Morgunblaðið - 21.01.1962, Blaðsíða 23

Sunnudagur 21. jan. 1962
MORCTJTSBLAÐIÐ
23

NAFNIÐ Vala Kristjánsson er .
allt í einu á hvers manns vör-
um. Hvers vegna?
Sá orðrómur kvisaðist út
fyrir nokkrum dögum að hún
yrði líklega valin í hlutverk
Elísu í söngleiknum My Fair
Lady, og í gær staðfesti þjóð-
leikhússtjóri að orðrómurinn
væri réttur.
Blaðamenn og Ijósmyndar-
ar streymdu upp í Þjóðleik-
hús til að ná tali og myndum
af hinni „nýuppgötvuðu
stjörnu". Blaðamaður Morgun
blaðsins spjallaði nokkra
stund við Völu (sem er dótt-
ir Einars Kristjánssonar,
óperusöngvara) í skrifstofu
þjóðleikhússtjóra og þar
sagði hún m, a.:
— Svo bar til í samkvæmi
nokkru hér í bæ að einn við-
staddra segir við mig: „>ú
talar íslenzkuna með sér-
kennilegum hreim, þú værir
líklega upplögð í hlutverk
Elísu.“
Vala Kristjánsson
Ovissan var spennandi
Eg hló bara ög hugsaði ekki
meira um það. En einhvern
veginn hefur þetta borizt
þjóðleikhússtjóra til eyrna
og viti menn: einn góðan veð-
urdag er ég boðuð á hans
fund, og það verðUr úr að ég
tek að æfa lögin í byrjun
desember. Svo var mér til-
kynnt að ég hefði verið valin
— jú, óvissan var kveljandi,
en spennandi. Hlutverk Elísu
er stórt og eftirsótt og margar
komu til greina.
— Þessi „sérkennilegi
hreimur" stafar að sjálfsögðu
af því að ég hef ekki alveg
vald á íslenzkunni. Sjö fyrstu
ár ævi minnar dvaldist ég í
Þýzkalandi og næstu 12 árin
í Kaupmannahöfn. Eg stund-
aði nám við Frederiksberg
Gymnasium og lauk stúdents-
prófi þaðan árið 1958. Þá fór
ég í tannlæknisnám, en fann
fljótlega að það átti ekki við
mig. Fór til Stokkhólms og
vann í þrjá mánuði í íslenzka
sendiráðinu þar. Síðan tóku
við ýmis störf: vann á Kast-
rup-flugvelli, fór í vist og
gerði margt fleira. í fyrravet-
ur kom ég til íslands og inn-
ritaðist í BA-deild Háskólans,
en kenndi jafnframt í náms-
flokkum og hafði nemendur í
einkatímum. f apríl gerðist ég
flugfreyja hjá Loftleiðum og
vinn þar enn.
— Jú, ég hef einu sinni séð
söngleikinh My Fair Lady.
Það var í New York í haust.
Mér þótti afar gaman. Og ég
held að leikurinn sé jafnsnið-
ugur á íslenzku og ensku.
— Nei, ég hef ekkert lært
að syngja, en sungið með kðr-
um og á skólaskemmtunum.
Eg geri mér grein fyrir að
röddin er óþjálfuð, enn sem
komið er. en ég hlákka til að
byrja að æfa. Lögboðnir æf-
ingartímar á degi hverjum
eru fjórir tímar. en að sjálf-
sögðu er hverjum og einum
í sjálfsvald sett að æfa sig
heima.
— Hvað nágrannarnir
segja? Eg og Brynja systir
mín, sem vinnur hjá Flug-
félagi íslands, leigjum sam-
an, og við flytjum í næstu
viku — svo ég geti opnað
munninn betur.
— Eg hef engar framtíðar-
áætlanir. Eg hef alla tíð haft
gaman af söng og leiklist og
gæti vel hugsað mér að leggja
út á leiklistarbrautina. — Hg.
— Vasa
Framh. af bls. 10.
að og Mayflowers, íem siglt
hafði til Ameríku nokkrum -
árum áður. Lengd þess var
nærri 180 fet. Missir slíks
risaskips var ekkert minna en
þjóðarógæfa.
Brátt var farið að gera til-
raunir til að bjarga Vasa.
Þrem dögum' eftir að skipið
sökk fékk enski verkfræðing-
urinn Ian Bulmer leyfi til að
reyna að ná skipinu upp. Skip
ið hafði komið nærri upprétt
niður og masturstopparnir
stóðu á ská upp úr sjónum.
Bulmer tókst aðeins að koma
skipinu á réttan kjöl, senni-
lega hefur hann notað hesta í
landi til að rétta bað við með
köðlum, sem festir voru í
masturstoppana.
Fjöldi björgunartilrauna
var gerður eftir þetta, en bezt-
ur árangur varð af aðgerðum
Hans Albreeht von Treileben
og Andresas Peckell, þýzks
björgunarfræðings. Þeir not-
uðu allskonar króka, tengur
■ og haka og kynduga köfunar-
bjöllu. Með þessu tókst þeim
að rífa upp þilfarið og ná upp
flestum fallstykkjunum.
Vasa hvíldi nú róleg í gröf
sinni í nærri 300 ár og nærri
allir aðrir en örfáir sagnfræð-
ingar höfðu gleymt þvl, og
loks gleymdist nákvæm stað-
setning á flakinu.
Árið 1954 var ég búinn að
safna öllum fáanlegum upp-
lýsingum og fór áð leita.
Lengi vel fann ég ekkert
nema gömul járnrúm, bíldekk,
ofna og jólatré,
Við athugun á dýptarkorti
af höfninni tók ég eftir stórri
mishæð, 300 fetum suður af
þurrkví sjólhersins sem kennd
er við Gústaf V á Beckholmen.
Verkfræðingarnir sögðu mér,
að hrúgan væri án efa ein-
ungis möl, sem hefði verið
'hent þegar sprengt var fyrir
þurrkvínni.
Ég fór aftur að grúska í
skjalasöfnunum og sjá. Ég
rakst á bréf frá 12. ágúst 1628,
sem innihélt opinbera skýrslu
um Vasa-slysið. Hún hafði ver
ið send konunginum, sem þá
hafði verið að berjast í Pól-
landi.
Árangurinn varð sá að ég
fór á staðinn og fékk upp eik-
artappann, sem ég gat um
áður.
Sandmót í Httinar-
fírði annað kvöid
ANNAÐ kvöld kl. 8:30 fer fram
í Sundhöll Haifnarfjarðar Sund-
mót Sundfélags Hafnarfjarðar og
beppir þar auk Hafnfirðinga
eumt af bezta sundfólki Reykja
víkur.
! • í 200 m bringusundi keppa þelr
Hörður Finnsson og Guðm. Gísla
son ÍR og Ámi Þ. Kristjánsson,
Hafnarfirði.
J • í 50 m baksundi keppa ÍR-ing
arnir Guðm. Gíslason, Hörður
Finnsson og Ólafur Guðmunds-
son.
í 100 m bringusundi kvenna
mætast Sigrún Sigurðardóttir SH
og Hrafnhildur Guðmundsd. ÍR.
í 50 m bringusundi telpna eru
keppendur 21 talsins og fara und
Ritvél stolið
1 FYRRINÓTT var brotizt inn
í niðursuðuverksmiðjuna Ora
við Kársnesbraut í Kópavogi og
þar stolið skrifstofuvél og ein-
hverju smávegis.
k. _____________________
■W 1
• AKRANESI 20. jan. — f dag,
laugardag hefst danskennsla fyrir
unglinga og börn í félagsheimil-
inu Fannhlið í Skilmannahreppi.
Kennari verður frú Brýndís Þor-
valdsdóttir leikfimikennari á
Akranesi. — Oddur.
anrasir fram kl. T:15 um kvöld-
ið.
Vel er til mótsins vandað og
víst er að mó‘t þetta verður
skemmtilegt í hinni glæisilegu
sundlaug Hafnfirðinga.
Enska
knattspyrnan
26 umferS ensku deildarkeppninnar
fór fram í gœr og urðu úrslit pessi:
1. deild. mörk
Birmingham — Ipswich ..... 3 — 1
Blackburn — N.Forest ..... 2 — 1
Blackpool — Wolverhampton .... 7 — 2
Bolton — Cardiff ......... 1 — 1
Everton — Leicester ...... 3 — 2
Fulham — Sheffield W. .... 0 — 2
Manchester City — Arsenal .... 3 — 2
Sheffield U. — Chelsea ... 3 — 1
Tottenham — Manchester U.. 2 — 2
W.B.A. — Burnley ......... 1 — 1
West Ham — Aston Villa ... 2 — 0
2. deild.
Brtghton — Charlton ....... frest.
Bristol Rovers — Stoke ... 0 — 2
Derby — Leyton Orient .... 1—2
I,eed-s — Sunderland ..... 1 — 0
Luton — Swansea .........- 5 — 1
Middelsbrough — Plymouth .... 1 — 1
Newcastle — Huddersfield .... 1 — 1
Norívioh — Rotherham ..... 0 — 1
Scuntfiorpe — Liverpool .. 1 — 1
Southampton — Bury ....... 5 — 3
Walsall — Preston ........ 2 — 1
í Skotlandi urðu úrslit m.a. þessi:
Dundee — Third Lanark .— 2 — 1
St. Mirren — Raith .... 5 — 1
Stirling — Rangers _____ 0 — 6
Staðan er nú þessi:
1. deild (efstu og neðstu liðin)
Burnley
Tottenham
Everton
Ipswich
West Ham
24 16 3 5 72:45 35 st.
26 14 5 7 51:38 33 —
26 14 4 8 50:31 32 —
26 14 3 9 59:47 31 —
26 13 5 8 56:50 31 —
Wolverhamt. 26 8 5 13 41:49 21
Manchester C 26 9 3 14 48:61 21
Fulham 26 7 5 14 37:47 19
Chelsea 27 7 5 15 47:62 19
2. deild (efstu og neðstu liðin)
Liverpool 26 17 4 9 62:25 38
L. Orient 26 16 5 5 52:25 37
Southampton 27 13 6 8 51:37 32
Leeds 25 8 5 12 31:43 21 —
Middlesbr. 25 7 5 13 46:51 19 —
Bristol R 27 8 2 17 34:54 18 —
Charlton 24 6 5 13 35:48 17 —
í Skotlandi er Dundee efst með
36 stig.
ic Vasa finnst
Ég fékk æfingasvæði köf-
unarskóla sjóhersins flutt til
Beckholmen. Fyrstur kafaði
Per Edvin Fálting, yfirkafari,
sem á meira eri 10 þúsund köf-
unarstundir að baki sér.
Fyrstu orð Fáltings neðan að
voru ekki uppörvandi:
— Ég stend í hafragraut upp
undir hendur. sagði hann í
símann. Ég sé ekki fet. Á ég
að koma upp?
— Já, svaraði ég daufur í
dálkinn. Það er víst eins gott.
En þá hejnrði ég stríðsöskur.
_ — Augnablik, æpti Fálting.
Ég þreifaði fram fyrir mig og
fann eitthvað hart Það er við-
komu eins og tréveggur. Svei
mér ef þetta er ekki stórt skip.
Nú ér ég að klifra upp. hérna
STJÖRNUBÍÓ sýnir um þessar mundir fransk-anr.eríska
mynd, Ást og afbrýði. Myndin er tekin á Spáni, en með aðal-
hlutverkin fara Brigitte Bardot, Steplien Boyd og Alida Valli.
eru einhver ferköntuð göt ..,
það hljóta að vera skotaugu.
Vasa var fundið.
Éftir sex mánaða undir-
búnirtgsvinnu komst ákriður á
björgúnárstarfið. Bráðabirgða
nefnd lagði til í febrúar 1968
að skipinu yrði lyft af 110 feta
dýpi og fært landi á 50 feta
dýpi, og haft þar í kafi imz
unnt væri að gera frekari
áætlanir. Kostnaðurinn var
um 80 milljónir (ísl.kr.) og
féð var lagt til aí stjórninni,
ýmsum iðnfyrirtækjum og
einstáklingum. Björgunarfélag
ið Neptun í Stokkhólmi tók að
sér að sjá um lyftinguna án
endurgjalds. Sjóherinn sá um
neðansjávarvinnuna og lét
það heita æfingu fyrir kafara
sína. Þegar verkið hófst leið
mér illa. Hjálmkafararnir
tóku að hamast við að bora
göng undir kjöl Vasa með
sterkum dælum. Öllu ruslinu í
kring var dælt upp í síu og‘
til að leita að fornminjum.
Mest allan þennan tíma lágu
kafararnir hálfgrafnir með
slöngur sínar í leirnum. í hinu
gamla skipi yfir höfði þeirra
lágu óhemju_ dyngjur af kjöl-
festugrjóti. Ég óttaðist að hið
gamla tréverk væri ekki nógu
sterkt og kafararnir fengju
grjótið ofan á sig. En blessaðir
plankarnir héldu í meira en
tvö þúsund vinnustundir. Kaf
ararnir drógu samtals 1500
metra af stálstrengjum gegn-
um göngin. Á yfirborðinu voru
strengirnir festir í stóra
bj örgunarpr amma.
í ágúst 1959 var farið «ð
lyfta skipinu og timbrin héldu.
Fyrsta daginn komst Vasa 50
fet. Eftir að því hafði verið
lyft átján sinnum á 27 dög-
um var það látið liggja á 50
feta dýpi. Nú myndaði ríkis-
stjórnin Vasa-nefnd. Formað-
ur hennar var Bertil prins.
Árin 1959—61 lokuðu kafar-
arnir skotaugunum, gerðu við
skutinn og þéttu skipið nokk-
urn veginn. í apríl s.l. festu
froskmenn uppblásna gúmmí-
tanka við kjöl Vasa til að létta
skipið. Nú voru þræddir undir
það enn voldugri stálstrengir,
níu þumlungar í þvermál og
festir í risastórar vökvaþrýsti
lyftur um borð í björgunarskip
unum. Nú varð að fara var-
lega. En allt gekk vel og loks-
ins kom skipsvofan, sem týnd
hafði verið öldum saman, aft-
ur til mannheima. Nú fóru
sterkar dælur í gang um borð
í Vasa. 4. maí var skipið á
floti með litla slagsíðu á bak-
borða og var dregið í þurrkví
á Beckholmen. Þar var það
'haft í steypibaði því timbrið í
skipinu myndi eyðileggjast
samstundis, ef það þornaði of
fljótt. Það verður varið með
polyethylene glycol, vax-
kenndu vatnsleysanlegu efni,
sem tréð drekkur í sig. Vætan
hverfur þá úr timbrinu og efn
ið styrkir það um leið.
it Hversvegna sökk Vasa?
Erfitt er að segja um orsök
þess að Vasa sökk. Margir
álíta að því hafi verið hætt
við að velta, en ég trúi ekki
að það hafi verið valtara en
mörg stór 16. og 17. aldar skip.
Skipstjórinn á Vasa bar fyrir
sjóréttinum, að skipið hefði
verið óstöðugt þegar við
bryggju. Yfirsmiðurinn kvaðst
hafa fylgt teikningum verk-
fræðingsins nákvæmlega, en
hann var þá látinn fyrir
nokkrum mánuðum og þar að
auki hafði kóngurinn sjálfur
samþykkt teikningarnar. Rétt
urinn vildi engan dæma og
- þannig lauk málinu. Engar
sannanir hafa fundizt fyrir
því að Vasa hafi verið rangt
smíðuð, eftir því sem þá gerð
ist né heldur fyrir því að skip-
inu hafi verið illa siglt. Röng
hleðsla, einkum þung fall-
stykki á efri þilförunum hefur
mjög sennilega átt talsverða
'sök á hvetnig fór Einnig hafa
opin neðri skotaugun haft sitt
að segja.