Morgunblaðið - 02.12.1961, Blaðsíða 10

10
M O R G V N Tt 1 4 Ð 1 Ð
Laugardagur 2. des. 1961
tftdbfofrifr
CTtgefandi: H.f Arvakur. Reykjavík. -
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (át>m.)
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Lesbók: Arni Öla, sími 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Krístinsson.
Ritstjórn: 'kðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Simi 22480.
Askriftargjald kr. 55.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 3.00 eintakið.
NIÐ UM SKALD
VjEGAR Fúrtseva, mennta-
málaráðherra Sovétríkj-
anna, var hér á ferð ekki alls
fyrir löngu, skýrði hún frá
því í blaðaviðtali, að dr.
Zivagó, skáldsaga Boris Past
emaks, væri léleg bók og
hefði ekki átt neitt erindi
við rússnesku þjóðina, enda
hefði fólkið í Rússlandi ekki
haft neinn áhuga á bókinni.
Hvað sem segja má um fyrri
athugasemd frúarinnar, er sú
síðari mjög hæpin. Eða
hvernig gat hún og aðrir
leiðtogar rússneska komm-
únistaflokksins vitað, að rúss
neska þjóðin hefði ekki á-
huga á bók, sem aldrei hafði
verið gefin út í Sovétríkjun-
um og fólkið þekkti ekki
nema af afspurn? Þessi orð
frúarinnar sýna svart á
hvítu, að öll meðul voru
notuð í áróðri gegn skáldinu.
Hann var jafnvel kallaður
svín, og það af ekki ómerk-
ari kommúnistaleiðtoga en
núverandi öryggismálaráð-
herra Sovétríkjanna.
En augljóst er, að skáld-
skapur Boris Pasternaks mun
hrista af sér allt slíkt níð,
og löngu eftir að kommún-
isminn verður ekki annað en
ómerkileg minning um til-
raun, sem mistókst, verða
verk Pasternaks lesin og
dáð af öllum þorra Rússa.
Ævisaga Pasternaks hefur
nú birzt í íslenzkri þýðingu
og kennir þar margra grasa.
Þessi Tilraun til ævisögu,
eins og hann nefnir hana,
segir sögu mikilla hörmunga,
vonbrigða og ósigra. Allir
hafa gott af að kynnast þess-
um manni, sem hefur verið
trúrri sannleik síns hjarta
en flestir aðrir á okkar öld,
og hafði það fram yfir
marga aðra að geta verið
hreinskilinn um sitt eigið líf
og sín eigin verk, ekki síð-
ur en um störf annarra. I
sjálfsævisögunni kynnumst
við stórbrotnum manni, sem
hefur líklega haft meiri áhrif
á hugsun okkar tíma enflest
ef ekki öll skáld önnur.
Það er athyglisvert að líta
á lokaorðin í ævisögu Past-
ernaks, ef við höfum full-
yrðingar Fúrtsevu og núver-
andi öryggismálaráðherra
Sovétríkjanna til hliðsjónar.
Pasternak segir um Zivagó
lækni:
„Ég hef nú nýlokið stærsta
og þýðingarmesta ritverki
mínu, því eina ritverki sem
ég ekki skammast mín fyrir
og sem ég tek fulla- ábyrgð
á. Það er skáldsagan „Zíva-
gó læknir“ og kvæðin, sem
henni fylgja.“
Ekkert af verkum skálds-
ins hefur verið honum jafn-
dýrmætt og Zívagó læknir.
En kommúnisminn þoldi ekki
að sjá þessa skáldsögu á
prenti; bannað var að gefa
hana út á rússnesku, af því
að „fólkið hafði ekki áhuga
á henni“, eins og mennta-
málaráðherrann komst að
orði.
SJÁLFSMORÐ
DASTERNAK rekur kynni
*■ sín af rússneskum
menntamönnum og skáldum.
Eru minningar hans mjög
athyglisverðar, ekki sízt
vegna þess að þær sýna, hve
grátt kommúnisminn lék
þetta fólk og það svo mjög,
að sumir frömdu fremur
sjálfsmorð en þurfa að lifa
undir því fargi, sem komm-
únisminn er. Majakovskx var
eitt skeleggasta skáld Stalín-
ismans. Hann framdi sjálfs-
morð. Hvers vegna? Paster-
nak segir:
„Mér virðist að Maja-
kovskí hafi skotið sig af
stolti, vegna þess að hann
hafi fordæmt eitthvað í sjálf
um sér, eða eitthvað sem var
honum nákomið, eitthvað
sem sjálfsvirðingu hans var
ofraun að sætta sig við.“
Hvað var það sem sjálfs-
virðingu Majakovskís var of-
raun að sætta sig við? Það
voru aftökurnar, morðin,
ofbeldið, kúgunin, allt sem
fyrirlitlegast er í augum
1 eins skálds. í einu orði sagt:
kommúnisminn, eins og hann
hefur verið framkvæmdur í
Sovétríkjunum. Og þó ber
þess að gæta, að Majakovskí
var í svo miklum metum sem
ljóðskáld, að Stalín lét lög-
gilda þá staðhæfingu að hann
hefði verið og væri gáfaðasta
skáld þessa tíma.
Það sannaðist jafnvel á
Majakovskí, einum helzta
talsmanni kommúnismans í
bókmenntunum, að ekkert
skáld getur í senn tekið
heiðarlega afstöðu til lífsins
og verið sannfærður komm-
únisti. Það geta aðeins út-
blásnir utangarðsmenn, eins
og sum þau ungskáld, sem í
tíma og ótíma rembast við
að láta „ljós“ kommúnism-
ans skína á síðum Þjóðvilj-
ans. Þau hafa ekki enn átt-
að sig á þeirri staðreynd, að
kommúnisminn er ekki ljós.
Hann er myrkur.
Dagur dómsins náigast
Og Adolf Eichmann keppist við að Ijuka
við að skrifa endurminningar sínar í
fangaklefanum í Jerúsalem
LESENDUR Morgunblaðs
ins voru farnir að spyrja
okkur, hvort við hefðum
gleymt að segja frá dómi
yfir nazistaforingjanum
Adolf Eichmann — töldu,
að það hlyti að vera búið
að kveða upp dóminn,
enda rúmir þrír mánuðir
liðnir síðan hinum eigin-
legu réttarhöldum yfir
honum lauk. — En við
höfðum alls ekki gleymt
Eichmann. Hann hefir set-
ið í fangaklefa sínum
þessa þrjá mánuði, undir
strangri gæzlu — og
keppzt við að rita minn-
ingar sínar, þar sem hann
segir sögu sína frá eigin
sjónarhóli, hver svo sem
dómur réttarins verður.
En nú hefir verið skýrt
frá því í fréttum, að dóm-
ur í málinu verði kveðinn
upp fyrir miðjan mánuð-
inn.
• Eichmann skrifar og
skrifar
Þóft svo langur tími hafi
liðið síðan réttarhöldunum
lauk, hafa dómararnir þrír
síður en svo setið auðum hönd
um. Allt fiá því málflutningi
lauk i ágúst sl. hafa þeir setíð
við að semja dóminn, sem
verða mun um 300 síður —
Og verður varið fimm dögum
til þess að lesa hann upp í
réttinum ■' Jerúsalem, er hann
kemur saman á ný eftir
nokkra daga. Undanfarið hafa
starfsmenn réttarins, sem skip
aður var til að fjalla um hið
einstæða rnál Eichmanns, ver
ið önnum kafnir við að undir
búa aiit undir dómsuppkvaðn-
inguna — og nú, þegar hinn
hebreski texti dómsins er nær
tilbúinn, hafa franskir, enskir
og þýrkir þýðarar verið „lok-
aðir inni” til þess að ganga frá
löggiitum þýðingum á honum
í tæka tíð. — En, eins og fyri'
segir, meðan Gyðingar búa sig
þannig unriir að setja „stimp-
ii‘ sinn undir lífssögu Adolfs
Eichmanns, situr hann víð
skriftir ö.Uum stundum — við
að rita sina eigin útgáfu á
þeirri sögu. Kvað hann nú
vera að Jeggja síðustu hönd á
þriðja bindi hennar. öðru
hverju kemur fangavörður inn
í klefa fangans til þess að líta
yfir það, sem hann hefir skrif-
þð. Og Eichmann rís á fætur
og bíður eftirvæntingarfullur
meðan hann er að lesa — bíð-
ur þess að fá tækifæri til að
svara spurningum, bera fram
útskýringar. En allt frá þeim
degi, er Eichmann var færð-
ur aftur í klefa sinn í Jellame-
fangelsinu í ágúst, hefir hann
einskis verið spurður — eng-
íhn hefir beðið um frekari
skýringar frá 'hans hendi, en
fram komu við réttarhöldin.
Og milljónirnar, sem fyrst og
fremst ættu heimtingu á að fá
slíkar skýringar, þær eru
löngu liðnar — fyrir hans til-
verknað.
• Hvaff gerist nú?
Við hin geysilöngu réttar-
höld, sem hófust í apríl sl.
vor, neitaði Eichmann sekt
sinni, að því er varðaði 15
atriði ákæruskjalsins, en þau
fjölluðu um morð, skipulögð
manndráp, pyndingar, aðild að
glæpsamlegum samtökum og
um brottflutning Gyðinga, Pól
verja, Slóvena óg Tatara.
Hann hélt því fram, að hann

flest afbrot varðar. Dauða-
refsing liggur nú aðeins við
landráðum — og henni má
einnig beita sem hámarksrefs-
ingu samkvæmt lögunum, er
fjalla um starfsemi nazista
og samstarf við þá. — Ekki
hefir hins vegar til þess kom-
ið, að ákvæðunum um dauða-
refsingu hafi verið beitt síðan
Ísraelsríki var stofnað, árið
1948). — Verjandi Eichmanns,
dr. Robert Servatius, mun
vafalaust neyta réttar síns til
þess að flýtja svarræðu eftir
að saksóknarinn hefir lokið
máli sínu — og færa fram þau
rök, er hann telur helzt geta
stuðlað að því að dómurinn
verði mildaður. Einnig er tal-
ið líklegt að hann kunni jafn
vel að fara fram á sérstakt
réttarhlé, svo að hann geti
Þessi mynd var tekin á fyrsta degi réttarhaldanna yfir
Adolf Eichmann í apríl sl. Sakborningurinn stóff í skot-
heldum glerkiefa sínum í réttarsalnum og hlýddi á, er
ákæruskjalið var lesið upp.
hefði aðeins verið máttlaust
verkfæri, minni háttar em-
bættismaður risavaxins ríkis-
bákns — Og ekki átt um ann-
að að velja en hlýðá skilyrðis-
laust öllum skipunum yfir-
boðara sinna. — Og nú er
spurt í ísrael: — Halda dóm-
ararnir sig eingöngu við laga
bókstafinn eða munu þeir
dæma um mál Eichmanns á
víðari grundvelli — m. a. taka
tillit til þessa framburðar
hans, sfcm a. m. k. að einhverju
litlu ieyti kann að mega til
sanns vegar færa?
Ef Eichmann verður dæmd-
ur samkvæmt hinum fram-
komnu akæruatriðum mun
hmn opinberi ákærandi, Gid-
eon Hausner, eflaust krefjast
dauðarefsingar í lokaræðu
sinni fyrii réttinum, sem hann
flytur þegar er lokið verður
að lesa upp dóminn. Af hin-
um 15 fyrrgreindu ákæruatr-
iðum eru 12, sem við getur
legið dauðarefsing. (Annars
var dauðarefsing afnumin í
ísrael árið 1952, að því er
leitt vitni til þess að styðja
með kröfu sína í þessu efni.
Slík vitni myndu verða að
gangast undir mjög stranga
yfirheyrslu, sem á lögfræði-
máli mun nefnast „sannpróf-
un“.
• Náffun?
Þegar sækjandi og verjandi
hafa lokið þessum síðasta
þætti sínum í réttarhöldunum,
ef svo mætti segja, mun rétt-
arhlé gert 1 einn dag, áður
en dómur verður formlega
kveðinn upp. Frá dómsupp-
kvaðningu hefir verjandi síð-
an tíu daga frest til þess að
áfrýja málinu til hæstaréttar
ísraels, en sækjandinn hefir
hins vegar 2ja mánaða áfrýjun
arfrest, ef honum þykir dóm-
urinn óhæfilega mildur. Ef
áfrýjun hans er hafnað, er
málinu að sjálfsögðu þar með
lokið Og dómur réttarins
stendur óhaggaður. Ef hins
vegar verjandinn áfrýjar, og
kröfu hans er hafnað, á Eich-
Framhald á bls. 23.