Morgunblaðið - 09.03.1962, Blaðsíða 13

Föstudagur 9. marz 1962
M OTt CFIVBL 4Ð1Ð
13
Leggur Krúsjeff samyrkjubúin niöur?
eftir Edward Crankshaw
E N N er eitthvað á seiði í
Moskvu, og eru allar líkur
á að það komi í dagsins ljós
á fundi miðstjórnar komm-
Únistaflokksins. Nú er það
allt annað en deilan við
Kína, eða ný stefna gagn-
vart Bandaríkjunum. í þetta
sinn er um heimavandamál
að ræða, landbúnaðarverka-
menn og matvælafram-
leiðslu.
f I Deilan við Kína heldur áifraim
©g hefur ekikert rénað, að
minnsta kiosti á yfirborðinu. —
l>að getur verið að hún hrðni,
bseði fyrir tilverknað fundarins
{ Moakvu og Landisfundar Alþýð
unnar. Þýzkalan.dsmálið er ÓJ eyst
og virðist engin lausn í vændiuim
i bráð. Það er vart unnt að ef-
»st um, að Krúsjeff hafi sætt
töluverðri andistöðu meðal næst
ráðenda sinna, söikuim afstöðu
sinnar við bæði þessi-mál.
Brýnasta vandamðlið
En ég er á þeirri skoðun, að
hvorugt þessara mála geti skýrt
hina hörðu baráttu uim áraimótin,
þegar Krúsjeflf var greiniilega
mjög i vörn. í noklkrar vikur
vissi enginn, hvað yrði næst, og
6tj órnarskri.fstofur gerðu ekkii
annað en að bíða. Kína- og Ber
línarvandamiálin áttu án efa nokik
urn þátt í þessari barárbtu, en ef
dæma má eftir því hvemig sovét
blöðin hafa ritað að undantförnu,
var aðalmálið og hið brýnasta,
enn brýnna en utanrikisstefnan,
kreppan í landbúnaðinum.
Þau mál, sem voru mest á-
berandi á 22. floikfcsþinginu í
október s.l., þ.e, árásirnar á
Kína og Albaníu, hin endurtekna
atlaga gegn villuráfandi floikks
nniönnuim, og að Stalín var hent
út úr grafhýsi Lenins, skyggðu
á ýmiis atriði í maraþonræðuim
Krúsjeffs, sem eklki voru eins
dramaitísk, en tæplega veiga-
minnL
i i Eitt hið óvenjulegasta þess-
era atriða var málsgrein í skýrslu
hans um hina nýju flokiksstecfniu,
þar sem hann gerði sér sérstakt
Krúsjeff hefur áhyggjur.
ómak til að hrósa ððrum komm
únistariikjum fyrir framlag
þeirra, hvers um sig, til „upp-
byggingar sósíalismans“.
Breytingar án þjóðnýtingar
Hann hafði gert þetta áður. En
það nýja, sem mönnum brá við,
var að hann minntist sérstaklega
ár' þá staðreynd, að mögulegt
hefði reynst að koma á „sósíalist
Iskum breytingum í sveitunum
án þess að þjóðnýta jarðnæðið,
og með því að taka tilliÆ til
hinna flornu erfðavenja bænd-
anna, sem binda þá föstum taug
um við einkaeign á landinu“.
Úr því að Póilland er eina
evrópslka bommúnÍBtalandíð,
sem hefur snúið baki við sam-
yrkjubúskapnum, verður að
ákilja þessi orð sem formlega
viðurkenningu á stefnu Gomulka
í landbúnaðarimálum. Ef cil vill
er þetta einnig hvatning til ann
arra alþýðulýðvelda um þeirra
eigin samyrkjubúskaparaðgerð-
ir, sem ekkert hafa fært þeim
nema vandamiál og stórminnkaða
framleiðslu.
Pravda játar
Pólverjar litu þannig á þau,
og ekki að ástæðulausu. Á síð
asta ári var Pólland eina komm
úniistalandið, sem stóð við land
búnaðaráætlun sína. Aukningin
varð meira að segja tvöföld á
við það sem áætlað var. Alilsstað
ar annars staðar, í Austur-Þýzka
landi, Tékikóslóv akiu, Búlgariu,
Rúmeníu og Ungverjalandi, þar
sem samyrkjubúskapur er mikill
tófcst ekki að standa áætlun. í
Rússlandi mistóikst framkvæanid
in innig. Þó að kornframleiðslan
ykist um 2,4% náðist sú aukn
ing (sem varð langtum minni en
hún átti að verða) eingöngu með
því að auka sáðlandið um 5,4%,
og það á kostnað annarra afurða.
Kjötframleiðslan, sem hefði átt
að aukast um 16%, jókst í raun-
inni minna en 1%, mjólkur-
framleiðsla jókst um 1% í stað
13%. Pravda neyddist til að
skrifa sjl. þriðjudag þessi orð,
sem eru sennilega hógværðarmet
ársins: „Núverandi framleiðslu-
geta landbúnaðarins getur ekki
fyllilega séð fyrir síauknum
þörfum þjóðarinnar“. Svona er
ástandið eftir þrjátíu ára sam-
yrkjubúskap.
Beint til Rússa?
Þegar allrt þetta er haft í huga,
er leyfilegt að spyrja, hvort orð
um Krúsjeffs í október, um að
mögulegt sé að gera landbúnað
sósíalistískan án þess að þjóð-
nýta landið, hafi verið beint meir
til Rússa en virtist líklegt í
fyrstu. Og meira að segja mætti
einnig spyrja, hvort þau hafi
ebki verið ætluð sem fyrsta var
færna skrefið á leiðinni til að
halda fráhvarfinu frá stalín.sk-
unni áfram til rökréttra enda-
loka: róttækrar endurskipulagn-
ingar samyrkjubúskaparins.
Með þessu er ég ekki að halda
fram, að Krúsjeff muni standa
upp frammi fyrir miðstjórninni
og tilkynna afnám samyrkjubú-
Skaparins. Það myndi þýða, að
Kremil missti tökin á um það bil
30% af vinnuafli landsins, nema
horfið yrði að ríkisbýlum í stað
samyrkjubúskaparins, þar sem
bændur eru launaðir verkamenn
hjá ríkinu. En hann veður að
gera eitthvað talsvert róttækt
og það sem fyrst.
Frelsisskerðing her ávöxt
Sovétsambandið hefur gert
kraftaverk í iðnaði og tækni-
fræði. Hinar grimmilegu aðferð
ir og frelsisskerðing síðustu ára
tuga eru nú að byrja að bera
ávöxt. Og vísindamenn Rússa
hafa haft forystuna á leiðinni til
geimaldarinnar. En þetta land,
sem ætti að vera mesta landbún
aðarland heimsins á sér skelfiilega
ófrægðarsögu í matvælafram-
leiðslu. Þótt helmingur þjóðar-
innar sé bændur, getur hann
ekki ennþá fætt íbúa borganna
á viðunandii hátt. Meðan land-
búnaðarframleiðsla Vesturlanda
hefur aukizt miklu hraðar en
iðnaðarframleiðslan og sífærri
landbúnaðarverkamenn fram-
leiða æ stærri úppskerur, getur
hin mjög fjolmenna bændastétt
Sovétrífcjanna varla séð þjóð-
inni fyrir mat.
Minnkandi afrakstur
Krúsjeff hefur gert sitt bezta.
Harm hlýtur á síðustu árum að
hafa notað rúmlega helminginn
af sinni aðdáunarverðu atorku
og hugkvæmni til að uppfræða
bændur og bústjóra, hvetja þá
í sífellu og ferðast um landbúnað
arhéruðin hvað eftir annað til að
reyna að kenna þeim — nærri
því með eigin höndum — hvað
þeir ættu að gera.
Hann á skilið mikið hól fyrir
þær endurbætur, sem hann hef
ur gert og fyrir að bjarga rúss-
neskum landbúnaðl frá hruni,
eftir áralanga vanrækslu Stalínis.
Samt héfur hann ekki gert nóg.
Hann hefur reynt áætlun eftir
áætlun, hvatningu eftir hvatn
ingu, bæði innan rarnma sam-
yrkjubúskaparins og utan hans.
Umfangsimesta tilraun hans var
framkvæmd hinnar miiklu áætl
unar um að brjóta nýtt land til
ræktunar. En afrakisturinn af
þeim minnkar ört. Á s.l. ári
hafa þessi svæði aðeins gefið af
sér % af því sem ætlað var.
Arðbærir einkaskikar
Hann hefur reynt fræðslu.
Hann hefur reynt að reka gömlu
bústjórana og setja í þeirra stað
hjarðir af dugimiklum kammún
istískum stjórnendium frá borgun
um. Og hann hefur reynt kjara
bætur. En ennþá neita samyrkju
búin vendingu og þau eru yfir 17
þús. og öll búin óeðlilega miklu
starfsliði. Frá þessu eru aðeins
örfáar undantekningar. Hinar ör
smáu einkaskákir, sem hver
bóndi hefur Og eru aðeins örlítið
brot af jarðnæði hvers samyrkju
bús, gefa af sér rneira en hekn
inginn af landbúnaðarfraimleiðslu
þjóðarinnar. Bændurnir rækta
þau af mikilli natni og vinna
aðeins eins lítið og þeim er mögu
legt á sjálfu saimyrkjubúinu.
Þeir gera þetta að nokkru af því
að þarna er um þeirra eigið
land að ræða, en aðallega vegna
þess hvað þáttur þeirra í sam
yrkjubúskapnum gefur lítið í
aðra hönd. Hluti þeirra í tekjum
samyrkjubúanna átti að aukast
þegar einkaskákirnar voru minnk
aðar 1958, en hann jókst ekki. í
dag eru samyrkjubændurnir fá-
tækari en þeir voru fyrir fjórum
árum.
Samyrkjubúskapur hfur brugð
izt hvar sem hann hefur verið
reyndur. í Sovétrílkjuauim hefur
hann brugðizt samfleytt í þrjé
áratugi. Þetta veit Krúisj eff og
hann hefur flutt f jöll til að reyna
að bæta ástandið, en mistekizt.
Og hann er maðurinn, sem hefur
sett allan orðstír sinn að veði fyr
Edward Crankshaw.
ir að sovézikur landbúnaður takl
framförum. Hvað á hann að
gera?
Árekstrar framundan
Nærri hvað, sem hann gerir
til að koma á róttækum breyting
um á kerfinu, mun leiða til á-
rekstra við marga af stanfis-
bræðrum hans. Hann varð að
berjast af mikiílli hörku fyrir á-
ætlun sinni uim ræfctun íýs
lands. En reyni hann ekki eitt
hrvað raunverulega nýtt, mun
rotnunin í þessu gamla og slæma
fyrirtoamulagi halda áfram. Fyrr
eða síðar mun Sovétsaimbandið
gefast upp við samyrkjubúskap-
inn, og þar af leiðandi margt
fleira. Hefur Krúsjeflf séð þetta
fyrir? Mun hann á fundi mið-
stjórnarinnar nota sér vinsældir
fráhvarfs síns frá stalínfckunni til
áð bæta úr einlhiverjum af mds-
tökum Stalíns í landbúnaði? Fylg
ir hann ábendinguim í sinni eigin
ræðu frá í Október og neytir for
ystuaðstöðu sinnar til að breyta
óljósu neyðarkalli sovézku blað
anna á hærri tekjur og meiri
launamismun í áþreifanlega á-
ætlun um að afhenda bændunum
meira einkajarðnæði, sem endur
gjald fyrir aukið startf í reksitrl
samyrkjubúanna? Eða reynir
hann enn einu sinni að reka
bænduma harðar áfram og játa
þannig uppgjöf sína?
(Observer — öll réttindi áski'lin)
Þ E G A R John F. Glenn
ofursti skýrði geimrann-
sóknanefnd öldungadeild-
ar Bandaríkjaþings frá
geimferð sinni áttu sér
stað eftirfarandi orða-
skipti milli hans og Alex-
Glenn ræðir við U Thant framkvstj.
Ég held, að Guð sé ailsstaðar
—- segir Glerm, ofur sti
anders Wiley, öldunga-
deildarþingmanns repu-
blikana:
Wiley: Hvað hugsuðuð þér,
— í sambandi við trú yðar,
meðan þér voruð úti í him-
ingeimnum, ofursti? -
Glenn: Tilfinningar miínar
á því sviði voru mjög ákveðn-
ar. Eg segi ekki, að maður
geri ekki annað en biðja fyr-
ir sér, úti í geimnum. Það er
nóg að gera og ég veit — hef
heyrt — að ýmsir hafi verið
að ieggja mér orð í munn þess
efnis, að á vissum tíma hafi
ég fallið í eitthvert bænar-
ástand, en þetta er mishermi.
Mér finnst við ættum allir að
lifa hvern dag okkar. eins og
hann ætti að verða sá síðasti.
Nú verður oftast minna úr
framkvæmdum á þessu hjá
mér, og það er leitt, en þá
reynir maður aftur næsta dag.
En hjá mér að minnsta kosti,
er trúin ekki neitt ofsaleg og
heldur ekki eitthvað, sem ég
nota í neyð og legg svo til
hliðar, þegar erfiðleikarnir
eru afstaðnir. Við reynum að
lifa hvern dag, eins og við
höfum bezt tök á, og það held
ég sé heppilegast. Og líklega
hefur það einmitt gengið þann
ig til á ferð minni. Eg hef
verið sáttur við skapara minn
árum saman, svo að ég hef
engar sérstakar áhyggjur,
hvað það snertir.
Wiley: Samkvæmt því, sem
þér hafið sagt við önnur tæki-
færi, langaði mig að vita,
hvort þér tryðuð, að guð væri
bæði þar uppi og hér niðri og
hvort þér lifðuð og hrærðust
og ættuð alla yðar tilveru í
honum.
Glenn: Án alls vafa. Mér
finnst það sé sérlega heimsku
legt að vilja takmarka guð við
eitthvert sérstakt svæði í
geimnum eða annarsstaðar.
Eg þekki ekki eðli guðs frem-
ur en aðrir, og mundi heldur
ekki halda því fram, þó að
ég hafi farið geimferð ,sem
hefur flutt mig dálítið upp
fyrir gufuhvolfið. Guð er
sannarlega meiri og stærri en
sva — og ég held. að hann
sé allsstaðar, hvar sem við
förum.