Morgunblaðið - 29.08.1962, Blaðsíða 2

2
MOXGUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 29. ágúst 1962
☆

HANN varð tiraeður hinn 1.
maí sl. os er því litlu yngri en
Hannes Hafstein, fjórum mán
uðum eldri en Akureyrarkaup
staður. Það er dálítið undar-
legt að standa frammi fyrir
slikum manni. ’-aff er erfitt
að gera sér i hugarlund, að
hann hafi átt foreldra og hafi
einhvem tíma verið bara.
Frammi fyrir þessum virðu-
lega síðskegg, hefur maður
það helzt á tilfinningunni, að
hann hafi alltaf verið til.
Tómas Tómasson, elzti borg
ari Akureyrar hefua* verið
blindur í 20 ár, en hugsunin
er ec-.i skýr og þær munu fá-1
ar ættirnar á Norðurlandi, er
Tómas kann ekki skil á.
Fr Ittamaður blaðsins hafði I
tal af honum, þar sem hann
býr hjá syni sínum, að Helga
magrastræti 4. Tómas hefur
verið bóndi lengst af æfi
sinni og hann hefur lifað við
burðaríkasta skeið í sögu
þjóðarinnar, en þrátt fyrir það
segir hann sig ekki hafa upp
liíað neina stóratburði. Lif
hans hefur miðast við strit og
amstur líðandi stundar. !>eg-
— /yennuer ræðir oðild Bretlunds
og Norðorlanda að EBE
Tómas Tómasson
Berlín, 28. áigúst — NTB
Konrad Adenauer, kanzlari
V-Þýzkalands kom í kvöld fram
í sjónvarpi i Berlín. Hann sagði
það vera skoðun sína, að líta
ætti sem tvö aðskild mál, aðild
Breta að efnahagsbandalaginu
og aðild þeirra að væntanlegu
stjórnmálasambandi Evrópurilkj
anna.
Síðan sagði Adenauer:
„Þegar um það er rætt, hvort
Stóra-Bretland eigi að verða að-
ili að EBE, þá segi ég sem Evr-
ópubúi og Þjóðverji: Ég býð
Breta veLkomna. Það hef ég allt
af sagt og það mun ég alltaf
segja.“
hest. í Þverbrekku bjó ég í
þrjú ár, síðan tvö ár að Bakka
seli og þá þrjú ár að Egilsá
í Skagafirði. Þá brá ég búi um
hríð, þegar konan min missti
heilsuna, en árið 1909 fór ég
aftur að Bakkaseli og bjó þar
til 1915. Þá flutti ég að Auðn
um og bjó þar til ársins 1923,
þá 'hætti ég búskap fyrir fullt
og allt. Konan mín dó árið
1928 og hef ég síðan búið hjá
Elíasi syni mínum.
— Hvað eignuðust þið hjón
in mörg börn?
— Þau urðu fimm. Eitt dó
ungt ,en hin eru Rósa, Egill,
Elías og Aðalsteinn. Þeir Elí-
Eldri en Akureyri
Samtal við elzta íbuanci
ar hann var 9 ára, réðust for
eldrar hans 1 að byggja
sér húskofa í Hraunslandi í
Öxnadal og nefndu hann Vals
nes. Þar bjuggu þau aðeins
stuttan tíma og fór Valsnes
í eyði við brottför þeirra og
hefur ekki verið byggt síðan.
Faðir Tómasar dó, þegar
han.j. var á 12. árinu og :„_ið
ir hans sex árum síðar.
Faðir hans var Tómas Egils
son, ættaður úr Eyjafirðinum
s. stursonur Þorstcins á Skipa
lóni, en móðir Tómasar hét
Ástfríður Jónsdóttir, af Stein
grímsætt úr Skagafirðinum.
Er það sama ætt og af 'tom
séra Jón Steingrímsson, eld-
klerkur, sá sem með bænum
sínum stöðvaði hraunflóðið,
er rann í Skaftáreldagosinu
1783.
★
Hvað er tíðinda af fyrstu
árum ævi þinnar, Tcmas?
— Eg fæddist 24. maí 1862
að Tyrfingsstöðum í Skaga-
firðinum og fyrstu árin var
ég ýmist með afa mínum, eða
á sífelldum húsmennskuhrakn
ingi með foreldrum mínum
og um skeið var ég á Silfra-
stöðui hjá Rósu, föðursyst-
ur minni. Nú, þegar foreldrar
mínir voru báðir dánir, váí ég
hjá ýmsum í vinnumensku til
ársins 1885, er ég kvæntist
Jóhönnu Sigurgeirsdóttur. Við
vorum fyrst í húsmennsku,
en hófum búskep árið 1897.
— Var ekki erfitt að byrja
búskap á þeim harðindaárum?
— Mesti harðindakaflinn
var að vísu afstaðinn, en árin
milli 1880 og 1890 eru þau
verstu, sem ég held að komið
hafa yfir landið, en mér er
minnisstæðastur veturinn
1891. Maður ko ist þá hvergi
ferða sinna nema á skíðum
og fannfergið var óskaplegt.
Frost fór oft niður fyrir 30
stig, skepnurna. féllu og hung
ur ríkti alls staðar. Þá var haf
ís fyrir Norðurlandi fram á
höfuðdag. Já, góði hvernig
heldur þú, að þér líkaði að
hafa ísbreiðu á Eyjafirðinum
í ágústlok? Eitt sinn þegar
kornmatarlaust ar orðið vor
um við sendir sjö saman til
Akureyrar til að ná í korn.
Hveitið var í 130 punda sekkj
um og við skiptum þeim
til helminga. Eg hélt á 70
punda hveitipoka á bakinu,
en snjórinn var svo illa lagað
ur að við sukkum í klof í
hverju spori og vorum bó á
skíðum. Við vorum 14 tíma
að komast upp á heiðarbrún-
ina ,en venjulega er það ekki
nema tæpra tveggja tíma
ferð.
- Hvenae komstu fyrst í
kaupstað?
— Það var, þegar ég var 11
árinu, að ég kom til Akureyr
ar. Þá var öðru vísi um að
litast en nú er, aðeins smá-
kofar á stöku stað.
— Gekkstu nokikurn tíma í
skóla?
— Nei, þess vár aldrei
neinn bcstur, en ég lærði að
lesa og draga til stafs og svo
kenndi faðir minn mér að lesa
á ýmsar bækur.
★
- Hvað er þér mir. isstæð
ast af ævi þinni?
— Það vill nú oft verða svo
að maður man bezt þá atíburði
sem gerðust í æsku. Þeir uxu
í augu..i, þegar þeir skeðu og
margfölduðust svo í hug"’.
manns eftir því se:-„ árin ’iðu
það var, þegar ég var í fyrsta
sinn á leið yfir Öxnadalsiheiði
og ég á fimm.ta ári. Þetta
var snemma sum„.-s og var
ég á ferð með foreldrum mín
um sem voru að flytja vestur
að Borgargerði í Skagaflr. -
r..ðir minn rel." 'i mig f;**’r
framan sig, en hjá móður
minni sat systir mín, tveggja
ára gömul. Snjóflóð var í
Klifi og gatan lá tæpt í brött
um og háum mel. Allt í einu
sá ég, hvar hestur móður minn
ar datt og tókst hún á loft
fram af söðlinum. Rann hún
niður allan melinn með barn
ið í fanginu, en fór þó aldrei
af fótum og nam að lokum
staðar á stórum 'steini. Þetta
fékk að vonum á okkur, en
báðar voru þær mæðgurnar
óskr. Jdaðar með öllu og efck-
ert eyðilagðist nema skór móð
ur minnar, sem að vonum voru
ekki fagrir útlits eftir þessa
heljar fótskriðu.
★
— Hvar hefur þú búið?
— Eg var alla tíð fátækur,
lenti á hrakningi og bjó við
sífelld bústaðaskipti. Eg hóf
búskap í Þverbrekku með
I. ' lur lítinn bústofn 28 ær,
2 kýr aðra á leigu og einn
as og Aðalsteinn. eru einir
eftir af börnum mínum, en
ég á orðið um 90 afkomendur.
— Hvað finnst þér mest
faafa breytzt síðan þú varst
að alast upp?
— Það er sannarlega erfitt
að svana þvi, því allt hefur
breytzt, meira og minna. Nú
þarf enginn að vera svangur
og allir geta haft miklu meira
en nóg fyrir sig og sína, ef
þeir eru duglegir. Það er öðru
vísi en áður var, því menn
lifðu í mestu eymd og basli,
þótt harðduglegir væru. Fram
farirnar hafa orðið svo óskap
legar að við höfum engan
tíma til að gera þeim nein
skil. Nú fara mtnn á milli
staða á færri klukkustundum
en það tók daga, bæði í lofti
og eftir vegunum. Eg man
það, þegar byrjað var á að
gera vegarómynd í Öxnadal.
Árið 1880 var byrjað að krassa
í smábletti og brúa verstu
keldurnar í dalnum. Menn
gátu þó ekki komið sér sam
an um hvar vegurinn ætti að
liggja og sífellt var verið að
færa hann og það tók mörg
sumur að gera brautina. Þeg
ar henni var lokið, var þetta
þó allra sæmilegasti vegur,
hlaðinn og hélzt þannig þurr.
Ekki var hann malborinn,
nema það sem við bárum í
pokum og settum í verstu
pyttina. Hræddur er ég um,
að breiddin á veginum þætti
ekíki upp á marga fiska fyrir
þau farartæki, sem nú þjóta
um vegina, því hún var aðeins
þrjár álnir, rétt svo að hross
gátu mætzt. GG.
Kanzlarinn svaraði spurningum
fréttamanna í þættinum „Rætt
við blöðin“. Hann sagði það að á-
lit sitt að aukið efnahagslegt sam
starf væri mjög til bóta. Hins veg
ar liti hann þannig á, að ef af-
staða eins ríkis ætti að ráða úr-
slitum — eins ag í NATO — þá
myndi söguleg þróun stöðvast.
„Þess vegna tel ég ekki, að
ræða eigi aðild Breta og þátt-
töku þeirra í væntanlegu stjórn-
miálasambandi sameiginlega.
Nú vilja Bretar, Norðmenn,
Danir, fslendingar og frar ger-
ast aðilar að efnahaigsbandalag-
inu og þá vaknar strax spurn-
ingin um atkvæðisrétt og stjóra
málasaanband.
Nú erum við 6, en 5 lönd leita
aðildar, og þá gætum við orðið
11. Vandamálið um atkvæðisrétt
verður ekki auðveldara þá. Sama
er að segja um það, hvOrt öll
löndin í EBE eiga að ganga i
stjórnmálasamband. Slíkt hefur
aldrei verið ákveðið með neinum
samningum. Ég er þeirrar Skoð-
unar, að það sé ekki nauðsyn-
legt fyrir öll löndin í EBE að
gerast aðilar að stjórnmálasam-
bandi“.
Þá vék Adenauer að því, að
vandamál hvers ríkis, þá sér-
staklega smáríkjanna, yrði að
íhuga vel, því að hvert um sig
hefði sínar eigin hugmyndir.
„Eigum við að veita þeim auka
aðild einungs? Eg held ekiki, að
við getum boðið Noregi og Dan-
mörku aukaaðild. Þau eru í nán
um .engslum við meginlandið,
sérstaklega Danmörk. Það eru
mörg vandamál, sem barf að
ræða og leysa að það er von mín
að allt gangi vel, er Macmillan
hittir að máli forsætisráðherra
Samveldislandanna 10. septem-
ber. Eg vona að allt gangi vel
eftir það, en afgreiðsla málsins
tekur sinn tíma“.
Adenauer var að því spurður,
hvort hann áliti það hentugt,
að samfaand V-Þýzkalands og
Bretlands yrði tre. st, þannig að
það yrði svipað og samband V-
Þýzkalands og Frakklands.
Hann svaraði þessu til: „Það
á aldrei að íhuga vandamál, sem
ótímabært er að leita lausnar á“.
Þá vék Adenauer að favl, sem
hann kallaði „hina leiðinlegu
sögu stjórnmálasambandsins" —
„Við höfðum allir vonað", sagði
hann, „að málið yrði til lykta
leitt á sl. vori. Þá komu belg-
íski utanríkisráðherrann, Spaak,
og hinn hollenzki félagl hans,
Luns, með þá yfirlýsingu, að
þeir vildu ekki ræða stofnun
stjórnmálasambands fyrr en út-
séð væri um aðild Breta. Ég
held ekki, að Spaak sé fastur
fylgismaður þessarar skoðunar,
og ég veit ekki hver er afstaða
Hollands nú. Það er leitt, að
málið skuli tefjast svo lengi. Ég
held, að hver stjórnmálamaður
ætti fyrst og fremst að hugsa
um það, hver áhrif ákvarðanir
hans hafa á Krúsjeff“.
Eggert Stefánsson
og kona hans á
Fjölmennt héraðs-
mót oð Laugaborg
SÍÐASTLIÐINN sunnudag efndu
Sjálfstæðismenn í Eyjafirði og
Akureyri til héraðsmóts að Lauga
borg. Fór það hið bezta fram og
var svo fjölsótt, að færri komust
að en vildu. .
Samkomur.a setti og stjórnaði
Gísli Jónsson, menntaskólakenn-
ari á Akureyri.
Dagskráin hófst með einsöng
Guðmundar Jónssonar, óperu-
söngvara, undirleik annaðist
Fritz Weisshappel, píanóleikari.
Þá flutti Magnús Jónsson, al-
þingismaður, frá Mel, ræðu. Síð
an söng frú Sigurveig Hjaltested
óperusöngkona, einsöng.
Þessu næst flutti Bjarni Bene-
diktsson, dómsmálaráðherra,
ræðu.
Fluttur var gamanleikurinn —
„Heimilisfriður", eftir Georges
Courteline, og fóru með hlutverk
leikararnii Rúrik Haraldsscn og
Guðrún Ásmundsdóttir.
Eftir að sýningu lauk sungu
þau Guðmundur Jónsson og frú
Sigurveig Hjaltested tvísöng við
undirleik Fritz Weisshappel.
Var ræðumörinum og listafólk-
inu mjög vel fagnað. Lauk sam-
komunni síðan með því að stig-
inn var dans fram eftir nóttu.
Fór þetta héraðsmót Sjálfstæð-
ismanna fram með mestu prýði
og var eins og áður segir svo f jöl
sótt, að margir urðu frá að
hverfa. .
sjúkrahúsi
EGGERT STEFÁNSSON og
kona hans hafa dvalizt á heim
ili sínu í Schio síðan snemma
á þessu ári. Það var ætlun
þeirra að koma til íslands í
haust, þvi Eggert ætlaði að
sjá um útkomu á nýrri bók
eftir sig. En fyrir nokkrum vik
um veiktist frú Lelja mjög
mikið og missti mátt í vinstra
fæti. Hún hefur síðan dvalizt
í sjúkrahúsi, en er nú á bata-
vegL Eggert veiktist einnig
nokkrn síðar af alvarlegum
bjartasjúkdómi og era þau
bjón bæði rúmliggjandi í sama
sjúkrahúsinu í Schio. MbL
óskar þeim góðs bata og vonar
að þau komi brí^len heim
heil heilsu.