orðalagsbreytingar á tillögunni.
Var sú fyrri á þá leið, að í upp-
hafi ályktunarinnar yrði mót-
mælt „eindregið öllum kjarn-
orkusprengingum, þar með talið
sprengingu Sovktríkjanna á risa
kjarnorkusprengju....“ og hin
síðari um viðauka, þar sem gefin
væri yfirlýsing um að hérlendia
yrðu aldrei leyfð staðsetning
neinskonar kjarnorkuvopna né
slíkum vopnum nokkurntíma
beitt héðan.
Lauk svo umræðunni. Var það
kl. 22.15, og var fundi þá frestað
í hálfa klukkustund.
Eftir hléið hófust atkvæða-
greiðslur þær, sem getið var I
upphafi, og tóku þær alllangan
tíma, þar sem nafnakall var við
haft og þingmenn gerðu grein
fyrir atkvæðum sLnum.