Morgunblaðið - 21.01.1962, Blaðsíða 13

Sunnudagur 21. Jan. 1962
MORGVNBLAÐIh
13
Mynd úr athafnaíífinu,
koma á milli launþega ogvinnu-
veitenda, en ríkisvaldið mun
auðvitaS gera það, sem í þess
valdi stendur, til að greiða fyr-
ir slíku samstarfi og árangri
af rannsóknum nefndarinnar
yfirleitt.
Of lítill
launamunur?
Fleira hefur athygilsvert verið
rætt um launamál að undan
fömu. Þannig mun það vafa-
laust hafa þótt nokkur tíðindi,
að fulltrúar allra flokka í borg-
arstjórn Reykjavíkur skyldu
lýsa yfir þeirri skoðun sinni, að
launamunur væri orðinn of lít-
ill í þjóðfélaginu og því hætt
við að beztu starfskraftar, nýtt-
ust illa eða alls ekki.
Sjónarmið þessi voru sett fram
í umræðum um launakjör verk-
fræðinga, en eins og kunnugt
er kröfðust kommúnistar þess,
að gengið yrði að kröfum þeirra,
þótt. þeir þá fengju þrisvar til
Ifimm sinnum hærri laun en
þeir verkamenn, sem lægstlaun
Skynsamleg stefna
í kjaramálum
AÐ undanförnu hefur með nokk
uð öðrum hætti verið rætt um
kjaramálin en tíðast var áður.
Menn virðast nú vera farnir að
gera sér grein fyrir því, að al-
mennar kauphækkanir, sem
ekki byggjast á framleiðsluaukn
ingu, eru tilgangslausar, og má
raunar segja að þetta hefði átt
að vera mönnum ljóst fyrr, svo
einföld sem þau sannindi eru,
að auðlegðin eykst ekki, þótt
fleiri seðlum sé ávísað á hana.
Fyrir hátíðarnar samþykktu
allir þingflokkar tillögu, sem
miðar að rannsókn á því, hvern
ig bæta megi kjör með bættri
'Vinnutilhögun og tryggja líf-
vænleg laun án óhæfilega langs
vinnudags. Ef unnið verður af
einlægni að framgangi þessarar
tillögu, hlýtur það að leiða til
þess, að samstarf og velvilji
aukist milli launþega og vinnu-
veitenda, en með heilbrigðu
samstarfi þessara aðila er án
alls efa hægt að bæta kjör stór-
lega.
Þegar hefur verið kjörin nefnd
til undirbúnings þessa máls, og
er þess að vænta, að hún vinni
mikið og gott starf, því að sann
arlega er hér mikití í húfi fyrir
landsmenn alla.
Kjarabætur
án verkfalla
Morgunblaðið hefur margsinn-
is bent á ýmsar ieiðir, sem fara
mætti til að bæta kjörin. Lengi
hefur hin kommúniska forysta
launþegasamtakanna daufheyrzt
við þessum ábendingum, en
kveður sig nú fúsa til að stuðla
að framgangi þeirra.
Fyrirfram er ekki rétt að gera
ráð fyrir, að um blekkingar ein-
ar sé að ræða, þótt hitt sé víst,
að kommúnistar hafa talið sig
verða að láta undan almenn-
ingsálitinu, sem skilur rök-
semdirnar fyrir því að fara
leiðir kjarabóta en ekki til-
gangslausra verkfalla. Þeir hafa
ekki treyst sér til að heyja
kosningar þær í verkalýðsfélög-
unum, sem nú eru hafnar, án
þess að taka imdir kröfurnar
um raunhæfar kjarabætur.
Varla getur leikið á því minnsti
vafi, að veita verður kommún-
istum verulegt aðhald, ef þeir
eiga að fást til að standa að
framkvæmd heilbrigðra tillagna
i kjaramálum. Þess vegna veltur
á miklu, að fylgi lýðræðissinna
aukist í kosningunum í verka-
lýðsfélögunum. Ef kommúnistar
halda þar velli, er efalaust að
freistingin mun verða mikil til
að hlaupa burt frá kjarabóta-
I
REYKJAVÍKURBRÉF
Því miður seig mjög á ógæfu-c
hliðina, þegar vinstri stjórnin
kom til valda, og hrapaði tala
íbúða í smíðum í Reykjavík
þá á þremur árum niður í 1243,
enda voru mánaðarlegar lánveit
ingar til húsbyggjenda á þeim
tíma aðeins 3,9 millj.
Hitt var þó verra, að stjórn-
in skildi við hið almenna veð-
lánakerfi fjárvana og fjárhag
þjóðarheildarinnar í því öng-
þveiti, að róttækar ráðstafanir
varð að gera til að rétta við,
svo að aftur væri hægt að hefja
svipaða þróun og stjórnarstefna
vinstri manna stöðvaði 1956.
Að sjálfsögðu tók nokkurn
tíma að rétta við fjárhaginn, og
var vart við því að búast, að
miklar byggingaframkvæmdir
hæfust á meðan. í því efni er
svipað farið með þjóðfélagið og
einstaklingana. Skuldum vaf-
inn maður staldrar við, reynir
að afla sér aukinna tekna og
grynna á skuldum sínum, áður
en hann leggur í nýjar fram-
kvæmdir. Hið sama verður lítið
þjóðfélag að gera, ef það ætlar
að halda fjárhagslegu sjálfstæði.
Nú hefur tekizt að rétta við
efnahag þjóðarinnar og þess
vegna munu framkvæmdir mjög
aukast á þessu ári, ekki sízt
íbúðabyggingar, enda er nú
unnið að því að greiða fyrir
húsby ggj endum.
stefnunni og taka á ný upp
verkfallastefnuna.
Einna mikilvægast er, að sem
allra fyrst verði tekin upp á-
kvæðisvinna alls staðar þar, sem
því verður við komið, en jafn-
framt ætti að koma á vakta-
vinnu við fiskvinnslu. Og sér-
staklega ber að forðast að í-
þyngja sjávarútveginum, sem
þarf að láta vinna mikla kvöld-
og næturvinnu, með því að
hækka yíirvinnuélag eins og
gert var í vinnudeilunum í sum
ar. Launatekjur verkamanna mið
ast hvarvetna við greiðslugetu
útvegsins. Þegar þeim atvinnu-
vegi er vísvitandi íþyngt sér-
staklega, eins og raunin hefur
á orðið, hlýtur það að leiða til
þess að erfiðara verður um vik
að sækja kjarabætur til þeirra
atvinnugreina, sem fremur -gætu
undir þeim staðið. Þess vegna
hefði vissulega verið meiri
ástæða til að lækka eftirvinnu-
álag, gegn hækkun dagvinnu-
kaups, eða þá að íaka upp vakta
vinnu við sjávarútveginn.
Dæmið frá
Hollandi
Hollendingar hafa frá styrjald
arlokum farið svipaðar leiðir í
kjaramálum og Morgunblaðið
hefur barizt fyrir. Þar hefur
mikið kapp verið lagt á sam-
starf launþega og vinnuveitenda
og sérstakar stofnanir fylgzt með
greiðslugetu hinna einstöku at-
vinnuvega til að tryggja laun-
þegum réttmæta hlutdeild í
framleiðsluaukningu, en hindra
um leið óraunhæfar kauphækk-
anir, sem hlutu að leiða til
kjaraskerðingar, gagnstætt því
sem til var ætlazt.
Með þessu fyrirkomulagi hef-
ur í Hollandi tekizt að komast
hjá meiriháttar vinnudeilum. —
Þar hafa kjörin batnað jafnt
og þétt og atvinnuöryggi ríkt,
þrátt fyrir þá sérstöku erfið-
leika, sem eru í Hollandi, vegna
landþrengsla og tiltölulega lít-
illa náttúruauðæva. Fjárhagur
Hollands hefur og verið traust-
ur.
Hinum megin við landamær-
in, í Belgíu, hefur hins vegar
ekki tekizt að koma á jafnheil-
brigðum háttum í samskiptum
vinnuveitenda og launþega. Þar
hefur líka hvert stórverkfallið
rekið annað og nánast legið
við uppreisnarástandi. Að sjáif-
sögðu hefur svo fjárhagur Belga
Laugcurd. 20. jan.
líka staðið valtari fótum en ná-
grannana.
Líklegt verður að telja, að
nefnd sú, sem nú vinnur að
rannsókn á því, hvernig raun-
hæfra kjarabóta verði aílað, geti
að einhverju leyti haft hliðsjón
af þróuninni í Hollandi, og
margt gætum við líka lært af
okkur skyldari þjóðum, t. d.
Norðmönnum, Dönum og Sví-
um, því að allar hafa þær fram
kvæmt margt af því, sem verið
hefur eitur í beinum hinnar
kommúnísku forystu í íslenzkum
launþegasamtökum, enda hafa
kjörin þar batr.að mjög að und-
anförnu, þótt kyrrstaða hafi ver-
ið hérlendis í þessum efnum.
Launin ein ráða
ekki kjörunum
Að sjálfsögðu kemur fleira til
en upphæð launanna, þegar
meta skal kjör einstakra stéttk
eða launþega almennt. Þar skipt
ir auðvitað verðlag, tryggingar
og margt fleira miklu máli.
Út frá því sjónarmiði má
segja, að ekki sé óeðlilegt að
forystumenn Alþýðusambands
íslands hafi leitað viðræðna við
ríkisstjórnina um ýmsar aðgerð-
ir til að halda verðlagi niðri
og fleira, sem þeir töldu jafn-
gilda kauphækkun. En hins er
að gæta, að Alþýðusamband Is-
lands er enginn málsvari neyt-
enda almennt. Aðeins takmark-
aður hluti þeirra treystir þeim
mönnum, sem í forsvari eru fyr-
ir ASÍ, en hins vegar hafa
landsmenn falið þeim mönn-
um, sem á þingi og í ríkis-
stjórn sitja, forsjá þessara
mála.
Sérhver ríkisstjórn er að sjálf
sögðu fús til viðræðna við full-
trúa fjölmennra samtaka í þjóð-
félaginu. Henni er líka skylt
að kynna sér sem bezt hin mis-
munandi sjónarmið. En ákveðin
samtök í þjóðfélaginu geta ekki
cfrðið samningsaðili við ríkis-
valdið. Því er ætlað að gegna
hagsmunum þjóðfélagsþegnanna
í heild og hlýtur því að taka
ákvarðanir með það sjónarmið
eitt í huga.
Varla er þess því að vænta,
að mikill árangur geti orðið af
slíkum viðræðum, þótt gott sé
alltaf að skýra sjónarmiðin.
Arangurs hlýtur fyrst og fremst
að vera t að vænta af störfum
hinnar þingkjörnu nefndar, sem
áður var að vikið, og með sam
starfi því, sem henni ber að
Almenningur
hafa. Meirihluti borgarstjórnar I tlt\ Ínniltiekin
taldi ekki koma til mála að fall- En alveg á sama hátt og yfir-
ast á svo mikinn launamismun, gnæfandi meirihluti fjölskyldna
en Geir Hallgrímsson, borgar-1 á sína eigin íbúð, þurfa sem
stjóri, lýsti því yfir, að hann allra flestir einstaklingar að
teldi eðlilega verulega hækkun eignast hlutdeild í atvinnurekstri
til verkfræðinga og háskóla- þjóðarinnar. í fljótu bragði
menntaðra manna almennt. — kann mönnum að finpast nokk-
Benti borgarstjóri sérstaklega á uð mikil bjartsýni að hugsa sér,
þá staðreynd, að góður aðbún- að stór hluti landsmanna geti
aður vel menntaðra manna yrði orðið virkir þátttakendur í at-
til þess að bæta kjör annarra I vinnulífinu. Þegar betur er að
stétta þegar frá liði, enda Iegðu gáð, er þetta þó langt frá því
nú allar þjóðir megináherzlu á|að vera fjarstætt.
sem mesta tæknimenntun og i flestum eða öllum frjálsum
hlytu íslendingar að haga mál- löndum fer það mjög í vöxt, að
um sínum svo, að eftirsóknar- almenningur kaupi hlutabréf í
vert yrði að mennta sig vel, almenningshlutafélögum, yfir-
ekki sízt á tæknisviðinu. leitt stórum fyrirtækjum, sem
Með hliðsjón af yfirlýsingum reka umfangsmikla framleiðslu
þeim, sem gefnar voru í borg- eða viðskipti. Þar er það ekki
arstjóminni, verður að gera ráð talið ámælisvert heldur sjálf-
fyrir að launalög og launasam- sagt, að slíkum fyrirtækjum sé
þykktir verði endurskoðuð áð- I gert kleift að afla verulegs arðs,
ur en langt um líður, enda og er stórum hluta hans síðan
hrein fjarstæða að æðstu em-jdreift meðal hinna fjölmörgu
bættismenn eins og hæstarétt- hluthafa. Þannig njóta þeir
ardómarar og ráðherrar skuli heilbrigðs arðs af því fjármagni,
hafa 9—10 þús. kr. fastalaun, sem þeir hafa lagt fram, og er
eins og áður hefur verið rök-jhann venjulega mun meiri en
stutt hér í blaðinu. | þeir fengju með því að leggja
peningana á vexti í banka.
• l 1 ••11 I þurf er á slíkum fyrir-
EllgU nanda Olllim tækjum meðal milljónaþjóða,
” þar sem verulegt fjármagn er á
Einn mikilvægasti þáttur | höndum einstaklinga og gróinna
kjaramálanna er aðstaða al- fyrirtækja, sem geta ráðizt í nýj
mennings til að eignast eitt- an stórrekstur, þá er hún því
hvað, verða fjárhagslega sjálf- fremur fyrir hendi hér vegna
stæður. Á því sviði hafa ís- hins takmarkaða fjáimagns. Þar
lendingar náð lengra að einu að auki hlýtur það að vera al-
leyti en flestir aðrir. Eigendur varlegra í litlum þjóðfélögurn,
eigin íbúða munu vera fleiri að fáir menn eigi geysistór fyr-
hérlendis en viðast í nágranna- irtæki, en verst er þó, þegar
löndunum, en eign eigin íbúðar- meginþorri fjármagnsins er í
húsnæðis eykur að sjálfsögðu höndum ríkisveldsins.
mjög lífshamingju manna og|
gefur þeim aukið öryggi.
Á öllum tímum hefur verið j
erfitt fyrir menn að ráðast í
húsbyggingar, en þó hefur fjöld
anum einhvern veginn tekizt að
eignast þak yfir höfuðið. Þró-1
unin í þeim málum hefur aldrei
verið jafnör og á árunum 1953
—55, þegar almenn velmegun
og jafnvægi ríkti eftir að menn ingshlutafélag. Að vísu var Eim-
tóku að njóta ávaxtanna af efna skipafélag íslands upphaflega
hagsráðstöfunum og gengislækk stofnað sem slíkt félag, en skatta
uninni 1950. Var þá tekið að lög og skortur almenns verð-
safnast fyrir verulegt spari-1 bréfamarkaðar olli því, að hlut-
fé, svo að lánastofnanir gátu hafarnir urðu sinnulausir um
greitt fyrir húsbyggjendum. hag félagsins. Þessu félagi væri
Vegna þessarar hagkvæmu að jálfsögðu að nýju hægt að
þróunar og afnáms fjárfesting- koma í form eiginlegs almenn-
arhafta komst tala íbúða í smíð- ingshlutafélags, en auk þess
um í Reykjavík upp í 1808 ár- mætti hugsa sér að gera t. d.
ið 1955. Þá var komið á hinu Sementsverksmiðjuna og Áburð-
almenna veðlánakerfi jog lánaði arverksmiðjuna að almennings-
það mánaðarlega að meðaltali I hlutafélagi, líkt og Þjóðverjar
8,7 millj. kr. til húsbyggjenda. Frh. á bls. 14
Almennmgshluta-
félög þurfa a5
rísa upp
Hérlendis er ekkert almenn-