Morgunblaðið - 31.10.1961, Blaðsíða 2

2
MORGVISBLAÐIÐ
Þriðji'dagur 31. okt. 1961
K

Talar
enn viö
Lenín...
Moskvu, 30. október. —
('Nl'B—Reuter).
MEÐAL ræðumanna á 22.
flokksþingrinu í Moskvu, var
Dora Lazurgína. sem hefur
verið félagi í sovézka komm-
únistaflokknum síðan 1902 og
sat um tuttugu ára skeið í
fangelsi og útskúfun í stjórn-
artíð Stalíns.
Lazurffína tjáði þinginu, að
Lenin hefði sagt sér, að hon-
um fyndist afar óþægilegt að
liggja við hlið Stalíns í graf-
hýsinu við Rauða torgið.
Lazurgína vann mikið með
Lenin bæði fyrir og eftir
valdatöku hans í Rússlandi.
Hún kvaðst oft hafa talað við
Lenin, meðan hún var í fang
elsinu — og hún bætti við:
— Lenin lifir áfram í hjarta
mínu. 1 gær talaði ég við
hann, rétt eins og hann stæði
lifandi frammi fyrir mér.
Hann sagði mér að sér fynd-
ist óþægilegt að liggja við
hlið Stalíns. sem hefði gjört
kommúnistaflokknum svo
mikinn miska ....
Að því er segir I dagblað-
inu Izvestía, sem birti ræð-
una í heild var þessum um-
mælum hennar tekið með
drynjandi lófataki og fögn-
uði. — Og Lazurgina hélt
áfram: — Eg tel að okkar
mikli Vladimir Iljitsj, hinn
mannlegasti allra manna,
geti ekki legið við hlið Stal-
íns, þrátt fyrir þjónustu Stal-
ins við flokkinn á árunum
fyrir 1934. . . . Hér greip
Krúsjeff frammí fyrir Lazur-
gínu og kallaði: — Alveg
rétt.
— Rússneska helsprengjan
Framh. af bls. 1.
lit kommúnismans: mannúðarsnautt, ónæmt gagnvart göfgi guðs verka, þrá mannkyns-
ins eftir friði, gagnvart rétti eins og allra — tilfinningalaus ásjóna, er einungis markast
stríðum dráttum hatursins“.
Q Brezki vísindamaðurinn Bertrand Russel, leiðtogi brezks félagsskapar, er berst fyr-
ir kjarnorku-afvopnun, sagði, að sprengingin væri framkvæmd „af dýrslegri fyrirlitn-
ingu fyrir mótmælum milljóna karla og kvenna um allan heim“.
Q Nehrú, forsætisráðherra Indlands, kvað fréttirnar af hinum rússnesku risasprenging-
um „hryllilegar og dapurlegar“.
0 Adlai Stevenson, aðalfulltrúi Bandaríkjanna hjá SÞ: „Þeir (Rússar) hafa með fyrir-
litningu hunzað áskorun Sameinuðu þjóðanna og allra friðelskandi manna .. Þetta
markar drjúgt spor aftur á bak til óstjórnar og alheims-voða“.
Q „Um fjölda ára mun geislarykið frá hinum rússnesku risasprengjum breiðast yfir
jörðina og valda öryggisleysi og angist“, sagði Gerhardsen, forsætisráðherra Noregs. „Eg
verð að játa, að ég á engin orð til þess að lýsa tilfinningum mínurn — og eflaust
margra annarra — á þessari stundu“.
Q Thomas Carlile, forseti „Krabbameins-sambandsins“ í Bandaríkjunum, lét svo um
mælt, að hann óttaðist, að „gjöf Kreml“ til komandi kynslóða yrði „krabbamein í blóði
og beinum — og ófyrirsjáanlegar stökkbreytingar í þróun mannkynsins“.
I þessum dúr voru ummæli margra frægra manna, og er þó aðeins drepið á örfátt af því,
sem lesa mátt. í fréttaskeytunum í gær — og ekki voru blöðin mjúkmálli í garð Kremlherr-
anna. Segja má, að grunntónninn í flestum ummælum um þvera jarðarkringluna hafi verið sá,
að Rússar hefðu framið ódæði gagnvart öllu mannkyni — tilgangur þeirra væri að ógna
heimsbyggðinni til afsláttar og undirgefni, en þeim mundi ekki verða að þeirri ósk sinni.
★ LlKLEGA 50—75
MEGALESTIR
Það var landskjálftamælinga-
stofnunin í Uppsölum í Svíþjóð,
sem fyrst tilkynnti um helsprengj
una í gærmorgun, eins og hina
fvrri á mánudaginn 23. október.
Töidu vísindamennirnar þar, að
þessi síðasta risasprengja hefði
verið a. m. k. tvisvar til þrisvar
sinnum öflugri en sú fyrir viku
— en bandarískir vísindamenn
hafa áætlað, að hún hafi haft
a. m. k. 30 megalesta sprengiafl.
Sprengingin kom fram á land-
skjálftamælunum í Uppsölum kl.
7:37,58 (eftir ísl. tíma), Og kváðu
vísindamennirnir sprenginguna
hafa orðið í um það bil 2100 km
fjarlægð frá Uppsölum (á Novaja
Semlja-svæðinu) kl. 7:33,33. —
Loftþrýstibylgjur frá sprenging-
unni komu fram á mælum í Stokk
hólmi tveim kist. síðar — og
sýndu mælar þar rúmlega fimm
sinnum meiri svörun en fyrir
viku. Það var þó tekið fram, að
ekki væri unnt að áætla kraft
sprenejunnar eftir þessum áhrif-
um með einfaldri margföldun.
Brátt bárust fregnir víðar úr
Evrópu, frá Japan og ýmsum
öðrum löndum, sem staðfestu
Uppsala-fregnina — að gífurleg
sprenging hefði orðið á fyrr-
greindum tíma við Novaja Semlja
Aætlun um styrkleika var þó
mjög á reiki. Mönnum bar sam-
an um, að hún hefði verið a. m. k.
50 megalestir — en ágizkanir
heyrðust um allt að 80—90 mega-
lesúr. Það voru þó aðeins fáir,
sem töldu líklegt, að sprengjan
hefði haft slíkan ógnarkraft — en
hins vegar voru margir þeirrar
skoðimar, að hún hefði verið 60—
70 megalestir, jafnvel 75, eins Og
fuhtrúi Noregs í stjórnmálanefnd
Allsherjarþingsins taldi við um-
ræðu þar í gær.
★ LÆGRA I LOFTI
EN HIN FYRRI?
Ekki virtust vísindamenn held-
Von Brentano segir af sér
til jbess að greiða fyrir stjórnar-
myndun i V-þýzkalandi
BONN, 30. okt. — Utanríkis-
ráðherra V.-Þýzkalands, Hein
rich von Brentano, hefir sagt
af sér embætti — til þess
að greiða fyrir stjórnarmynd
un flokks síns, kristilegra
demókrata, og frjálsra demó-
krata. — Umræður hafa
staðið lengi að undanförnu,
en síðustu dagana eru frjáls-
oZ)a^)i«í]
ALÞINCIS
Neðri deild:
L Handritastofnun íslands, frv.
—■ 1. umr.
2. Aburðarverksmiðja, frv. —
Frh. 1. umr.
3. Seðlabanki Islands, frv. —
1. umr.
4. Ráðstafanir vegna ákvörðun-
ar um nýtt gengi, frv. —
1. umr.
5. Almannatryggingar, frv. —
1. umr.
Efri deild:
1. Bráðabirgðabreyting og fram
lenging nokkurra laga, frv.
— 2. umr.
2. Skráning skipa og aukatekj-
ur ríkissjóðs. — 3. umr.
3. Almannatryggingar, frv. —
1. umr.
ir demókratar sagðir hafa
lagt mikla áherzlu á það, að
þeir vilji ekki eiga aðild að
ríkisstjórn, þar sem von
Brentano gegni utanríkisráð-
herra-embættinu — hann sé
allt of mikill jábróðir Aden-
auers og geri í einu og öllu
eins og hann mæli fyrir.
—★—
Eins og kunnugt er gerði Erieh
Mende, foringi frjálsra 'demó-
krata það í upphafi að skilyiði
að Adenauer yrði ekki . áfram
kanslari, en féll síðar frá þeirri
kröfu. Nú segist hann a. m. k.
vilja tryggja það, að utanríkis-
málin verði ekki einnig í höndum
Adenauers, en það væru þau í
raun og veru. ef Brentano færi
með þau áfram.
—★—
Ekki hefir enn kvisazt neitt
ákveðið um það, hver muni taka
við embætti utanríkisráðherra
eftir Brentano. Þó er Franz Josef
Strauss, núverandi landvarna-
ráðherra, talinn einna líklegast-
ur — en vitað er, að frjálsir demó
kratar munu ekki hafa neitt á
móti honum. Þeir eru hins vegar
sagðir hafa gert þá kröfu, að
flokkur þeirra fái skipaðan mann
í stöðu aðstoðar-utanríkisráð-
herra í hinni nýju stjórn.
—★—
I yfirlysingu, sem von Brent-
ano lét fyigja afsögn sinni. tók
hann fram, að hann teldi alls
ekki, að andstaða frjálsra demó-
krata við sig væri af persónuleg-
um rótum runnin. heldur hefðu
•þeir hug á að koma fram breyt-
ingum á utanríkisstefnunni, sem
hann gæti ekki hins vegar fallizt
á. — Adenauer lét aftur á móti
svo um mælt í dag, að afsögn
Brentanos mundi ekki hafa í för
með sér neins konar stefnubreyt-
ingu. — Josef Strauss lét hafa
það eftir sér, að nú virtust allgóð
ar horfur á að samkomulag
myndi takast um stjórnarmynd-
un innan skamms.
ur á einu máli um, í hvaða hæð
sprengjan hefði sprungið, en það
er mikið atriði varðandi það,
hvernig hið geislavirka útfall
dreifist og berst að lokum til
jarðar. Þó var það mál manna,
að hún hefði sprungið talsvert
miklu nær jörðu en hin fyrri risa-
sprengjan. Þannig var haft eftir
brezkum vísindamönnum í Lund-
únum, að iíkur bentu til, )
sprengjan hefði nú verið sprengd
í um 20 km hæð — á móti 50—60
km í fyrri viku. Eftir því sem
sprengjan springur nær jörðu, er
meiri hætta á að hún þeyti upp
grófu, geislavirku ryki, sem berst
tiltölulega fljótt til jarðar. Það
af geislarykinu, sem berst upp í
háloft'n (stratosferuna), getur
aftur á móti borizt þar um lengi
— og fallið smám saman til jarð-
ar á nokkrum árum.
— ★ —
Veðurfræðingar á Norðurlönd
um fögnuðu þvi í gær, að vind
staða var þannig á Novaja
Semlja-svæðinu (norð-vestlæg),
að engin hætta virtist á því, að
geislavirkt ryk bærist með vind-
um beint frá sprengjustaðnum.
Bandarískir veðurfræðingar
töldu sig og geta upplýst það í
gærkvöldi, að rykið frá hel-
sprengjunni bærist til suðausturs
frá sprengistaðnum — yfir So-
vétríkin sjálf.
★ EKKI ORÐ NU — EN . . .
1 gær gerðist hið sama og áður.
Ibúar Sovétríkjanna fengu ekkert
að vita um sprengjuna — hvorki
útvarp né blöð minntust á hana
einu orði. Sama var uppi á ten-
íngnum í Kína, að því er bezt
var vitað: Ekkert orð.
En, eins Og bandaríski krabba-
meinssérfræðingurinn Carlile
komst að orði í gær: „Barnabörn
Krúsjeffs — og öll önnur börn
í heiminum — munu á næstu tíu
árum verða lifandi vitni um það,
hver krabbameinsvaldur kjarna-
vopnatilraunir Rússa nú eru“.
Villtust á Hellisheiði
KL. EITT á laugardag héldu'
tveir menn til rjúpnaveiða upp
á Hellisheiði, pg ætluðu að vera'
komnir aftur kl. sjö um kvöldið. |
Þegar þeir voru ókomnir kl. 10
á sunnudagsmorgun, var bafin
ieit að þeim, sem bæði hjálpar-
sveit skáta og flugbjörgunarsveit
in tóku þátt í. Þá var afspyrnu-
veður á fjallinu, og talin hætta
á. að mennirnir yrðu úti. Leitað
var fram eftir degi með ærnum
tilkostnaði, og kl. fjögur var
ákveðið. að skátar hættu leitinni,
þar sem hún var talin þýðingar-
laus í slíku veðri. Flugbjörgun-
arsveitin hélt áfram, en kl. rétt
fyrir sex um kvöldið barst sú
fregn, að mennirnir hefðu komið
niður til Hveragerðis kl. tvö um
daginn, en láðst að láta vita af
sér. Höfðu þeir lent í villu á
heiðinni og verið að hrekjast þar
alla nóttina og morguninn. —
Lögreglan vill enn einu sinni1
brýna fyrir mönnum, sem villast.
að láta tafarlaust vita af sér
þegar til byggða er komið, til
þess að koma í veg fyrir kostnað-
arsama og oft erfiða léit.
Óveðrið
og bátarnir
EKKI ER vitað til, að neitt hafi
orðið að á sjó í óveðrinu um
helgina. Veðrið var svo vont á
tímabili, að síldarskipstjórar á
Akranesi sögðust ekki hafa lent
í öðru eins. Lítil trilla frá Kefla-
vík bað um aðstoð á laugardags-
kvöld. María Júlía var nærstödid
og fylgdist með henni til hafnar.
Óttazt var um aðra trillu á leið
frá Reykjavík til Hellissands, en
hún komst heilu og höl<inu aftan
í öðrum bát til Dritvíkur.
— Tilræði
Frh. af bls. 1
Sovétstjórnina að láta af fyrir
ætluninni um sprengingu hel-
sprengjunnar. Island átti að-
ild að flutningi tillögu þessa
efnis á allsherjarþingi Saxn-
einuðu þjóðanna og greiddi
henni að sjálfsögðu atkvæði
ásamt yfirgnæfandi meirihluta
allra ríkja. Á miðvikudaginn
var ítrekaði ég á Alþingi þau
mótmæli, sem í þessarri tillögu
fólust. Sjálft samþykkti Al-
þingi síðan ályktun sama efn-
is á föstudagskvöld og sendi
ríkisstjórnin hana þegar á
laugardagsmorgun til sendi-
herrans í Moskvu með fyrir-
mælum u' * að afhenda Sovét-
stjórninni hana.
Þetta sýnir, hversu alvarleg
um augum ríkisstjórn og Al-
þingi líta það, sem nú hefur
gerzt. Islendingar eru ekki ein
ir um áskoranir sínar og mót-
mæli, heldur í samfylgd með
nær öllum þjóðum, sem ekki
lúta kommúnískri stjórn. En
allt hefur komið fyrir ekki.
Almenningsálitið um heim all
an hefur verið virt að vettugi.
Því að enginn skyldi halda, að
þjóðunum, sem eru undir oki
kommúnismans, standi minni
ógn af helsprengjunni en öðr
um. Sprenging hennar er ein-
mitt dæmi þess hvernig fer,
þegar rikisstjórn þarf ekki
stuðning sinna eigin þegna
heldur getur virt vilja þeirra
að vettugi.
Augljóst er, að slíkt tilræði
við mannkynið hefur þveröf-
ug áhrif við það, sem ætlað er
á frjálsa menn. Þeir hljóta að
fylkja sér saman og treysta
vamir sínar. Sú spurning verð
ur þess vegna æ áleitnari
hverja sé verið að hræða,
hverjum þurfi að halda í
skefjum með þvílíkum örþrifa
ráðum.
Emil Jónsson, form. þing-
flokks Alþýðuflokksins:
Að mínu áliti og minna fé-
laga er þetta glæpsamlegt at-
hæfi. Annars höfum við rætt
þetta mál rækilega í þinginu,
og ég hef þar raunar engu við
að bæta.
Eystelnn Jónsson, form.
þingflokks Framsóknarflokks-
ins. •
Eg vísa til fordæmingar Al«
þingis á þessu atferli og end-
urtek ummæli min um þetta í
umræðunum.
_ Lúðvík Jósefsson, form.
þingflokks Alþýðubandalags-
ins:
Eg óska ekki pftir að ræða
þetta máL