Morgunblaðið - 11.01.1962, Blaðsíða 11

Fimmtudagur 11. jan. 1962
MORGHTSBL AÐIÐ
11

rK
Edward
Crank-
shaw
skrifar
um:
ússland og Kína
I»ÓTT meira en tvö ár séu
liðin síðan fyrst skarst veru-
lega í odda milli Rússa og
Kínverja, er enn ekki al-
mennur skilningur meðal
iVesturlandabúa á því, hversu
alvarleg og bitur deila þeirra
er. En á þessum tveim árum
hefur ágreiningurinn í raun
og veru lamað vináttusam-
band þessara ríkja, gegnsýrt
utanríkispólitík þeirra og
valdið glundroða meðal
hinna ýmsu kommúnista-
flokka.
\
Það er auðvelt að sjá, hvers
vegna þessi mikla deila hefur
ekki haft eins mikil áhrif á um-
heiminn og efni stóðu til. Hvorki
Rússar né Kínverjar hafa gert
opinberlega grein fyrir afstöðu
sinni — allar upplýsingar um,
hvað sé að gerast hefur orðið að
draga af líkum.
Síðustu daga sl. árs Og fyrstu
vikuna í janúar 1962 komust
þessir öflugu andstæðingar nær
því en nokkru sinni fyrr, að
nefna hvor annan réttum nöfn-
um opinberlega. Þar til hafði
ágreiningurinn komið meira fram
undir rós, í dylgjum, sem er
eftirlætis baráttuaðferð kommún
ista. Finnst öðrum en þeim sjálf-
um, sú aðferð í senn hvimleið
og meiningarlaus. Enn í dag eiga
ýmsir erfitt með að taka deilu
Rússa við Albaníu alvarlega og
því fer fjarri að allir hafi látið
sannfærast um, að þegar Rússar
láti ávítur sínar og formælingar
dynja á „Albaníu" eigi þeir raun-
verulega við þann ágæta mann
„Mao Tse-tung“.
Ein af afleiðii/gum þessa er sú,
að við kunnum að fara á mis við
upphaf þfcss leiks, sem leitt getur
til sundurlimunar heimskommún
ismans. Ennfremur er þetta orsök
þess, að þeir, sem fylgjast náið
með gangi mála, hafa verið önn-
um kafnir við að færa sönnur á,
að þessi deila sé fyrir hendi, að
þeir hafa ekki haft tíma til þess
að gera sér grein fyrir, hvernig
liún hófst, hvers vegna hún hélt
éfram og hverjár afleiðingar
hennar kunna að verða — og
þá ekki sízt hverjir það eru í
raun og sannleika, sem við eig-
ast.
Það ár, sem nú er nýgengið í
garð, ætti að varpa nokkru
ijósi á þetta mál. Rétt fyrir ára-
mótin brá svo við, að bæði Kín-
verjar og Albanir lögðu áherzlu
é. að í þeirra augum er Krúsjeff
eá, sem valdur er að úlfúðinni.
Kínverjar forðuðust augljóslega
að nefna Krúsjeff á nafn í nýjárs
éskum sínum til Kommúnista-
flokks Ráðstjórnarríkjanna. Al-
banir köiluðu beinlínis reiði Guðs
yfir „Krúsjeff og félaga" vegna
misgjörða þtirra, um leið og þeir
áréttuðu eilífa hollustu og vin-
áttu í garð rússnesku þjóðarinn-
ar í heild.
Þegar er mönnum kunnugt, um
hvað meginágreiningur Rússa og
Kínverja stendur. Hitt hefur hins
vegar aldrei verið ljóst, hvort
kommúnistaflokkur Ráðstjórnar-
ríkjanna stendur einhuga að baki
Krúsjeffs eða ekki. Á 22. flokks-
þinginu í október sl. gaf margt
til kynna, að hin endurnýjaða
árás hans á Mao Tse-tung hefði
vakið almenna furðu — ekki að-
eins Kínverja, sem gengu út —
heldur einnig rússnesku fulltrú-
anna. Þá benti ýmislegt til þess,
að Krúsjeff hefði notað þetta tæki
færi til þess að koma sínu fram
— ekki aðeins við Kínverja held-
ur einnig mótþróafulla kommún-
ista innan Ráðstjórnarríkjanna
sjálfra.
í grein, sem David Charles hef
ur skrifað fyrir tímaritið „China
Quarterly, hefur hann varpað
nokkru ljcsi á gang þessara mála.
í þeirri grein, auk annarra getur
að finna mjög athyglisverðar upp
lýsingar um þann þátt, sem ein-
stakir menn hafa átt í þróun
deilunnar, þ. e. a. s. Krúsjeff
sjálfur og P eng marksálkur, fyrr
verandi landvarnarráðherra Kína
sem nú er látinn.
P’eng marskálkur, sem átti
aðild að framkvæmdaráði komm-
únistaflokksins, lagði árið 1959
fyrir flokkinn greinargerð, sem
var hvorki meira né minna en
uíðtækar árásir á stjórnmála-
stefnu Mao Tse-tungs yfirleitt,
einkum þó á „hinar miklu fram-
faraáætlanir", kommúnurnar og
skipulagningu hersins, með sér-
stakri hliðsjón af notkun kjarn-
orkuvopna. Marskálkurinn var
síðan handtekinn í hinum miklu
hreinsunum, er greipar voru látn
ar sópa um hægrisinnaða tæki-
færissinna, hann sviptur embætti
og dæmdur til enduruppeldis í
kenningum kommúnismans við
niðurlægjandi aðstæður.
Það, sem einkum vekur athygli
i máli marskálksins er, að gagn-
rýni hans færði hann nær Krú-
sjeff. David Charles sýnir í grein
sinni fram á, að P’eng marskálk-
ur hafi sýnt Krúsjeff greinargerð
ina í Tirana í maímánuði 1959,
áður en harn lagði hana fyrir
flokksbræður sína heima fyrir.
Með öðrum orðum — hann, sem
aðili að framkvæmdaráði kín-
verska kommúnistaflokksins, leit-
aði siðferðilegs stuðnings hjá leið
toga Sovétiíkjanna í deilu við
sinn eigin leiðtoga.
Einstök atriði þessa máls eru
pnn óljós. T. d. leikur vafi á því,
hvort Mao Tse-tung var kunn
þessi ótryggð marskálksins fyrir
eða eftir handtöku hans. $n nægl
lega mikið er þó ljóst til þess að
álykta, að hin mikla beiskja í
framkomu Kínverja gagnvart
Krúsjeff á rætur sínar að rekja
til þess, að hann — svo notað sé
algengt orðatiltæki — hlutaðist
til um innauríkismál þeirra. Síð-
an má segja daglegt brauð að
Rússar og Kínverjar saki hverir
aðra um íhiutun í innanríkismál
hvor annars Erfitt er að segja
um hvað framundan er. Er að
vænta beinna átaka milli Rússa
og Kínverja? Eða verðum við
Vitni að því að Krúsjeff og Mao
Tse-tung, sem einstaklingar reyni
að steypa hvor öðrum af valda-
stóli? Er það e. t. v. skýring á
hinni ógnandi framkomu Krú-
sjeffs á 22. flokksþinginu? Á síð-
ustu tveim arum hefur margt
bent til þess að Krúsjeff hafi
ekki ætíð notið heilsstuðnings
rússneska kommúnistaflokksins.
David Charles bendir á, að fáum
dögum eftir að Krúsjeff bauð
P‘eng marskálk hjartanlega vel-
kominn til Tirana 1959, átti mar-
skálkurinn fund með Moskalenko
marskálki, einum af æðstu yfir-
mönnum rússneska hersins og
andaði ísköldu þeirra í milli.
En hvernig sém fer um fram-
vindu þessa máls opnast augu
okkar smám saman fyrir því,
sem er að gerast. Við höfum um
langan aidur verið þess meðvit-
andi, að kommúnistar í hinum
borgaralegu þjóðfélögum hafa
talið það æðstu dyggð sína að
þjóna Moskvuvaldinu og aldrei
talið það svik að setja hagsmuni
stjórnarinnar 1 Kreml ofar hags-
munum stjórnar síns eigin lands.
En nú hafur deilan milli Rússa
og Kínverja, ásamt því, sem kom
fyrir P’eng marskálk gefið okkur
til kynna, að jafnvel í kommún-
istaríkjunum sjálfum séu komm-
únistar ekki með öllu lausir við
þann sama sjúkdóm.
(Að gefnu tilefni skal það
tekið fram, að Morgunblaðið
hefur einkarétt á greinum
Edwards Crankshaws eins og
öðrum OBSERVER-greinum)

EIN ástæðan til myndunar
hinna stóru markaðs- og efna-
hagsbandalaga er spennan í
viðskiptamálum, sem ríkir
milli hinna þriggja aðal-gjald-
eyrissvæða: dollara-, sterling-
og rúblu-svæða. Á landabréf-
inu sést, hvernig þessar þrjár
tegundir gjaldeyris skipta
löndum í höfuðatriðum. Sterl-
C0U.ARA-5vA.ei'
££ ST£RUWi-SVAf>l |
msií?RKíi’A
a ld eyrissvæði
ingsvæðið er dreifðast, þar
sem til þess teljast öll brezku
samveldislöndin, (n e m a
Kanada), og er Indland þeirra
mikilvægast, en auk þess eru
á því ísland, írland, Libya,
Suður-Afríka, Jórdan og
Birma. Rúblusvæðið er stærst
í landfræðilegum skilningi, og
ríkin, sem til þess teljast,
halda hópinn mun betur en
mörg ríki, sem til hinna svæð-
anna teljast. Á rúblusvæðinu
er mikill hörgull á gjaldeyri
annarra landa, og þar ríkir
mjög strangt og nákvæmt
gjaldeyriseftirlit. Greiðsluað-
ferðir milli rúbkxsvæðislanda
innbyrðis eru leynilegar, og
þegar um viðskipti milli
kommúnistaríkja annars veg-
ar og frjálsra ríkja hins veg-
ar er að ræða, kjósa þau að
greiða í dollurum, sterlings-
pundum, vestur-jþýzkum mörk
um eða gulli. (Þ.e.a.s. þegar
þeim tekst ekki að ná vöru-
skiptasamningum, sem þau
kj ósa helzt). Ástæðurnar til
þess, að þau vilja heldur
greiða í „hörðum" gjaldeyri
en í rúblum, munu vera marg-
víslegar, og ein þeirra er áreið
anlega varkárni um það, að
umheimurinn komizt ekki að
því, hve kínverskir kommún-
istar eru lítt háðir rússnesku
rúblunni, þrátt fyrir allt. Frá
lokum síðari heimsstyrjaldar
hafa Bandaríkin og Kanada
verið „harðrar-valútu-lönd“,
eins og kallað er. Þau hafa
verið mikilvægust í flokki
þeirra ríkja, sem búa við
„harðan" gjaldeyri. Það var
ekiki fyrr en i árslok 1958, að
England og meiri hluti Vest-
ur-Evrópuríkja sáu sér fært
að aflétta hinum miklu gjald-
eyrishömlum, er áður höfðu
verið við lýði, þegar um var
að ræða verzlun og viðskipti
við Bandaríkin og Kanada.
Eins og stendur eru risavaxn-
ar efnahagssamsteypur mjög
á dagskrá, sem komast án efa
á í stórum stíl áður en varir,
og eiga eftir að tryggja vel-
megun milljóna manna. Þá
leysist að miklu leyti hið óeðli
lega ástand, sem nú er í sam-
skiptum margra ríkja í við-
skiptamálum.
(Með einkarétti:
Nordisk Pressebureau
og Mbl.).
'
I.