Morgunblaðið - 09.03.1962, Blaðsíða 8

8
r
MORGUNBLAÐIÐ
Fostudagur 9. marz 1962
Skuldabréf Sam-
einuðu þjdðanna
Á FUNDI efri deildar í gær gerði
Gunnar Thoroddsen f jármálaráð-
herra grein fyrir frumvarpi rík-
isstjórnarinnar varðandi skulda-
hréf Sameinuðu þjóðanna. Sam-
þykkt var að vísa frumvarpinu
til 2. umræðu og -fjárhagsnefnd-
ar.
Skerfur fslar.ds sá sami
Gunnar Thoroddsen fjármála-
ráðherra gat þess m. a., að Sam-
einuðu þjóðirnar ættu um þessar
mundir við mikil greiðsluvand-
ræði að striða og væri talið, að
á miðju þessu ári verði skuldir
þeirra orðnar 170 millj. dollarar.
Þetta á rót sína
að rekja til þess,
að Sameinuðu
þjóðimar hafa
haft mjög mikil
útgjöld, bæði
vegna aðgerða í
því skyni að
koma á friði í
Kongó og enn
fremur vegna
varnarliðsins í Palestínu. En
nokkrar þjóðir hafa neitað að
greiða hluta af kostnaði við
þessar ráðstafanir. Til þess að
reyna að komast út úr þessum
fjárhagsörðugleikum hefur ver-
ið ákveðið að gefa út skuldabréf
Sameinuðu þjóðanna að upphæð
samtals 200 millj. dollara og eiga
bréf þessi að vera til 25 ára og
bera 2% ársvexti. Ætlazt er til,
að bréf þessi séu eingöngu seld
ríkisstjórnum. Því hefur verið
beint til þeirra ríkja, sem aðild
eiga að Sameinuðu þjóðunum,
að þau kaupi þessi bréf. Norður-
landaþjóðirnar Danmörk, Nor-
egur og Svíþjóð, hafa ákveðið að
kaupa hlutabréf, kröfuskulda-
bréf, í hlutfalli við árlegt fram-
lag sitt til Sameinuðu þjóðanna
og telur ríkisstjórnin eðlilegt, að
skerfur íslands verði hlutfalls-
lega sá sami. Nú er það svo, að
miðað við þann hluta af heild-
arútgjöldum Sameinuðu þjóð-
anna, sem íslendingar greiða ár-
lega, en það er 0,04%, þá kæmi
í hlut íslands um 80 þús. dollara.
Frumvarp þetta felur í sér, að
ríkisstjórninni sé heimilt að
kaupa skuldabréf af Sameinuðu
þjóðunum fyrir allt að 80 þús.
Bandaríkjadollara og taka jafn-
háa jrpphæð að láni til þessara
kaupa. Gert er ráð fyrir, að Seðla
bankinn veiti slíkt lán til nokk-
urra ára.
— Lánasjóbir
Framhald af bls. 2.
af gjaldeyriseignum sínum. í lög
unu.m var ekkert kveðið á um
það. hvernig gera skyldi upp
þennan reikning.
Gengistap ríkissjóðs árið 1960
vegna skuldarinnar við Greiðslu-
bandalag Evrópu reyndist vera
150 m. kr. Og gengistap Seðlabank
ans vegna gjaldeyrisskulda hans
80 m. kr. Hins vegar höfðu við-
skiptabankarnir gengishagnað, er
nam 40 m. kr. Sá gengishagnaður
gekk upp í gengistap ríkissjóðs
og Seðlabankans, og var því
gengistapið 190 m. kr. nettó. Sam
ið var um það við Bandaríkja-
stjórn, að 112 m. kr. af lokuðum
mótvirðissjóði, er geymdur var
í Seðlabankanum síðan á dögum
Marshallaðstoðarinnar, martti not
ast til að jafna gengisreikninginn.
Það tap, sem þá var eftir, eða
78 m. kr. tók Seðlabankinn á sig,
og svaraði það nokkurn veginn
til _gengistaps hans.
Árið 1961 varð ríkissjóður aft-
ur fyrir gengistapi vegna gjald-
eyrisskulda við Greiðslubanda-
lag Evrópu og Evrópusjóðinn.
Nam þetta tap um 36 m. kr. Aftur
á móti átti Seðlabankinn nú gjald
eyriseignir og sömuleiðis þeir við
skiptabankar, sem verzla með
gjaldeyri. Nam gengishagnaður-
inn af þessum gjaldeyriseignum
um það bil sömu upphæð og
gengistap ríkissjóðs, og gekk til
að mæta því tapi í samræmi við
ákvæði bráðabirgðalaganna frá
s.l. sumri.
í stuttu máli má því segja, að
það sé ríkissjóður sjálfur, og að
nokkru ieyti Seðlabankinn, sem
hafi orðið fyrir gengistapi vegna
gjaldeyrisskulda í sambandi við
gengisbreytingarnar 1960 og
1961. Þetta gengistap ríkissjóðs
hefur að nokkru leyti verið
greitt af gengishagnaði þeim, er
bankarnir fengu af gjaldeyris-
eignum sínum, og að nokkru
leyti af mótvirðisfé, er áður var
lókað í Seðlabankanum. Á hinn
bóginn hefur Seðlabankinn sjálf-
ur tekið á sig það gengistap, er
hann varð fyrir árið 1960.
Staða landsins út á við
Samkvæmt frásögn Tímans
sagði Eysteinn Jónsson, að frá
árslokum 1958 til ársloka 1961
hefðu skuldir landsins út á við
vaxið um 1.200 milljónir króna.
Þessi tala er úr lausu lofti gripin.
í meðfylgjandi töflu sjást þær
breytingar, sem orðið hafa á föst
um lánum landsins (þ. e. lánum
bæði einkaaðila og opinberra
aðila, sem eru til lengri tirna en
eins árs), á gjaldeyrisstöðunni og
á skuldum innflytjenda vegna
greiðslufrests. Sýnir taflan, að á
þeim þrem-ur árum, sem Eysteinn
nefnir, hafa skuldirnar skil-
greindar á þennan hátt, og önnur
skilgreining getur varla komið til
greina í þessu sambandi, vaxið
um 446 m. kr. (miðað við núver-
andi gengi) Það er athyglisvert,
að öll þessi skuldaaukning og
meira til (573 m. kr.) verður á
árinu 1959, þ.e.a.s. áður en við-
reisnin hófst. Á árinu 1960 verður
miklu minni skuldaaukning (246
m. kr.), þrátt fyrir hinn gífurlega
báta- og skipainnflutning þess
árs. Á árinu 1961 lækka skuldir
hins vegar um 373 m. kr.
Breytingar fastra lána, gjaldeyr isstöðu og greiðslufrests á árun-
um 1959 — 1961
(m. kr. miðað við núverandi gengi: 1$ = 43 ísl. kr.)
Samtals
1959 1960 1961 1959—1961
A. Föst íán .................
Ný lán........................
Afborganir ...................
Hrein aukning lána............
B. Breyting gialdeyrisstöðu ..
(Minnkun gjaldeyriseignar eða
aukning skulda +, aukning
gjaldeyriseignar eða minnkun
skuldar —)
C. Skuldir innflytjenda vegna
greiðslufrests................
(aukning skulda +) ...........
Samtals ......................
581.6 278.8 691.8 320.1 364.0 389.0 1,637.4 987.9
302.8 371.7 —25.0 649.5
270.2 —306.1 —400.0 —435.9
180.0 51.7 232.5
573.0 246.4 —373.3 446.1
Tryggir heifbrigðari fjárfestingu
Á FUNDl efri deildar í gær var
frumvarp ríkisstjórnarinnar um
framsal sakamanna samþykkt
sem lög frá Alþingi. Þá voru og
nokkrar umræður um frumvarp
um tekju og eignaskatt, en frum-
varp um aðstoð til vanigefinna
samþykkt við 3. umræðu og sent
neðri deild til afgreiðslu. Frum-
varpi um eyðingu svartbaks var
vísað til 2. umræðu og nefndar,
en frumvarp um sameiginlega
innheimtu opinberra gjalda var
samþykkt við 2. umræðu.
Gjafir til líknarstofnana
skattfrjálsar
Bjöm Jónsson, (K) hélt áfram
ræðu sinni, sem hönum hafði ekki
unnizt tími til að ljúka ó síðasta
fundi deildarinnar. Gerði hann
grein fyrir breytingartillögum
þess efnis, að tekjuskattur á fé-
lögum verði 25%, sem verið hef-
ur. en ekki 20%, eins og gert er
ráð fyrir í frumvarpinu. Þá lagði
hann til, að ekki skuli -teljast til
tekna opinber listamannalaun og
heiðurslaun, sem veitt eru fyrir
sérstök afrek í bókmenntum, list-
um og vísindum eða fyrir björg-
un úr lífsháska. Ennfremur, að
fellt yrði niður það ákvæði, að
gjafir til líknarstofnana O. fl.
verði skattfijálsar; þá flutti hann
breytingartillögu við fyrningar-
reglurnar sem hann taldi, að
fyrirtækin mundu græða mest á
ög meira en í lækkun tekju-
skattsins o. fl.
Eðlileg leiðrétting
Jón Þorsteinsson (A) taldi
breytinguna á fyrningarreglun-
um aðeins eðlilega leiðréttingu
vegna verðbreytinganna, þannig,
að nú gætu þau átt í fyrninga-
sjóði nægilegt fé til að standa
undir eðlilegri endurnýjun fram-
leiðslutækjanna. Það hefði verið
svo, að ráðherra hefur með reglu
gerð ákveðið fyrningartímann.
I frumvarpinu er hins vegar gert
ráð fyrir, að fyrningarnar miðist
við þann tíma, sem eðlilegt er,
að líði milli endurnýjunar frarn-
leiðslutækjanna. Mundi því í viss
um tilfellum líða lengri tími, en
leyfilegt er að afskrifa tækin á,
en nú er, avö að það kemur þá
aftur félögunum í óhag.
Alfreð Gíslasoni (K) mælti fyr-
ir breytingartillögum þess efnis,
að frá tekjum skuli draga, áður
en skattur er á þær lagður,
afborganir námsskulda. sem stofn
að er til eftir tuttugu ára aldur,
enda sé gerð fullnægjandi grein
fyrir skuldunum, 0. fl.
Sigurvin Einarsson (F) taldi,
að með fruvarpi þessu væri geng
ið á rétt samvinnufélaga. Jafn-
framt taldi hann, að í frumvarp-
inu væri ruglað saman viðhaldi
og afskriftum, en það væri sitt
hvað og bæri að halda því vel
aðskildu. Þá benti hann á mis-
ræmi í frumvarpinu, þar sem
sums staðar væri talað um fasta-
fjármuni en sums staðar fast-
eignafjármuni.
Löks gerði hann að „umtals-
efni þá leiðinlegu staðreynd, að
kaupmáttur launa hefði staðið
nokkurn veginn í stað mörg und
anfarin ár, þótt fjármunirnir hafi
um það bil tvöfaldazt á þessu
sama tímabili. Gefur það til
kynna, að hin mikla fjárfesting
á þessu tímabili hefur ekki skilað
þjóðarbúinu eins miklum arði og
æsilegt væri, ag kvað hann það
ekki fjarri sér að álíta, að ein
af mörgum ástæðunum til þessa
sé það handahóf, sem ríkt hefur
einmitt varðandi fjárfestinguna
ög á að nokkru leyti rót sína að
rekja til þess, að fyrirtækin hafa
ekki sjálf getað staðið undir
henni. Heldur hefur fjáröflun tli
slíikrar fjárfestingar að mestu
leyti verið á vegum opinberra
aðila, banka og ríkis, þar sem
annarleg sjónarmið hafa oft ráð-
ið því, hvers konar fjárfestingu
hefur verið ráðizt í. Kvaðst hann
ætla, að það breytta fyrirkomu-
lag, sem gert væri ráð fyrir með
frumvarpinu, væri líklegt til að
vera spor í þá átt að ráða bót
á þessu. Þar er um að ræða nok'k
urskonar sjálfvirkt úrval þeirra
framkvæmda, sem um er að
ræða. Þau fvrirtæki. sem rekin
verða með tapi og ekki geta safn
að í þessa afskriftarsjóði, mundu
þá dragast saman, en þau, sem
sæmilegum arði skila, geta end-
urnýjað og aukið framleiðslu-
tæki sín. Kvaðst hann telja víst.
að þetta mundi verða spor í þá
átt að tryggja heilbrigðari fjár-
festingu heldur en verið hefur.
Stuðlar að jafnvægi
í byggö landsins
Á FUNDI neðri deildar í gær i millj. 1958 13,5 millj., 1959 14,51
urðu töluverðar umræður um millj. og 1960 14,5 millj. 1964
atvinnubótasjóð, en gert er ráð hefði hins vegar brugðið svo við,
fyrir, að tilgangur hans verði, að að framlagið var lækkað niður
stuðla að aukinni atvinnu og jafn r -!™
Spor í rétta átt
Ólafur Björnsson (S) beindi
þeirri fyrirspurn til þeirra þing-
manna, sem væru mótfallnir
lækkun fekjuskattsins, hvernig
þeir vildu setja undir þann leka,
að tekjurnar verði ekki að,
óbreyttum skattstiga í verulegum
mæli færðar frá félögunum yfir
á einstaklingana, sem væri auð-
velt, þar sem um fjölskyldufyrir-
tæki er að ræða.
Varðandi fastafjármuni annars
vegar og fasteigna fjármuni hins
vegar kvaðst alþingismaðurinn
geta upplýst, að það, sem skatta-
nefndin hefði í huga, þegar hún
notaði orðið fastafjármunir, voru
blátt áfram þau verðmæti í fyrir
tækjunum, sem ekki voru aftur
til sölu út úr fyrirtækjunum,
gagnstætt hráefni og öðru slíku
Þar sem hins vegar er talað um
fasteignafjármuni í greinargerð
inni kvaðst hann hyggja, að það
vægi í byggð landsins.
Þar sem þörfin er brýnust
Gísli Jónsson (S) skýrði frá
því, að fjárhagnefnd legði tils,
að þær breytingar yrðu gerðar
ó frumvarpinu, m. a., að aðeins
sé miðað við, að umsókn fylgi
umsögn frá sveitafélagi. Enn
fremur sé lagt til, að það ákvæði
sé til bráðabirgða, að við gildis-
töku þessara laga skuli í fyrsta
sinn kjósa stjórn atvinnubóta-
sjóðs. Kjörtími hennar er þar til
ný stjóm er
kjörin á fyrsta
þingi eftir næstu
almennu aiþing-
iskosningar.
Þá hefði nefnd
in og athugað
breytingartil-
lögur frá Skúla
Guðmundssyni,
þar sem lagt
væri til að breytt yrði nafni
sjóðsins og hann nefndur: jafn-
vægis og framleiðsluaukningar-
sjóður. Sæi hún ekki ástæðu til
að breyta nafni sjóðsins, enda
væri þetta langt og óþjált nafn.
Þá legði SkG enn fremur til, að
framlag úr ríkissjóði verði hækk
að úr 10 millj. í 15 mill. Nefnd-
in hefði ekki fallizt á þessar
breytingar. Samin verður ákveð
in reglugerð af sjóðsstjórninni
og ráðherra, hvernig haga skuli
vinnubrögðum. Fyrsta verkefni
stjórnarinnar verður síðan að
taka til athugunar skipulagðar
umbætur, en óljóst er í dag,
hvað slíkt hefur í för með sér.
En það hlýtur að fara mikið eft-
ir getu ríkissjóðs annars vegar
og þörfinni hins vegar, hve fram
lögin verða há.
Gísli Guðmundsson hefði lagt
til, að við 1. gr. bætist, að lánin
skuli fyrst og fremst veitt þang-
að, sem íbúum hefur fækkað
hlutfallslega eða beinlínis Lagt
væri til, að þessi breytingartil-
laga yrði felld, m. a. af því að
vafasamt mundi þá vera, að sjóð
urinn mætti stuðla að betri fram-
leiðsluháttum í þéttbýli. En hlut
verk hans væri, að veita lán eða
styrki til þess að auka fram-
leiðslu á þeim stöðum í landinu,
þar sem þörfin er brýnust, og
stuðla þannig að aukinni atvinnu
og jafnvægi í byggð landsins; og
jafframt að veita lán til þess að
stuðla að hagnýtingu góðra fram
leiðsluskilyrða í landinu.
Eysteinn Jónsson (F) kvað það
það ekkert nýmæli, þótt varið
sé til atvinnuaukningar í land-
i 10 millj. og í frumvarpinu sé
gert ráð fyrir þeirri sömu upp-
hæð, m.ö.o. eigi að lögfesta
lækkunina. Kvað hann sjávar
plássin mundu bíða stórkotlsegan
hnekki við þetta, þar sem menn
mundi skorta fjármuni til að
byggja upp framleiðsluna, en hér
væri um eitt stærsta þjóðmálið
að ræða.
Gísli Guðmundsson (F) lagðl
mjög mikla áherzlu á, að stöðva
yrði fólksflutningana til Reykja-
víkur og nágrennis en þeir væru
allt of miklir. Kvað hann það
ekki mundu vera ofrausn, þótt
breytingartillaga SkG yrði sam-
þykkt, en þá yrði Xíka myndar-
lega af stað farið.
Gunnar Jóhannsson (K) fluttl
skriflega breytingartillögu þesa
efnis, að jafnframt yrði leitað
umsagnar ASÍ í sambandi við
lánsumsóknir til viðbótar við þá
aðila, sem tilgreindir eru í frum
varpinu.
Gísli Jónsson (S) kvaðst per-
sónulega ekkert hafa við breyt-
ingartillögu GJóh. að athuga og
mundi því greiða henni atkvæði
sitt. í sambandi við tilvitnanir
EJ um framlög til atvinnuaukn-
ingar væri það að athuga, að
þeim framlögum var yfirleitt
ekki varið til jafnvægis í byggð
landsins, heldur var þeim m. a.
varið til ýmissa bátakaupa allt
kringum landið og einnig £
þéttbýlinu og var það ekkert
bundið við þá staði, sem fólkið
hafði flúið frá. Þá benti hann á,
að hluti af þessu framlagi hefði
undanfarin ár farið í vegagerð-
ir í dreifbýlinu og árið 1961 voru
4 milljónir af þeim sökum færð-
ar beint yfir í vegaframkvæmd-
inrar, svo og á árinu 1962. Jafn-
miklu fé væri því varið til þess-
ara hluta eftir sem áður, þar sem
eingöngu væri um tilfærslu milli
liða að ræða.
Hannibal Valdimarsson (K)
lagði mjög mikla áherzlu á, að
framlag þetta væri allt of lágt
og minna en verið hefði, en taldi
að þó væri til bóta að setja lög-
gjöf um þessi máL Sama sinnia
voru aðrir þingmenn stjórnar-
andstöðunnar, sem til máls tóku,
en það voru þeir Skúli Guð-
mundsson og Halldór Ásgríms-
son.
væri prentvilla eða sprottið af inu, svo hefði verið í f járlögum
vaneá. I s.l. 11 ár. 1957 voru veittar 15
Ví ÁLFLUTNINGSSTOFA
Aðalslræti 6, III. hæð'.
Einar B. Guðmundsson
Guðlaugur Þorláksson
Guðmundur Pétursson
Sigurgtir Sigurjónsson
hæstaréttarlögmaður
Málflutningsskrifsofa.
Austurstræti 10A. Sími 11043.