Morgunblaðið - 16.02.1962, Blaðsíða 8

Morgunblaðið - 16.02.1962, Blaðsíða 8
8 MORGVNBLAÐIÐ Föstudagur 16. febr. 1962 Innlausn veðdeildarbréfa tryggð á nafnverði vegna lausaskulda bænda Á FUNDI neðri deildar í gaer urðu töluverðar umræður um frumvarp ríkisstjórnarinnar til staðfestingar á bráðabirgðalögum um breytingu á lausaskuldum bænda í föst lán og tókst ekki að Ijúka þeim, áður en venjulegur fundartími deildarinnar rann út. Tilgangi frumvarpsins náð. Birgir Kjaran (S), framsögu maður meiri hl. fjárhagsnefndar, gait þess m.a., að nefndin í heild væri sam- mála um mark- mið það, sem frumvarpið stefndi að, eða að breyta lausa skuldum bænda í föst lán. Meiri hl. teldi, að með frumvarpinu og aðgerðum hins opinbera í framhaldi af þessari löggjöf verði þeim tilgangi náð, en minni hl. teldi frv. ófullnægj- andi Og beindist megingagnrýni hans að eftirtöldum atriðumi: 1) Seðlabankinn eða aðrar lánastofnanir séu ekki skyldaðar með lögum til þess að taka við hinum nýja flcikki bankavaxta- bréfa sem greiðslum. 2) Lánin verði ebki veitt gegn veði í vélum eða tækjum. 3) Ekki sé gert ráð fyrir lán- um til vinnslustöðva landlbúnað- arins. 4) Af landbúnaðarlánum verði reiknaðir hærri vextir en af lán- um til sjávarútvegsins. Skoðanir meiri hlutans á þess um athugasemdum eru þeesar: 1) Engar upplýsingar liggja fyrir um það, hversu hárri upp- hæð heildarlán til landbúnaðar- ins muni nema samkvæmt áður- greindum umsóknum, sokum þess að mörgum þeirra fyflgja mjög takmarkaðar og ófullnægj- andi upplýsingar, svo að drjúg- langan tíma getur tekið að vinna úr þeim og afla fyllri gagna, áð- ur en hægt verður að telja sam- an heildarupphæð lánanna. Virð- igt það eitt út af fyrir sig frá- leitt að ætla að skylda eihhverj- ar lánastofnanir til þess sam- kværot lögrnm að veita algerlega ótiltekin lán. Þá er það og mikið álitamál, hvort það sé ekki al- mennt hæpin leið og sérstaklega vegna hagsmuna lántakenda að þvinga lánastofnun til þess að breyta stuttum lánum einihverr- ar atvinnugreinar eða ákrveðins hóps einstaklinga í löng lán, því að vera kann, að slíkar aðgerðir rnundu framvegis valda tregðu lánastofnana til þess að veita við komandi aðilum stuitt lán, t.d. víxillán, sem oft geta þó verið þeim nauðsynleg. — Til viðbotar þessu má geta þess, að landbún- aðarráðherra uppilýsti á fundi wefndarinnar, að allir ríkisbank- arnir hefðu lofað að taka við þessum bankavaxtabréfum og að ríkisstjórnin mundi, þegar heild- aryfirsýn fengist um málið og í ljós kæmi, hver upphæð þeirra yrði, stuðla að því, að bændur gætu losnað við bréfin til lána- stofnana, svo að lánabreytingin kæmi þeim sem fyrst að sem beztu gagni. 2—3) Varðandi báða þessa liði gat landbúnaðarráðherra þess, að ríkisstjórnin hefði í undirbún- ingi öflun fjár til sjóða Búnaðar- bankans, sem tilætlunin væri að gerði þeim fært að lána bæði gegn veði í nýjum og nýlegum vélum og sömuleiðis til vinnslu- fyrirtækja landbúnaðarins gegn veðhæf um eignum. 4) Um vaxtakjörin er það að segja, að ef frumvarp þetta nær fram að ganga, muinu vaxtakjör landbúnaðarins sízt verða lakari en vaxtakjör sjávarútvegsins, því að vextir þessir munu að verulegu leyti ganga inn í verð- lagsgrundvöll landbúnaðarins, því að vextir þessir munu að verulegu leyti ganga inn í verð- lagsgrundvöll landbúnaðaraf- urða og bændur fá þá bætta 1 af urðaverðinu sjálfu. Meirihluti fjárhagsnefndar tel- ur, að frumvarp þetta muni því geta náð tilgangi sínum um að breyta þungbærum lausaskuld- um bænda í föst Xán og þannig geta orðið þeim til hagsbóta. Það er því tillaga meiri hlutans, að frumvarpið verði samþykkt ó- breytt. Verri kjör en útvegsmenn. Skúli Guðmundsson (F) taldi m.a. að bráðabirgðalögin hefðu verið svo ófullnægjandi oig regl- ur um lánin þannig úr garði gerð ar, að fáist þeim eklki breytt, kemur fyrirhuguð lánastarfsemi að litlum eða engum notum fyrir fjölda bænda, þó að þeir hafi brýna þörf fyrir lánsfé. Sam- kvæmt lögunum eigi bændur að búa við miklu lakari kjör .en útvegsmenn, sem á s.l. ári fengu sínum lánum breytit í föst lán. Lánin skuli aðeins veitt gegn veði í fasteignum bænda og mann virkjum, sem á jörðinni eru. Hins vegar fái útvegsmenn lán gegm veði í vinnslustöðvum og vélum. Vextir af lánunum skulu vera 8%, en vextir af skuldaiskilaXán- um útvegsins 6,5%. Þá taldi hann að úr því að ríkisstjómin valdi þá aðferðina, að láta gefa út sérstök bankavaxtabréf vegna þessara lánveitinga, ætti Seðla- bankinn að kaupa bréfin við nafnverði, eins Og stjórn Stétta- sambands bænda hefði lagt til. Með því móti mundi landbúnað- urinn njóta srvipaðrar fyrirstöðu af bankams hálfu og sjávarútveg urinn í sambandi við breytingu á lausaskuildum í föst lán. Gerði þingmaðurinn síðan grein fyrir breytingartillögum, sem minni- hlutimn lagði til að gerðar yrðu á frumvarpinu. Bankarnir tóku á sig vaxtatapið Ingólfur Jónsson landbúnaðar- ráðherra vék að því í upphafi ræðu sinnar, að það sjónarmið befði ráðið, þegar ríkisstjórnin ákvað að gefa út bráðabirgða- lög um breytingu á lausaskuld- um bænda í föst lán, að búið væri þannig um hnútana, ' að lögin kæmu að sem mestum notum. Talið hefði verið eðlilegt að byggja Xausn málsins á frjálsu samkomuiagi milXi skuldara og skuldareiganda Og sníða löggjöf- ina eftir því, sem hagkvæmt þótti um stofnlánadeild sjávar- útvegsins Og breytingu á lausa- skuldum sjávarútvegsins. Hér var þó ekki um sömu að- stöðu að ræða, þar sem sjávar- útvegurinn nefur viðskipti að- eins við tvo banka, Landsbank- ann og Útvcgsbankann. Skuldir bænda eru við bankana, flesta sparisjóði, kaupfélögin og fleiri verzlanir auk fjölda annarra að- ila. Ákveðið er, að veðdeild Bún- aðarbankans gefi út nýjan flokk bankavaxtabréfa og sjái um fram kvæmd málsins. Bréfin verða til 20 ára með 7%% vöxtum. Sam- komulag var strax við ríkisbank- ana um að taka bréfin á nafn- verði til greiðslu á víxlum, sem þeir höfðu keypt af bændum. Með því móti tóku bankarnir á sig vaxta tapið af þessum viðskipt- um. Samningur við Seðla- bankann og frekara samkomulag við viðskiptabankana var talið eðlilegt, að biði, þar til fyrir lægi, hversu upphæðin væri há, sem semja þyrfti um. Seðlabankinn kaupir bréfin á nafnverði Þá vék ráðherrann að því, að umsóknarfrestur til lánanna hefði verið til 1. okt. s.l., en lög- in voru gefin út um miðjan júlí, svo að menn höfðu tvo og hálfan mánuð til að undirbúa umsókn- ir. Ekki hefði gefizt tími til að vinna úr umsóknum vegna þess annríkis, sem ávallt er í Bún- aðarbankanum síðustu mánuði ársins. En um miðjan janúar s.l. barst sundurliðuð skýrsla frá Búnaðarbankanum um þær um- sóknir, sem borizt höfðu, og væri allt tekið tiJ greina, gætu lán- in numið 82 millj. kr. Samkomu- lag hefur oiðið við Seðlabank- ann um að kaupa veðdeildarbréf á nafnverði af sparisjóðum og kaupfélögum, eins og segir í bréfi bankans: „Til þess að greiða fyrir því, að hægt verði að breyta lausa- skuldum bænda í löng lán sam- kvæmt lagafrv. því, sem nú ligg- ur fyrir Alþingi, er Seðlabank- inn reiðubúinn að gera eftirfar- andi. 1. Að taka, sé þess óskað, þau veðdeildarbréf, sem sparisjóðir og kaupfélög vegna innlánsdeilda sinna veita móttöku með nafn- verði upp í umræddar skuldir, upp í innlánsbindingu viðkom- andi aðila á árinu 1962 og eftir- stöðvar frá árinu 1961. 2. Þá sparisjóði, sem þurfa að veita viðtöku hærri fjárhæð af bréfum en svo, að gangi til greiðslu innlánsbindingarinnar, sem greind er í lið 1, er Seðla- bankinn reiðubúinn að aðstoða með því að kaupa þessi bréf gegn því, að andvirði þeirra leggist á bundinn reikning í Seðlabankanum. Þetta fé ávaxt- ist þar með sömu vöxtum og annað bundið fé á hverjum tíma, sem mun vera 9% nú, en verður leitt eftir því, sem ástæð ur leyfa, þó ekki á skemmri tíma en þremur árum. 3. Seðlabankinn gerir þetta með þeim skilningi, að Lands- bankinn, Búnaðarbankinn og Útvegsbankinn taki með nafn- verði þau veðdeildarbréf, sem kaupfélög og önnur verzlunar- fyrirtæki taka upp í áður- greindar skuldir umfram það, sem Seðlabankinn kann að taka við samkv. lið 1 til lækkunar skulda félaganna og fyrirtækj- anna við viðkomandi banka, eða til lækkunar á skuldum Sam- bands isl. samvinnufélaga, enn- fremur, að sömu bankar séu reiðubúnir að taka veðdeildar- bréfin upp í greiðslur eldri skulda við þá, án aðildar frá Seðlabankanum". Flestir bændanna fá fyrirgreiðslu Þá upplýsti ráðlherrann, að Búnaðarbankinn og Landsbank- inn hefðu heitið því að taka veð deildarbréf á nafnverði til lækk- unar á skuldum kaupfélaganna og SÍS og einnig annarra verzl- unarfyrirtækja. Útvegsbanikinn hefur einnig tekið vel þessari málaleitan, þótt ekki haifi borizt Pálína E. Árnadóítir Minning Sem móðir hún býr í barnsins mynd, það ber hennar ættarmerki. Svo streyma skal áfram lífsins lind, þó lokið sé hennar verki. E. B. PÁLÍNA Árnadóttir er dáin. — Hún andaðist í Bæjarsjúkrahús- inu í Reykjavík 6. febrúar sl. eftir skamma legu. Síðustu tíu árin hafði hún þó eigi gengið heil til skógar. Hún er jarðsett í dag frá Fossvogskirkju. Fædd var hún á Steiná í Svartárdal 16. sept. 1895. Flutt- ist með foreldrum sínum, Guð- urðssyni, að Brandaskarði í Vindhælishreppi á Skaga. Þar ólst hún upp til 12 ára aldurs, en missti þá föður sinn og bróður sama árið. Voru nú bágar ástæður hjá ekkjunni fyrirvinnulausri með tvær barnungar dætur á fram- færi á kostarýru koti. María yngri systirin var þá tekin í fóstur, en Pálína fylgdi móður sinni og voru þær mjög sam- rýmdar alla tíð. Skildi hún aldrei við móður sína, en Guðlaug dó fjörgömul á heimili dóttur sinnar. Eftir föðurmissinn dvöldust þær mæðgur á ýmsum stöðum. Um skeið í Vatnsdal að Kornsá og Flögu. Snemma bar á því, að Pálína var óvenju góðum gáfum gædd. Átján ára gömul gerðist hún svo djörf að láta innrita sig í Kvennaskólann á Blönduósi, lauk hún þaðan burtfararprófi árið 1914. Árið 1917 gekk hún ab eiga eftirlifandi eiginmann, Kristin Ásgrímsson, járnsmið. Hann hefur alla tíð reynzt henni traustur og nærgætinn eigin- maður, ’ enda gat hann treyst ráðum hennar, sem ætíð reynd- ust hollráð. Fjögur fyrstu búskaparár sín bjuggu þau, Pálína og Kristinn, á Stióra-Grindli í Fljótum, en síðan fluttust þau til Ólafsfjarð- ar og bjuggu þar í nokkur ár. Árið 1926 fluttust þau búferlum til Hríseyjar og bjuggu þar í 20 ár. Um skeið áttu þau heima á Skagaströnd, en 1960 fluttust þau suður í Kópavog og hafa átt þar heún„ _ Jan. Þau hjón eignuðust 7 böm, sex lifa móður sína, fimm dreng ir og ein stúlka. Stúlku misstu þau tveggja ára gamla. Öll eru börn þeirra hin menni legustu. Þau eru: Björn, vél- smiður, búsettur á Akureyri, kvæntur Halldóru Gunnlaugsdótí ur, Árni, auglýsingastjóri Morg- unblaðsins, kvæntur Katrínu Óladóttur, Magnús, yfirkennari í Kópavogi, kvæntur Guðrúnu Sveinsdóttur, Gígja, búsett í Ólafsfirði, gift Jóni Ásgeirssyni, vélstjóra, Jón, rafvirki, tál heim- ilis og stöðvarstjóri við rafstöð- ina hjá Blönduósi, kvæntur Ólöfu Friðriksdóttur, Stefán starfsmaður hjá Flugfélagi ís- lands, en búsettur í Kópavogi, kvæntur Önriu Einarsdóttur. Pálína er mér minnisstæð kona, vegna ýmissa atvika. Hún var prýðilega greind, hæg í fasi og flanaði ekki að nokkrum hlut. Hún ræddi skynsamlega og með festu um hugðarefni sín, en þau voru öðru fremur menn- ingar og skólamál. Ef hún hefði átt þess kost, þá hefði hún áreið anlega helzt kosið kennslu að lífsstarfi. Hún var börnum sínum um- hyggjusöm og ástrík móðir, sem virtist ávallt eiga nægan tíma frá erilsömum húsmóðurstörf- um, til þess að tala við börnin sín og leiðbeina þeim við nám og störf. Ég veit að nú munu börn hennar kunna að meta hinar hollu fortölur og leiðbein- ingar, þegar þau fara að ala upp sín eigin börn. Gott hefði verið, ef amma hefði mátt miðla barnabörnun- um af nægtarbrunni þekkingar sinnar og reynslu, en hér er hennar verki lokið og þó býr hún vonandi að einhverju leyti í barnsins mynd. Ég held, að fremur beri að fagna en syrgja hennar hlut- skipti. Það var henni áreiðan- lega fyrir beztu eftir erfiða sjúkdómsraun. Við kunningjar hennar og samferðamenn vott- um eiginmanni, börnum, ætt- ingjum og venzlafólki öllu inni- lega hluttekningu. Ég hefi aðeins einu sinnl komið á bernskustöðvar Pálínu, í nágrenni Skagastrandar. Það var á fögru og friðsælu haust- kvöldi snemma í september. Mér var starsýnt vestur yfir lognkyrran Húnaflóann. Stranda fjöllin skörtuðu fjólubláum lit- um og mildar línur þeirra höfðu friðsæl áhrif í blámóðu fjar- lægðarinnar, en deyjandi roði kvöldsólarinnar minnti á ná- lægð næturinnar. —— o—— Pálína lét eitt sinn orð r.n það falla við mig, að sér þættu fjöll ávallt fegurst í fjarska. —• Það skyldu þó aldrei hafa ver- ið Strandafjöll, sem mörkuðu þessi hughrif frá bernskudög- um? Og nú þegar hún hefur skil- að hér sínu dagsverki með sæmd, þá finnst mér að hún hafi til þess unnið að fá að dveljast um stund, eftir umbreytinguna miklu, við mild hughrif af bjarma sinna bláu lífsins fjalla. E. M. 1». formlegt svar frá þeim banka,' en þar er aðeins úm lítilræði að ræða, sem áreiðanlaga verður samkomulag um. Eftir þetta sam- komulag við bankana er engin á- stæða fyrir sparisjóði, kaupfélög «ða aðrar verzlanir að skorast undan því að samþykkja breyt- ingu á lausaskuldum bænda í löng lán. Bréfin verða tekin á nafnverði til lækkunar á skuld- um og Seðlabankinn mun gera sparisjóðunwm fært að taka bréf- in, án þess að þeir verði fyrir vaxtatapi eða þurfi að festa fé í óhæfilegan langan tima. Má því reikna með, að flestir bænd- ur, sem sótt hafa un. þá fyrir- greiðslu, sem ætlaC er að veita með þessum lögum, fái jákvæða afgreiðslu. Eðlilegra að fara samningsleiðiuu Ráðherrann vék að því, að ekki hefði náðst samfcomwlag um frumvarpið í nefnd og að mdnni- hlutinn hefði talið lögin ótfiull- nægjandi. Þau muni veita lakari og minni fyrirgreiðslu bændum tál handa en sjávarútvegurinn hesfiur fengið. Lögin korni ekki að gagni, nema Seðlabankinn sé skyldaður till að taka banka- vaxtabréfin við nafnverði. Það er svo að sjá, sagði ráðherrann, Framhald á bls. 19.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.