Morgunblaðið - 24.11.1961, Side 11

Föstudagur 24. nóv. 1961
MORGUlVni 4 DIÐ
11
^^JKrisfmann Guðmundsson skrifar um^
BÓKMENNTIR
Vestur-íslenizkar æviskrár
Benjamín Kristjánsson
bjó til prentunar.
Arni Bjarnarson ritar
formala
. ^ Bókaforiag Odds Bjömssonar
1 FORMAL.A Arna Bjarnarsonar
er gerð grem fyrir þeim tiigangi,
sem liggur á bak við útgáfu
Ævjskránna, og er hann sem hér
segxr:
1. Skapa grundvöll að persónu-
legum tengslum milli Islend-
inga ausianhafs og vestan.
2. Fa yíirlit um, hvern þátt fólk
af íslenzkum ættum hefur átt
i þjóðfélögunum í Ameriku,
þar sem fram kemur, hvaða
starf það hefur unnið, og hvert
áhugi þess hefur beinzt.
3. V'erða þátiur í íslenzkri ætt-
fræði og söguleg heimild, sem
unnt sé að byggja á í fram-
tíðinnx um ættartengsl manna
báðum megin hafsins og vekja
/néð því áhuga yngri kynslóð-
arinnar vestra fyrir ættarbönd-
unum við Island.
' Kveður hann það hugmynd
sina, að þarna verði skráð heim-
iid um menn af íslenzkum stofni,
sem hafi varanlegt gildi fyrir
sögu iands þeirra ekki síður en
ísienzka ættfræði, og sýni, hvern
þátt hinn litli, íslenzki þjóðstofn
hefur spunnið í líf hinna fjöl-
mörgu þjóða í Ameríku. Þá megi
þefta einnig verða til þess að
efia almennt menningarsamband
milli Islands annars vegar og
Kanada og Bandaríkjanna hins
vegar. n
Það gefur auga leið, að stór-
mikið starí hlýtur að liggja á
bak við bók sem þessa. Og í for-
má)a sínum rekur Arni Bjarnar-
son að nokkru leyti sögu þessa
starfs og kynni sín af Vestur-
Isiendingum, en hann hefur um
aldarfjórðungsskeið haft náið sam
band við Islendinga vestan hafs.
Er formáli þessi stuttur Og skýrt
ritaður, hefði kannske mátt verða
ýtarlegri. En inngangsorð Benja-
míns Kristjánssonar bæta mikið
úr, pví að emnig þau skýra frá
undirbúniugsstarfinu.
Þetta er fyrsta bindi verksins,
en í því munu verða á fimmta
hundrað grejnar eða æviskrár, og
fjaixa flesíar eða allar um fleiri
persónur en eina, sem sjá má af
því, að nefnd eru rösklega sex
þúsund nöfn í bókinni. Mó öll-
um vera ljóst, hvílikt verk það
er að safna upplýsingum um svo
marga menn. Skal raunar ekkert
um það fuiiyrt, hvort upplýsing-
arnar eru ailar réttar, eða hvort
flest kurl eru þarna til grafar
komin; verður ekki hægt að segja
neitt um þaö, fyrr en annað bind-
ið er útkomið. En allmarga af
þeim, sem ég þekki í Vesturheimi,
vantar í þetta bindi. Er raunaf
skiljanlegt, að svo hljóti ætíð að
verða, að nokkra vanti, og ekki
hægt við þvi að gera. Eins og
segir í inngangsorðum Benjamíns,
„eru niðjar Islands nú dreifðir
um allt hið óravíðá meginland
Norður-Ameríku frá hafi til hafs
cg vita stundum naumast hver
um annan, þótt þeir búi í sömu
borg eða byggðarlagi.“ Fjalla
æviskrárnar aðallega um lifandi
menn og ættir þeirra, safnast
þannig saman gífurlegur fróðleik-
ur um vesturfarana yfirleitt, þar
sem foreldra og annarra ætt-
menna er getið að nokkru í
hverri skrá. Auðvitað hefði verið
æskilegast að gera skrá yfir alla
þá, sem vestur fóru, og svo af-
komendur þeirra í hinum nýja
heimi, en siíkt hefði verið svo
mikið verk, að nema myndi ævi-
starfi nokkurra velvinnandi
mamia. En rnikill fengur er í
þessu, og ekki sizt þar sem bókin
er myndskreytt, og geta höfundar
þar rétt tii „að heimaþjóðinni
myndi vera það kært að sjá fram
Fært frá Vopna-
firði til Gríms-
staða
VOPNAFIRÐI, 21. nóv. _ I s.l.
viku lauk viðgerð á Þverár-
brúnni, sem skemmidist í vatna-
vöxtunum £ haust. Fór þá ann-
«r stöpullinn undan brúnni.
Tókst að lyfta plötunni, sem var
Iheil, sprengja ónýta stólpann
undan hennj og steypa nýjan
etöpul. Þetta tókst þrátt fyrir
mjög slæma tíð, sem hér hefur
verið í haust, rigningar og
kulda. Síðustu þrjá dagana hef-
ur þó verið einmuna blíða, þurrt
og 10 stiga hiti, enda er fjallveg-
urinn til Grknsstaða orðinn fær
af Jur.
Vegurinn milli Vopnafjarðar
og Grímsstaða hefur verið farinn
á jeppum, en er þó sennilega
ekiki fær öllum bílum. Það sem
er til fyrirstöðu á heiðinni, eru
þrir óbniaðir lækir. — Sigurjón.
Og renna saman við þær. Islenzka
þjóðarbrotið þar mun naumast
geta um iangan aldur varizt því
að blandast öðrum þjóðarbrotum
i hinni mikiu deiglu þjóðahafsins,
er Ameríku byggir. En vel er, að
móðurþjóðm sýni þessum út-
flytjendum alla þá ræktarsemi,
sem þeim réttilega ber, og fylg-
ist með afdrifum þessará niðja
sinna, meðan þau verða rakin.
Utflytjer.durnir hafa fyrir löngu
sýnt og sannað, að þeir hafa orð-
ið Islandi til sóma hvarvetna og
hvergi staðið útflytjendum ann-
arra þjoða að baki. Það er eftir-
tektarvert, að fjöldi Islendinga
vestanhaft hefur menntazt vel
og gegnt ábyrgðarstörfum og
m.íkilsverðum embættum í hinu
nýja fóstuiiandi sínu. Og mynd-
irnar sýna fiestar sterk og djarf-
ieg svipmót manna og kvenna,
fóik, sem er óougað, heilbrigt og
hressilegt. >á er fjölmargt annað
forvitniiegc að sjá, til dæmis
aðxöðun hinna íslenzku nafna að
amerisku tungutaki, en ekki skal
farið frekar út í það hér. Ætt-
fræðingum og öðrum grúskurum
hiýtur bókin að verða sönn gull-
náma.
Sr. Benjantin Kristjánsson
an í marga núlifandi frændur
vestanhafs og frétta um starf
þeirra og strið “ Er þetta nytsamt
safn til sögu Islendinga vestra —
Og þótt stuttar séu ævisögurnar,
er mjög heJllandi að blaða 1
verkinu og lesa það, sem þar
ftendur ekki, bæði úr hinum
stuttorðu upplýsingum og ekki
sízt svipmoti manna þeirra og
kver.na, sem þar eru ljósmyndir
af. Það er gaman að sjá svip
landans óg ættarmót rist rúnum
framandi þjóðlífs og kynna,
ólíkra starfsviða og áhugamála,
en þó svo ísJenzk, að það gæti
hv ergi verið af bergi brotið nema
íslenzku. Frá sálfræðilegu sjónar
miði — og frá sjónarmiði rithöf-
undar — er þetta býsna forvitni-
leg bók. Eg skal játa, að í fyrstu
gaf ég henni heldur önugt horn-
auga og kveið fyrir að kynna mér
hana, því að erfitt myndi að geta
hennar að nokkru gagni í stutt-
um blaðadcmi. En eftir að ég
hafði flelt henni um hríð og
kynnzt þeim mörgu' andlitum og
æviþáttum, er á blaðsíðum henn-
ar búa, varð hún mér æ kærari,
svo að nú veit ég, að oft mun ég
taka hana niður úr hillunni og
líta í hana. Eins og útgefendur
taka fram, ei hér ekki eingöngu
um fræðilegt rit að ræða, heldur
ættu þessar æviskrár „að geta
orðið handhægur leiðarvísir að
auknum kvnnum Islendinga í
austri og vestri.“
Auðvitað getur engum bland-
azt hugur am það, að íslenzkar
menningarerfðir munu smám
saman blandast menningarerfð-
um annarra þjóða í Vesturheimi
Bak við
EINS og kunnugt er af frétt-
um, hafa væringar miklar
verið milli Krúsjeffs og
Molotovs um langa hríð. Til
alvarlegra átaka kom á 22.
flokksþinginu, þar sem Krús-
jeff krafðist þess, að Moloitov
og fleiri yrðu reknir úr
kommúnistaflokknum. Molo-
tov var þegar settur í stofu-
fangelsi á heimili sínu í Vín-
arborg, þar sem hann hefur
dvalizt undanfarið sem full-
trúi Rússa hjá Alþjóðakjarn-
orkumálastofnuninni.
Meðfylgjandi mynd — eða
réttara sagt skuggamynd —
tóku ljósmyndarar franska
blaðsins „Páris Match" af
Molotov, meðan hann var í
stofufangeisinu. Þeir földu sig
uppi á þaki rktt hjá heimili
hans — sem er í stóiri bygg-
ingu við Wohllebengasse í
Vín, ásamt sovézkum verzl-
unarskrifstofum — biðu þar
í tvær klukkustundir og tóku
myndir af því sem fram fór
bak við gluggatjöldin- Ekkert
dularfullt virtist vera við
heimilislífið, Molotov var í
náttfötum og las í þykkri bók,
sem var umvafin þykkum
karton-pappír.
Molotov hreyfði sig ekki úr
húsi í háifan mánuð, utan
einu sinni, en kona hans fór
út á hverjum morgni til að
verzla í nærliggjandi búðum,
ásamt þjónustustúlku sinni.
Molotov er fyrir nokkru
farin til Moskvu, ásamt konu
sinni, til að fá leiðréttingu
mála sinna.

Óskar Valdimarsson:
Athugosemdir við ræðu
Kristins Jónssonur irú Dolvík
EG VAR einn af þeim mönnum,
sem sat fund þann, sem L. I. Ú.
boðaði með útgerðarmönnum,
netagerðanmönnum, skipstjórum
og innflytjendum nótaefnis.
Fund þennan sátu sárafáir skip-
stjórar vegna anna, og veit ég
ekki hvort ég á að segja því mið-
ur, eða sem betur fór. Formaður
netagerðarmanna, Kristinn Jóns
son frá Dalvík flutti þar fram-
söguræðu, sem mér fannst væg-
ast sagt furðuleg með köflum og
hreint ekki til þess fallin að
vekja traust á þeim samtökum,
sem hann telur sig vera fyrir, og
er ég ekki viss um, að hans fé-
lögum hafi fundizt hann gera
þeim mikinn greiða með sumu af
því, sem þar kom fram.
Fyrst ræðu þessari var útvarp
að til aliþjóðar í þættinum um
fiskinn, get ég ekki á mér setið
að minnast aftur á sumt af því
sem Kristinn sagði, og hitt sem
hann gleymdi. Eg vil strax taka
það fram, að ég hef aldrei þurft
að hafa fyrir þvj að stríða við
vitlausa nót, sem kallað er, svo
ég tek þetta ekki til mín þess
vegna. Eg er ekki þeirrar trúar
að mikið sé um þá menn, sem
ekki geti á einhvern hátt yfir-
sézt, og hreint ekki að hægt sé
að mynda heila atvinnustétt
slíkra manna.
Eg er þeirrar skoðunar, að þó
að samrýmzt geti netagerðarmað
ur og sálfræðingur, að í þessu
tilviki hefði sálfræðingurinn átt
að sitja heima.
Kristinn sagði, að þegar menn
væru að tala um vitlausar nætur,
þá væri það sálfræðilegs eðlis, og
kemur með eitt dæmi af mörg-
um:
„Það kom til mín skipstjóri,
sem ekkert fékk í nótina og biður
mig að laga hana; ég tók nótina
athuga hana, en geri ekkert við
hana og afhendi honum síðan
nótina aftur.
Nú bregður svo við, að skip-
stjórinn rótfiskar í nótina. Þegar
ég hitti skipstjórann, segi ég
honum, að það hafi engin furða
verið þó 'hann hafi ekki fiskað í
nótina eins og hún hafi verið.“
Þetta var skemmtileg yfirlýsing
eða hitt þó heldur.
Eitt var það sem Kristinn
gleymdi, það var reiikiningurinn,
hversu hár skyldi hann hafa ver
ið og hvernig sundurliðaður.
Fróðlegt væri til dæmis að vita,
hversu mikið nótarefni hann
þurfti til að lækna þennan mann.
Af þessu verður að draga
þá ályktun, fyrst að netagerðar-
menn hafa getað lælcnað mikið
af skipstjórum1 á þennan hátt,
hafi þeir ekki þorað að spilla
heilsu þeirra aftur með því að
láta þá ekki skrifa undir reikn-
inginn.
Eg vil segja það, að sé skip-
stjórinn ekki útgerðaimaður líka
•þá hljóti Kristinn að hafa greitt
útgerðarmanninum til baka, að
minnsta ksoti efnið og einhvern
hluta ai vinnulaunum, en hafi
skipstjórinn jafnframt verið út-
gerðarmaður, vandast málið. en
ætla mætti að þetta fé hefði þá
verið lagt í sérstakan sjóð, sem
útgerðarmenn hafa ekki fram að
þessu vitað um.
Eins og afkoma útvegsins er í
dag, væri ekki fram á mikið far-
ið, að gerð yrði grein fyrir þvi
hversu stór þessi sjóður er orðinn
og hversu mikillar endurgreiðslu
hinir ólánsömu útvegsmenn mega
vænta þaðan.
Að endingu vil ég segja það,
að ég og sjálfsagt margir fleiri
hafa greitt nótareikninga án
nokkurar tortryggni eða athuga-
semda, en eftir þessa yfirlýsingu
Kristins þyrfti engan að undra,.
þó útvegsmenn og skipstjórar
hugsuðu sem svo; er ekki full
ástæða til þess að við fylgjumst
betur með verkum þessara manna
en verið hefur ?
Óskar Valditnarsson,
skipstjóri.
Jóhannes Lárusson
héraðsdómslögmaður
Vögfræðiskrifstofa-fasteignasala
Kirkjuhvoli — Sími 13842.