Morgunblaðið - 18.08.1962, Blaðsíða 11

! Laugardagur 18. Sgúst 1962
IUOROVNBLAÐIÐ
II
/
KUNGALV í j'úlí. — Hinn 1. júlí
Bl. gengu ýms ný lög og lagatil-
ekipaniir í gildi í Svíþjóð. Þa3
er siður að miða ýmsar Gildis-
tökur, ráðningar embættismanna
©g aðrar slíkar breytingar við
1. júlí. Þá er almanaksárið hálfn-
að. Þau misseraskipti og þó sér
í lagi sumarleyfin marka hlé í
6törfum einstaklings og stofnana,
sem gera það vel til fallið að
láta slíkar breytingar ske um
(það leyti.
Meðal nýmæla og nýrra á-
kvæða, er gengu í gildi 1. júlí
sl. má nefna:
• Ný fræðslulög. í þeim
skyldunámsskóla, sem nú er lög-
boðinn í Svíþjóð og nefnist
grundskolan, er 9 ára skóla-
skylda. Sjö ára börn, sem hefja
nám í haust, *eru skólaskyld til
ársins 1971 en árið 1972 eiga
nýju fræðslulögin að vera komin
í framkvæmd um land allt. Á
undanförnum árum hafa víða
verið gerðar tilraunir með nýja
fræðsluskipan í sænskum skólum
þannig að um helmingur skóla-
skyldra sænskra barna og ungl-
inga nýtur nú þegar 9 ára skóla-
skyldu.
Nýi sænski skólinn greinist í
Iþrjá áfanga, sem hver um sig
tekur yfir þrjú ár. Tvo fyrstu
áfangana eða sex fyrstu skóla-
árin er sama námsefni lagt fyrir
allar deildir hvers aldursflokks,
en í 7. og 8. bekk skyldunáms-
ins, — sem eru hliðstæðir 1. og
2. bekk íslenzkra gagnfræðastigs
skóla, — eiga nemendur kost á
að velja á milli nokkurra náms-
eru 5 í 7. bekk og 9 í 8. bekk.
Greining nemendanna í bekkj-
ardeildir eftir námsgetu og hugð
arefnum á sér fyrst stað í byrjun
níunda skólaársins. Þar geta nem
endur valið um 9 tegundir deilda,
sem eru allfrábrugðnar hverri
annarri hvað námsefni áhrærir.
Fjórar deildanna eru verklegar.
Nýju fræðslulögin gera ráð
fyrir að skipting skóla og fræðslu
stigs í barnaskóla, gagnfræða-
skóla, kvennaskóla o. s. frv.,
hverfi, en í stað þessara skóla
komi eitt samfellt 9 ára skólastig,
sem kallast grundskalan, — eins
og áður er sagt. En eftir þessa
almennu 9 ára skólaskyldu eiga
svo nemendur, sem eigi sækja
um menntaskóla eða hætta skóla
göngu, kost á tveggja ára sér-
námi, þar sem um margt verður
að velja ekki hvað sízt í hag-
nýtum greinum. Sú fræðsla verð
ur að mestu á vegum sveitar- og
bæjarfélaganna. Þær fræðslu-
stofnanir er áætlað að stofnsetja
á árunum 1965—1970.
Mörg athyglisverð nýmæli er
að finna í nýju fræðslulögunum
sænsku og þeim nýju námskrám
og reglugerðum, sem þeim fylgja.
Þar er m. a. gert ráð fyrir nýju
einkunnakerfi, sem á að gilda í
grundskolan. Tölustafirnir 1—5,
en aðeins heilar tölur, verða not-
aðar í stað þess að láta bókstaf-
ina -A, a, AB, Ba, B, BC og C
tákna einkunn. Eldra kerfið verð
ur þó notað áfram í mennta-
skólum, og við einkunnagjöf í
reglusemi og hegðun verða bók-
stafirnir A, B, C og D notaðir.
an, nema sérstakur vanþroski
kiomi til. Seinþroska og nemend-
um, sem eru seinfærir í námi,
verður hjálpað á ýmsan hátt.
Mikil áherzla er lögð á notkun
nýrra kennslutækja og ýmsar
bættar starfsaðferðir við nám óg
kennslu, þar sem reynt er að
skapa hverjum einstaklingi með-
al nemenda sem bezt skilyrði til
vaxtar og þroska. Og sérstök á-
herzla er lögð á bætta kennara-
menntun. Þrír kennaraháskólar
verða starfandi í Svíþjóð næsta
vetur — í Stokkihólmi, Gauta-
borg og Malmö.
Væntanlega gefst síðar tæki-
færi til' að segja nánar frá þeirri
merku nýsköpun, sem nú á sér
stað á sviði sænskra skólamála.
Líkur eru til að mjög svipuð
skipan verði á næstu árum kom-
ið á bæði í Finnlandi og í Nor-
egi. — Bergen hefur t. d. þegar
ákveðið 9 ára skólaskyldu með
svipuðuísniði og nú gildir í Sví-
þjóð.
• Burðargjöld hækka. Burð-
argjöld innanlands og innan Nórð
urlanda hækka úr 30 aurum
sænskum í 35 aura, þ. e. burðar-
gjöld einfaldra almennra bréfa.
Jólakort er þó hægt að senda —
þegar þar að kemur — gegn 2ö
aura gjaldi og sömuleiðis póst-
gíro-eyðublöð og þess háttar. —
Öll almenn sendibréf eru send
innbyrðis, gegn sama gjaldi og
gildir innanlands í okkar ná-
grannalöndum. Þetta gildir einn-
ig um bréf, sem send eru til
Íslands, en gildir ekki um hlið-
stæðar póstsendingar frá ís-
greina. En bekkjardeildunum er
í meginatriðum haldið óskiptum
átta fyrstu skólaárin. Valgreinar
Nemendur verða yfirleitt ekki
látnir sícja eftir eða endurtaka
námið í sama bekk í grundskol-
landi, — eins og kunnugt er.
Þessi hækkun burðargjalda í
Svílþjóð hefur aukið misræmið í
þessum efnum. Burðargjöld al-
mennra bréfa í Danmörku eru
30 aurar danskir, sem jafngilda
22% sænskum eyri, en burðar-
gjöld hliðstæðra bréfa í Svíþjóð
eru 35 aurar eins og áður er
sagt. Mismunurinn er þannig
I2V2 sænskur eyrir.
Eitt sænsku dagblaðanna —
Stockiholms tidningen — benti
nýlega á, að það gæti borgað sig
fyrir stór fyrirtæki í Suður-
Svíþjóð að ráða sendisveina sem
póstþjóna til daglegra ferða yfir
Eyrarsund. Stór fyrirtæki, sem
senda allt að því 200 bréf á dag,
sum tvöföld eða margföld, gætu
jafnvel sparað allt að því 50 s. kr.
á dag til jafnaðar, sem yrðu 18
þús. s. kr. á ári. Ef keypt er
mánaðarkort kostar ferðin fram
og aftur 45 aura sænska með
LB-ferjunum yfir Sundið. —
Blaðið stingur upp á því, að
ferjurnar verði skírðar upp og
verði eftirleiðis nefndar ,,póst-
báturinn". Og því er varpað
fram, að áður en langt um líður
verði sennilega snotur hópur
sendla í póstþjónserindum í för •
með þeim álitlega hópi sænskra
húsmæðra, sem við og við sækja
sér matvörur yfir Sundið, — en
ýmsar matvörur, t. d. niðursoðn-
ar vörur, eru ódýrari í Dan-
mörku, annað, svo sem fatnaður,
sérílagi barnafatnaður, er ódýr-
ara í Svíþjóð. Viðskiptin eru
gagnkvæm.
• Rithöfundar fá hætt kjör.
Bókasöfnin greiða nú höfundi 5
aura sænska fyrir hverja bók,
sem lánuð er heim, gegn þremur
aurum áður.
• Almenn eftirlaun hækka.
Hækkunin nemur 12 af hunuraði.
Þannig fær nú einstaklingur 350
s. kr. aukningu á ári, en hjón
500 s. kr. meira en áður. Almenn
eftirlaun verða þannig 3.250 s. kr.
fyrir einstakling, en 5.090 s. kr.
fyrir hjón.
Frh. á bls. 13
i
Höröur Einarsson stud. jur. skrifar Vettvanglnn í dag: — Furðuleg yfirlýsing
stjórnar SH — Vill auka austurviðskiptin til tjóns fvrir neytendur — Ann-
markar og hættur þessara viðskipta — Njósnir í skjóli þeirra — Launar Einar
Olgeirsson SH?
Yfirlýsing sú frá stjórn Sölu-
miðstöðvar hraðfrystihúsanna
um viðskipti fslands við komm-
únistaríkin í A-Evrópu og blaða-
skrif um þau að undanförnu,
sem birtist í dagblöðum borgar-
innar sl. miðvikudag, hefur vak-
ið hneytkslun og réttláta reiði
meðal alls almennings. Einn
hópur manna hér á landi tók
henni þó með miklum fögnuði,
þ.e. kommúnistar, sem birtu
hana sigri hrósandi á forsíðu
málgaigns síns með stærsta fyrir-
sagnaletri blaðsins. Má e.t.v.
segja, að í því felist nokkur vís-
bending fyrir stjórnendur SH um
málstað þeirra, að málgagn
Moskvu á íslandi skuli telja sér
fært að gera orð þeirra að sín-
um athugasemdalaust.
Efni þessarar furðulegu yfir-
lýsingar, sem hér mun gerð
nokkuð að umtalsefni, var í
stuttu miáli það, að stjórn SH
átaldi það atferli lýðræðisblað-
anna að draga fram í Ijósið óve-
fengjanlegar staðreyndir um við-
skipti fslands og kommúnista-
ríkjanna og lýsti þeirri skoðun
sinni, að slík skrif væru „óheppi
leg“ „og geti auðveldlega haft í
för með sér, að menn komist að
rangri niðurstöðu um málið."
Ennfremur lýsti stjórn SH því
yfir, að hún teldi þessi viðskipti
sjávarútvegi landismanna „til
haesbóta.“
Hér skulu ekiki rifjaðar upp
□
þær umræður, sem að undan-
förnu hafa farið fram í dagblöð-
um um viðskiptin við kommún-
istaríkin. Á það skal aðeins
minnt, að í þessum umræðum
hefur það t.d. komið fram, að
vörur frá kommúnistarikjunum
eru oft dýrari og lélegri en vör-
úr sömu tegundar annars staðar
frá, afgreiðslufrestur þaðan er
óhæfilega langur, afgreiðslur eru
tíðum stórlega sviknar, sum
kommúnistaríkjanna skulda okk-
ur milljónatugi vegna vanefnda
þeirra á gerðum samningum og
að þau hafa valdið íslenzkum
neytendum stórfelldu og ómæl-
anlegu tjóni. Þessar staðreyndir
hefur málgagn komúnista ekki
getað hrakið, og í yfirlýsingu
SH er ekki gerð hin minnsta til-
raun í þá átt.
Þó að yfirlýsing stjórnar SH
sé eklki löng og segi ekki margt
berum orðum, má þó býsna
margt af henni ráða.
Það verður t.d. af henni ráðið
að stjórnendur SH vilja mjög
gjarna auka viðskiptin við komm,
únistaríkin þrátt fyrir það stór-
feostlega tjón, sem þau valda
neytendum hér á landi. Eða er
efcki líklegt, að þeir vilji þau
viðskipti sem mest, er þeir telja
íslenzkum sjávarútvegi „til hags
bóta“? Verður síðar vikið dálítið
nánar að þeim annarlegu og
þröngu sérhagsmunarsjónarmið-
um, sem hér koma fram.
V
Einnig er auðséð á yfirlýsingu
SH, að þeir, sem þar ráða ríkj-
um, eru gjörsamlega blindir á
allar aðrar hliðar þessara mála
en þá eina, sem að þeim sjálfum
snýr.
Þeir virðast t.d. láta sér í léttu
rúmi liggja þær stjórnmálalegu
hættur, sem margsinnis hefur
verið bent á, að stafað geti af
of nánum viðskiptatengslum við
kommúnistaríkin, jafnvel hættur
fyrir öryggi ríkisins. Fyrir nokkr
um dögum vakti undirritaður
(Mbl. 10. ágúst 1962) athygli á
ummælum bandarisks höfundar
í nýútkominni bók, þar sem nokk
uð er ’ vikið að viðskiptatengsl-
um fslands og Sovétríkjanna, er
voru á þá leið, að aðeins fáum
mánuðum eftir viðskiptasamn-
ing ríkjanna árið 1958 hefðu
Bandaríkjamenn orðið að kallá
heim nokkurn hluta varnarliðs-
ins hér á landi vegna krafna
íslenzkra stjórnarvalda, þ.e.
vinstri stjórnarinnar. Þessi um-
mæli höfundarins, sem baft hef-
ur aðgang að ýmsum opinber-
um gögnum, verða ekki skilin
öðru vísi en svo, að hann telji sig
hafa vissu fyrir því, að Sovét-
stjórnin hafi beinlínis beitt
vinstri stjórnina viðskiptalegum
þvingunum til þess að hún
veikti varnir landsins. Höfundur
þessarar greinar hefur auðvitað
enga aðstöðu til að sannreyna
þessi ummæli, en það er vissu-
lega athyglisvert, að bæði stuðn-
ingsblöð vinstri stjórnarinnar og
aðrir aðstandendur hennar hafa
látið ómótmælt til þessa.
Þá er það alkunna, að komm-
únistaríkin stunda víða um lönd
umfangsmikla njósnastarfsemi
einmitt í gegnum viðskiptasam-
bönd sín og í skjóli þeirra. Ekki
eru t.d. nema nokkrir mánuðir
siðan við íslendingar fengum á-
þreifanlega sönnun fyrir þessum
tilgangi kommúnistaríkjanna
með viðskipttasamböndum þeirra
við okkur. Flestum er það sjálf-
sagt enn í fersku minni, er
tékkneski njósnarinn V. Stoc-
hlov, sem hingað kom „í við-
ský>taerindum“ að eigin sögn,
var staðinn að því að gera til-
raun til þess að múta íslenzkum
manni til njósna um varnir lands
ins í þágu heimskommúnismans
og ætlaði við þá tilraun að færa
sér í nyt erfiðleika þá, sem maður
inn hafði lent í einmitt vegna
viðskipta við Tékkóslóvakíu.
Sjálfsagt fer stjórn SH jafnnærri
um það og undirritaður, hvort
þetta muni vera eina tilraun er
indreka heimskommúnismanns
í þessa átt hér á landi og hver
árangur þessarar iðju hefur orð-
ið.
Viðskiptin við kommúnistarík
in eru þannig í flestu tilliti það,
sem heiðarlegt fólk kallar spill-
ingu eða „racket". Þetta mundu
stjórnendur SH einnig sjó, ef
þeir gæfu sér einhvern tíma tóm
til að leiða hugann að einhverju
öðru en sinni eigin pyngju.
V
Með hliðsjón af þessu öllu er
það vissulega furðulegt, að
stjórnenduF íslenzks fyrirtsékis
skuli telja það sóma sínum sam-
boðið að átelja það, þótt nokkur
dagblaða landsins hafi gegnt
þeirri sjálfsögðu skyldu sinni að
leiða athygli almennings að
þeim augljósu annmörkum og
hættum, sem geta verið samfara
viðskiptatengslum við hin
kommúnisku einræðisríki. Væri
þeim sæmra sem þjóðhollum fs-
lendingum að þakka þessa við-
leitni og meta. En þessi afstaða
stjórnenda SH gefur e.t.v. ekki
svo litla vísbendingu um þau
Framh. á bls. 13.