Morgunblaðið - 11.01.1962, Blaðsíða 10

10
MORCUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 11. jan. 1962

CTtgeíandi: H.f. Arvakur. Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: A.rni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og avgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargjald kr. 55.00 á mánuði innanlands.
í lausasöiu kr. 3.00 eintakið.
LAXMESS ÞREVTTLR
Á SLAGORÐUNIJM
T¥ér í blaðinu í gær var birt
í heild samtal, sem Hall-
dór Kiljan Laxness átti við
franska blaðið Le Monde. —
Ræðir rithöfundurinn þar
m.a. um þátttöku sína í ís-
lenzkum stjómmálum og
hinni svokölluðu heimsfrið-
arhreyfingu kommúnista. —
„Að vísu fékk ég aðild að
heimsfriðarhreyfingunni og
voru veitt heimsfriðarverð-
launin“, segir Laxness. Síðan
bætir hann við:
„En mjög fljótlega varð ég
þreyttur á að heyra sífellt
sömu slagorðin og hafði mig
á brott“.'
Síðar í samtalinu ræðir
Kiljan um uppljóstranir
Krúsjeffs um glæpaverk
Stalins og segir síðan:
„Þessar uppljóstranir ollu
mér stórkostlegum vonbrigð-
um.
Ég hef ekki áhuga á stjórn
málum lengur, hlutverk mitt
er að skrifa og ég held því
áfram“.
Islendingar munu vafa-
laust telja þessa yfirlýsingu
Nóbelsverðlaunaskáldsins
hina athyglisverðustu. Komm
únistar hér á landi hafa ára-
tugum saman reynt að nota
vinsældir Laxness sem rit-
höfundar sér til pólitísks
framdráttar. Þeir hafa tyllt
nafni hans á framboðslista
sína við kosningar og lagt
höfuðkapp á að auglýsa
stuðning hans við stefnu
þeirra.
En nú er svo komið, að
Halldór Kiljan Laxness lýsir
því yfir, að hann sé orðinn
„þreyttur á að heyra sífellt
sömu slagorðin" og hafi því
haft sig á brott. Hann hafi
misst áhuga á stjórnmálum
eftir hinar stórkostlegu upp-
ljóstranir núverandi leiðtoga
rússneska kommúnistaflokks-
ins um glæpaverk fyrrver-
andi leiðtoga hans.
Ef það er í raun og veru
þannig, að Laxness hefur
endanlega sagt skilið við ís-
lenzka kommúnistaflokkinn,
þá mimu margir landar hans
og aðdáendur víðsvegar um
heim fagna því. Hinn alþjóð-
legi kommúnismi er í eðli
sínu fjandsamlegur andlegu
frelsi, frjálsri listsköpun á
sviði bókmennta og annarra
listgreina. Sjálfstæður og
mikilhæfur listamaður eins
og Halldór Kiljan Laxness
getur því hvorki fylgt komm
únismanum að málum, né
heldur látið kommúnista
jiota nafn sitt, án þess að
vera í geypilegri mótsögn
við sjálfan sig. Einlægur
friðarsinni getur heldur ekki
veitt hinum alþjóðlega komm
únisma stuðning sinn, eftir
að augljóst er orðið, að
stefna hans felur í sér meg-
inhættuna, sem steðjar að
heimsfriðnum í dag'.
Þegar á allt þetta er litið,
sæta þær yfirlýsingar engri
furðu, sem Halldór Kiljan
Laxness gaf í viðtali sínu
við Le Monde.
FÓLKIÐ KÝS
SAIMNLEIKAIMN
Tt/fargt bendir til þess, að
veruleg hugarfarsbreyt-
ing hafi orðið hjá íslenzkum
almenningi í afstöðunni til
stjórnmála. Áður en vinstri
stjórnin var mynduð sumar-
ið 1956, hafði í mörg ár ver-
ið rætt um nauðsyn slíkrar
stjórnarmyndunar af hálfu
hinna svokölluðu vinstri
flokka, og þá fyrst og fremst
kommúnista. Slík stjórn átti
að leysa öll vandamál fyrst
og fremst með hagsmuni
verkalýðsins fyrir augum.
Aðeins vinstri stjórn átti að
vera fær um það að stjóma
landinu af réttlæti og heið-
arleik. Aðeins vinstri stjórn
átti að vera fær um að leysa
vandamál verðbólgunnar, og
tryggja traustan fjárhag rík-
isins og þjóðarheildarinnar.
Vinstri stjórnin lifði að-
eins tæplega 2Vz ár. Á þeim
stutta tíma þurrkaðist gyll-
ingin gersamlega af hinum
glæstu fyrirheitum hennar.
Eftir stóð nakinn raunveru-
leikinn, og hann var ófagur
ásýndum. Þjóðin, ekki sízt
verkalýðurinn, hafði verið
stórlega blekkt. Vinstri sam-
vinnan reyndist hin versta
blekking, sem um getur í ís-
lenzkri stjórnmálasögu. Hún
gat ekki staðið við eitt ein-
asta af fyrirheitum sínum.
Hún hrökklaðist frá völdum
og skildi við efnahagslíf
landsmanna í rústum. Leið-
togar hennar voru í stöðug-
um feluleik með staðreynd-
ir. Þeir þorðu aldrei að
ganga hreint til verks í
neínu máli. Þeir reyndu í
lengstu lög að dulbúa það ó-
fremdarástand, sem stefna
þeirra hafði skapað.
En að lokum varð það
ekki lengur dulið, og þá
klofnaði stjórnin og vallt frá
völdum.
Það kom í hlut nýrrar
FÁ MÁL eru betur fallin til
að sýna fram á niuninn á
yfir- og undirmönnum í
Sambandsríkinu Ródesiu og
Njassalandi (Mið-Afríkusam-
bandinu) heldur en stuðn-
ingur Sir Roy Welensky við
málstað Tshombes í Katanga.
Langflestir hvítir menn í
Suður-Ródesíu „standa fast
með Roy“, eins og einn borg-
ari í Salisbury komst að
orði. Sama máli gegnir um
meirihlutann í Norður-Ró-
desíu. Jafnöruggt er, að
mikill meirihluti innfæddra
er andstæðingar Tshombes,
eins og þeir hafa alltaf verið
andvígir sambandsríki því,
sem Sir Roy stjórnar.
★ Meginsjónarmiðin
Flestum hvítum mönnum
finnst Sir Roy vera aS berjast
gegn utanaðkomandi íhlutun í
málefni Mið-Afríku, einkum
gegn íhlutun hinna óvinsælu
Bandaríkja N-Ameríku og
hinna hálfsiðuðu, nýju afrísku
þjóða, sem Ameríkumennirnir
eru staðráðnir í að koma sér
vel við — á kostnað hvítra
manna I ^Afríku. Þeim finnst
Sir Roy vera að verja hina ör-
uggu ríkisstjóm Thombes, sem
hefur haft vit á að þiggja ráð
skikkanlegra Evrópumanna og
Sir Roy Welensky
Katangadeilan
í augum Ródesíubúa
Eftir Jack Halpen, fréttamann Observers
viðurkenna mikilvægi og for-
réttindi hvítra tæknifræðinga
og landnema.
Flestum innfæddum Afríku-
mönnum f innst Sir Roy vera
höfuðpaurinn í spillingu og
samsæri, sem eigi að tryggja,
að Tshombe takist að aðskilja
Katanga og Kongó, eyðileggja
einingu Afríku og sýna heim-
inum Kongó sundrað og rúið,
sem sönnun þess, að Afríku-
menn séu ófærir um að stjórna
sér sjálfir, og — til að kóróna
allt hitt — láta auðinn úr kop-
arnámunum í Katanga halda
áfram að streyma í gullkistur
hvítu mannanna, eins og hann
hefur alltaf gert.
Margir Afríkumenn hér lesa
engin blöð, en sem stendur
virðist þetta ekki koma í veg
fyrir, að þeir geti gert sér
jafngóða grein fyrir atburðum
og málefnum og Evrópumenn-
irnir, sem eru nærri allir læsir.
Ástæðan er sú, að blöðin, sem
gefin eru út fyrir Evrópumenn,
hafa stöðugt, ófeimin, hagrætt
hinum ýtarlegu Kongófréttum
sínum Tshombe í vil.
A Aðaláhugamál Sir Roys
Skoðun margra Afríkuleið-
toga og frjálslyndra hvítra
manna er sú, að Sir Roy beri
Katanga ekki sérlega fyrir
brjósti, heldur sé hann að
reyna að neyða brezku stjórn-
ina til að viðurkenna í reynd
sjálfstæði sambandsríkisins. —
Takist honum það, getur hann
neytt Breta, sem hafa framtíð
sambandsríkisins algerlega á
valdi sínu, til að halda því við,
og það sem meira er, veita því
sjálfstæði með lögum,
Samkvæmt stjómarskránnl
Framh. á ’ Is. 12.
ríkisstjórnar að segja þjóð-
inni sannleikann um ástand
og horfur. Sá sannleikur var
ekki geðþekkur, en hann
varð að segjast. Fyrst í stað
áttu margir erfitt með að
átta sig á honum. En þegar
frá leið sá íslenzkur almenn-
ingur, að hann gat ekki hliðr
að sér hjá að viðurkenna
hann. Þess vegna er það,
sem viðreisnarráðstafanir nú
verandi ríkisstjórnar hafa
stöðugt notið vaxandi fylgis
meðal þjóðarinnar, og þess
vegna er það, að stjórnarand
staðan, kommúnistar og
Framsóknarmenn, standa nú
uppi óttaslegnir, sundraðir
og ráðþrota. Fólkið kýs sann
leikann en hafnar feluleikn-
um með hann.
SKULDASIJPA
SÞ
¥ byrjun desember sl. lýsti
U Thant, settur fram-
kvæmdastjóri Sameinuðu
þjóðanna, því yfir, að
greiðsluhalli samtakanna
mundi í árslok nema 107
millj. dollara, eða á 5. mill-
jarð ísl. króna. Um mitt
ár 1962 myndi greiðsluhall-
inn vera orðinn um 170 millj.
dollara, ef ekki yrði að gert,
sagði framkvæmdastjórinn.
Þessi bági fjárhagur Sam-
einuðu þjóðanna sprettur
fyrst og fremst af hinum
gífurlega kostnaði við aðgerð
ir samtakanna í Kongó' og
við gæzlustarf þeirra á landa
mærum Israels og Egypta-
lands. Aðgerðirnar í Kongó
kosta samtökin hvorki meira
né minna en 10 millj. doll-
ara á mánuði, eða 430 millj.
ísl. kr. Ennfremur kostar
gæzlan á landamærum ísra-
els og Egyptalands um 80
millj. kr. á mánuði.
Allmörg lönd, svo sem
Sovétríkin, flest Arabalönd-
in, Frakkland, Belgía og
Suður-Afríka hafa neitað að
taka þátt í þessum gífurlega
kostnaði. Það eru þessi van-
skil margra meðlimaþjóð-
anna sem eru frumorsök fjár
hagserfiðleikanna. Mun U
Thant nú hafa í hyggju að
bera það undir Alþjóðadóm-
stójinn í Haag, hvort með-
limaþjóðir samtakanna séu
ekki skyldugar til þess að
taka þátt í öllum þeim kostn
aði, sem samtökin hafa
stofnað til með lögmætum
hætti.
Til bráðabirgða hefur
framkvæmdastjórinn fengið
heimild til að taka 200 millj.
dollara skuldabréfalán hjá
ríkisstjómum samtakanna.