Morgunblaðið - 31.08.1962, Blaðsíða 13

íf ií'óstudagur 31. Sgúst 196í
MÖRCUNBL AÐIÐ
13
Tónlistarfélagið þrjátíu ára
Fjölbreyttir tónleikar í haust
NÚ í haust eru liðin þi játíu
ár frá því Tónlistarfélagið
tók til starfa, en með til-
komu þess urðu þáttaskil í
íslenzku tónlistarlífi. Á þess-
um þrjátíu árum hefur fé-
lagið fengið hingað til hljóm-
leikahalds tugi heimsfrægra
listamanna. Vetrarstarfsemi
félagsins fer nú senn að hefj-
ast og verða allmargir og
fjölbreytilegir tónleikar á
næstunni í tilefni afmælisins.
í naestu viku leikur fiðluleikar
inn prófessor Karel Snebergr frá
Prag en síðar í mánuðinum eru
væntanlegir frá Bandaríkjunum
La Salle kvartettinn og Marl-
Iborouglh tríóið — og fraeg söng-
toona frá Bússlandi. í októberbyrj
un kemur hingað bandaríski
píanóleikarinn Ann Söhein, en
hún lék hér fyrir nokkrum árum
við miikla hrifningu, en var þó
aðeins 19 ára.
Ennfremur verða tónleikar
með íslenzkum listamönnum.
Átta manna kammersveit leikur
undir stjórn Björns Ólafssonar
og ungur íslenzkur söngvari, Ól-
afur Jónsson heldur sína fyrstu
hljómleika með undirleik Rögn-
valdar Sigurjónssonar.
Fréttamaður Morgunblaðsins
gekk á fund Björns Jónssonar,
framkvæmdastjóra í gær og bað
hann segja sér nokkur orð frá
starfsemi félagsins á undanförn
um árum og þeim tónleikum, sem
framundan væru.
— Það var í júlímánuði árið
1932, að Tónlistarfélagið var form
lega stofnað sagði Björn, en þá
um haustið tók það til starfa —
tók þá við rekstri tónlistarskól-
ans, sem þá var tveggja ára og
Hljómsveitar Reykjav. Fyrstu
Prófessor Karel Snebergr
tónleikarnir voru haldnir i Iðnó
14. desember, en þá lék Hljóm-
sveit Reykjavíkur undir stjórn
Dr. Franz Mixa og Margrét
Eiríksdóttir, fyrsti nemandi Tón
listarskólans, lék einleik á píanó.
Árið 1936 var byrjað að safna
styrktarfélögum og voru þann
vetur haldnir sjö tónleikar —
lék Prag kvartettinn á þeim
fyrstu. Ekki leið á löngu áður
en tvítaka varð alla hljómleika
og nokkrum árum síðar var þeim
fjölgað upp í tíu á ári hverju.
Styrlktarfélagar eru nú orðnir
1600 og aðsókn að tónleikum allt
af mjög góð.
— Hvað hafa verið haldnir
margir tónleikar frá upphafi?
— Það man ég nú ekki í augna
blikinu. En þeir eru margir —
auk framangreindra tónleika fyr
ir styrktarfélaga hefur félagið
gengizt fyrir flutningi stórra kór
verka, óperettusýninga og
óperu.
— Hvert var fyrsta stóra kór-
verk félagsins?
— Það var „Sköpunin" eftir
Haydn, sem flutt var undir stjórn
Páls ísólfsonar. Þá var mikil
stemning. Tónleikarnir voru
haldnir i Páskavikunni í bifreiða
skála Steindórs, vestast á Hring
brautinni, og áheyrendur um
1500. Húsið var ágætt en við vor
um dálítið kvíðnir fyrir veðrinu,
þvi að í hvassri norðanátt hefði
brimgnýrinn yfirgnæft kórinn.
En við vorum heppnir, það var
blæjalogn.
■— Hverja teljið þér merkasta
þeirra tónlistarmanna, sem hing
að hafa komið undanfarin ár?
— Þeir eru svo margir, að ó-
gerlegt er að telja þá upp. Mér
sjálfum oru einna minnisstæð-
astar heimsóknir Adolfs Busch
Rudolfs Serkin og André Segovia
annars er ómögulegt að velja
nokkra einstaka úr.
— Og nú er von góðra gesta
í haust?
— Já, í næstu viku leikur
tékkneidki fiðtulleikarinn Karel
Siföbergr, prófessor frá Prag
Síðar í september eigum við von
á La Salle kvartettinum og Marl
borougfh tríóinu frá Bandaríkj-
unum, mjög fínum listamönnum
— og Ann Schein kemur aftur
'hingað í byrjun október og held
ur tónleika. Þá er væntanleg
rússneska söngkonan Heine-
Wagner. Svo höfum við ýmis á-
form á prjónunum fyrir fram-
tíðina. Hin nýja og glæsilega
bygging tónlistarskólans er
stærsta átak félagsins til þessa
— en þótt það sé skuldum vafið
þessa stundina erum við bjartsýn
ir á framtíðina, sagði Björn að
lokum.
Fyrirlesftrar um leiðir
ftil að öðlasft innri frið
I BYRJUN september kemvu-
danski lífsspekingurinn Martinus
hingað til lands í boði vina sinna
hér. Hann mun flytja fyrirlestra
hér í Reykjavík og á Akureyri.
Þetta er í fjórða sinn, sem
hinn spakvitri fyrirlesari heim-
sækir ísland. Hann er heillaður
af fegurð landsins og frjálsmann-
legri framkomu landsmanna, og
honum finnst eins og hann sé
kominn til kærra ættingja, þegar
hann gistir ísland.
Hann er nú 73 ára, en samt
ern og léttur í öllu fasi og hreyí-
ingum.
Martinus leggur áherzlu á það
í kenningum sínum, að vilji mað
urinn öðlast innri frið og lífs-
hamingju, verði hann að læra að
þekkja sjálfan sig og þau lög-
mál, sem stjórna framvindu alls
lífs. Heimsmynd hans felur í sér
kjarna allrar þeirrar lífsspeki,
er andlegir fræðarar fortíðarinn-
ar hafa boðað en er sett fram
í samfelldum og aðgengilegum
rökfræðilegum búningi.
Efni þeirra fyrirlestra, sem
Martinus flytur hér, gefur nokkra
hugmynd um kenningar hans.
Aðalefni fyrirlestranna verður:
„Heimsmyndin eilífa“, og þar
verður m. a. tekið til meðferðar:
Hin lifandi vera, hið dularfulla
jarðlíf efnislíkamans, alheimur-
inn er opinberun eilífs guðdóms,
sem umlykur allt, örlög eða or-
sök og afleiðing, frumöfl, hring-
rásir og tilverusvið, svið myrk-
urs og Ijóss, hreinsunareldur,
daglegt líf handan dauðans.
Fyrirlestrarnir verða haldnir I
bíósal Austurbæjarskólans við
Vitastig. Sá fyrsti þriðjudaginn
4. september kl. 20.30. Gefið verð
ur stutt yfirlit á íslenzku yfir
höfuðatriði fyrirlestranna.
Bókaútgáfan Leiftur hefur gef-
ið út í vandaðri útgáfu 20 fyrir-
lestra eftir Martínus, nefnist
bókin: „Leiðsögn til lífsham-
ingju“. Þýðinguna gerði Þor-
steinn Halldórsson. Meðal ann-
ars eru þessir fyrirlestrar í bók-
inni: Gegnum tóm himingeims-
ins, Musteri sálarinnar, Vitundin
og hamingjan, örlagaleikur lífs-
ins Heiðni og kristindómur, Bar-
áttan gegn illum örlögum Efnis-
leg og andleg reynsla, Óeðlileg
þreyta og Vitund föður og sonar.
(Fréttatilkynning).
Listkynning MbL
í GLUGGA Morgunblaðsins sýn
ir um þessar mundir ungur mað
ur, Jónas Guðlaugsson listmálari.
Sýnir Jónas þar 18 myndir, allt
vatnslitamyndir. Jónas hefur mál
að frJ bernsku, hefur stund-
að nám í Myndlistarskólanum í
2 ár og einnig hefur hann kynnt
sái íyndlist í París og Róma-
borg. Myndirnar í glugganum eru
til sölu.
Þórir Einarsson skrifar Vettvanginn í dag: — Um ræðismannaskipti í Ham-
borg. Utanríkisráðuneytið „á góðri leið með að reisa sér óbrotgjarnan
minnisvarða með sparnaði“. — Thailand og ísland.
TILEFNl þessarar greinar eru
væntanleg skipti á aðalræðis-
mönnum íslands í Hamborg.
Um næstu mánaðamót lætur
Árni Siemsen af störfum en við
tekur þýzkur skipamiðlari. Til-
gangurinn er að draga í efa hag-_
kvæmni þeirrar skipulagsbreyt-
ingar, sem til grundvallar ligg-
ur, nefnilega að hverfa frá fast-
launuðu ræðismannsembætti og
taka upp kjörræðismennsku, en
starfið er þá jafnan ólaunað og
er unnið sem aukastarf af kaup-
sýslumönnum á staðnum, sem
sjá sér heiður í því. Gagnrýn-
inni ráða einungis málefnalegar
aðfinnslur og er henni ekki ætl-
að að kasta rýrð á þá einstakl-
inga, sem hlut eiga að máli.
Margt virðist benda til þess,
að höfuðsjónarmiðið við skipu-
lagsbreytinguna sé sparnaður í
ríkisútgjöldum. Á fjárlögum fyr
ir 1962 voru ætlaðar 210 þús.
kr. til aðalræðismannsskrifstof-
unnar i Hamborg. Spurningin
er, hvort sparnaðurinn á fjár-
lagaliðnum réttlæti þessa breyt-
ingu á aðalræðismannsstarfinu.
1 fljótu bragði virðist þessi
lausn vera bæði heppileg og var
anleg, því að ýmsir ræðismenn
íslands eru orðlagðir fyrir lip-
urð og höfðingslund og má nefna
nú síðast Bossert ræðismann í
Múnchen. Þó er sá hængur á,
að verkefni kjörræðismanna
eru þrengri og takmarkaðri en
launaðra ræðismanna, enda er
•kki hægt að ætlast til, að þeir
inni umfangsmikil störf af hönd
um í hjáverkum. Verkefni
þeirra eru í flestum tilfellum
fólgin í að veita almennar upp-
lýsingar um landið og aðstoða
þá íslendinga, sem þangað leita
fyrirgreiðslu og er þá ýmist, að
þeir hafi búsetu í héraði ræðis-
mannsins, svo sem námsmenn í
stærstu borgum Þýzkalands, eða
séu ferðamenn. Aðalkostnaðar-
liðir hjá kjörræðismanninum,
sem hann greiðir úr eigin vasa,
eru þá risna og frímerki!
Um verkefni aðalræðismanns-
skrifstofunnar í Hamborg hefur
frá byrjun gegnt allt öðru máli,
því að þar er það viðskiptagildi
borgarinnar, sem setur svip sinn
á starfsemina. Hamborg er ekki
aðeins stærsta hafnarborg Þýzka
lands og aðalmiðstöð utanríkis-
viðskipta landsins, heldur hefur
hún einnig einstök flutningasam
bönd við austur- og miðevrópu-
ríkin.
1 móttöku, sem Engelhard
borgarstjóri hélt viðskiptamála-
ráðherra Islands um miðjan sl.
mánuð í ráðhúsi Hamborgar,
rakti borgarstjórinn viðskipta-
tengslin milli íslands og Ham-
borgar allt frá dögum Hansa-
tímabilsins til þessa dags og
lagði sérstaka áherzlu á hinn
stóra hlut Hamborgar í inn-
flutningi Þjóðverja frá Islandi
á fiskafurðum. Orðrétt sagði
hann að lokum: „Persónulega
er ég þeirrar skoðunar, að með
aukinni sölutækni af Islands
hálfu megi finna góðan markað
í Hamborg fyrir fleiri íslenzkar
afurðir." (Die Welt, 17.7. 1962).
Þessi ummæli gefa til kynna
mikilvægi Hamborgar fyrir við-
skiptin milli íslands og Þýzka-
lands og benda jafnframt til
tækifæra, sem enn eru ónotuð
í því skyni að afla íslenzkum
vörum markaða í Þýzkalandi og
að sjálfsögðu víðar en í Ham-
borg. Áherzlan á hin ónotuðu
tækifæri eykst að sjálfsögðu, ef
ísland hyggur á tengsl við Efna-
hagsbandalagið. Hagurinn af
þátttöku í stærri markaðsheild
verður rýr, ef hann liggur að
mestu í ónýttum tækifærum.
V
Ofantalið stutta yfirlit segir
ótvírætt til um aðalstarfsemi
ræðismannsskrifstofunnar í Ham
borg, fyrirgreiðslu ýmis konar
við einstaklinga, fyrirtæki og
opinberar stofnanir á íslandi á-
samt opinberum embættisskyld
um. Þess má geta, að einstök
embættisverk eins og utankjör-
staðakosning eru bundin því
skilyrði, að ræðismaður sé ís-
lenzkur eða mæli á íslenzka
tungu. Það þarf ekki mikla
skarpskyggni til að sjá, að slíkri
starfsemi sinnir ekki að fullu
neinn þýzkur kaupsýslumaður,
jafnvel ekki með íslenzkan skrif
stofumann. Aðeins íslendingur
með trúnað inn- og útflytjenda
og viðskiptaþekkingu getur
sinnt slíku starfi og aukið það
í samræmi við nýjar kröfur, og
því aðeins, að hér sé um laun-
að starf að ræða. Telja má víst,
að nóg sé af ungum mönnum í
utanríkisþjónustunni til að taka
slíkt starf að sér.
Það er því augljóst, að hin
nýja tilhögun með kjörræðis-
manni leiðir óhjákvæmilega og
skýlaust til samdráttar á verk-
efnum. Á móti vegur sparnaður
á einum liði ríkisútgjaldanna.
En er brottfall einstakra fjár-
lagaliða eini mælikvarði ríkisins
á sparnað? Ef spurningunni er
svarað játandi, er rökrétt að
koma allri utanríkisþjónustunni
erlendis sem fyrst á hendur er-
lendra kaupsýslumanna, sem sjá
sér heiður í slíkum störfum.
Réttara er, að ríkið sem eini
aðilinn, er gætir hagsmuna þjóð
arheildarinnar, hlýtur að hafa
aðeins einn mælikvarða á sparn
að í útgjöldum sínum, nefnilega
sparnað á þjóðhagslegum til-
kostnaði, en ekki lækkun út-
gjalda hvað sem það kostar.
Tvím^ialaust er um sparnað á
þiáonagslegum tilkostnaði að
ræða, ef verkefnin, sem hverfa
eru þjóðinni óþörf. Sama er að
segja, ef aðrir aðilar leysa verk-
efnin betur af hendi eða ef rík-
ið hagræðir svo störfum sínum,
að verkefnin krefjist minni til-
kostnaðar.
Öðru máli gegnir um nauðsyn
lega þjónustu, eins og fjöl-
breytta ræðismannsstarfsemi,
sem hverfur eða minnkar við
sparnaðarviðleitnina (svo að ekki
sé nú minnst á hin ónotuðu
tækifæri) eða er haldið uppi af
einkaaðilum með meiri tilkostn-
aði en hjá ræðismannsembætti
erlendis. Þá á sér stað annað
hvort aukinn þjóðhagslegur til-
kostnaður eða hreint tap. Sparn
aður er enginn.
í Hamborg eru sem stendur
54 ræðismannsskrifstofur og að-
eins ein borg í heimi skákar
henni í því efni, New York.
Aðalræðismannsembættin eru
47 talsins en hin eru venjuleg
ræðismannsembætti og gegna
þeim þýzkir kjörræðismenn.
Aðalræðismennirnir koma hins
vegar allir frá heimalandinu
nema einn. Aðalræðismaður
Thailands er Þjóðverji. í hans
hóp bætist hinn nýi aðalrseðis-
maður íslands.
Hvers vænta öll þessi lönd af
fulltrúum sínum? Eyðslusemi
yrði líklega svar utanríkisráðu-
neytisins sem er á góðri leið
með að reisa sér óbrotgjarnan
minnisvarða með sparnaði. Vera
má, að sú sparnaðarhugsjón sé
eina leiðin fyrir okkur fslend-
inga til að skjóta frændum okk-
ar Norðmönnum ref fyrir rass,
en þeir eru svo ósvinnir að hafa
við aðalræðismannsskrifstofuna
í Hamborg bæði fiskveiðifull-
trúa og verzlunarfulltrúa. Þeim
í k''U kemur.
Þórir Einarsson.