Morgunblaðið - 29.12.1962, Síða 11

Laugardagur 29. desember 1962
MORGVN BL AÐIÐ
11

Árla morguns næsta dag, var
lagt af stað frá Aþenu til Delfí.
Hún stendur í Mið-G-rikklandi.
Við ókum fyrst „Veginn helga“, (
sem liggur til Elevsis og var
mjög fjölfarinn í fornöld.
Gyðjan Aþena hefur vitað,
hvað hún var að gera, þegar hún
gróðursetti hinn fyrsta olíuvið á
Akrópólis. Olíuviður er nytja-
tré þeirra Grikkjanna. Hér vex
hann meðfram veginum, frekar |
lágur, en limaríkur og blöðin
blágræn. Úr ávöxtum hans fá
þeir ólífuolíu, sem er feitmeti
þeirra og var ljósmeti, áður en
rafmagn kom til sögunnar. Enn |
er hún notuð á kolur víða út um
sveitir landsins. Ólífuolía ver
einnig sólbruna, en sá böggull
Séð yfir hluta af helgidómunum í Delfí. í hlíðinni í haksýn er listasafnið, en handan við hæð-
ina stendur þorpið, sem flutt var á síðustu öld af staðnum þar sem Delfí var grafin úr jörð.
EINAR M. JONSSOIM
UR AUSTURLAIVIDAFOR
FERÐ UM SRIKKLANB
fylgir skammrifi, að hún lyktar
exki vel.
Hingað og þangað sést fólk
vinna á ökrum með hestum og
frumstæðum áhöldum, jafnvel
tréplógum. Akrarnir þurfa margs
við, og um þennan tíma er eins
unnið, þótt sunnudagur sé, líkt
og hjá okkur um vertíðina. En
vinuppskerutíminn er liðinn hjá.
Sigurður A. Magnússon segir
okkur frá því, að í klaustrinu
fræga og menntasetrinu Dafní
væri það siður, að allir vínfram-
leiðendur i Grikklandi söfnuðu
saman að uppskerunni lokinni
tunnum með öllum þeim vín-
tegundum, sem þeir framleiddu,
og væri þá haldin drykkjuveizla.
Mættu allir velja sér þær vín-
tegundir, sem hugur þeirra helzt
girntist og drekka svo mikið, sem
þá lysti. Einhver aðgangseyrir
væri að þessu hófi, en ekki
fjarska hár. Sigurður brosti og
sagði. „Þið komið 11 dögum of
seint til þess að ná 1 drykkjuna“.
Nú var fuglaveiðatímabil hjá
Grikkjum og veiðar stundaðar
rnjög upp um fjöll og firnindi.
Víða sjáum við hjarðmenn
meðfram veginum. Embættistákn
þeirra hér er langur stafur. Þeir
gæta sauða Og geitfjár. Við sjá-
um strákofana þeirra, þar sem
þeir liggja við og elda sér. Kýr
eru fáar í Grikklandi, en geitur
eru margar. Við sáum þær oft í
stórum hópum. Þær þurfa svo
lítið fóður, geta nagað í sig trjá-
gróður og bitið í sig það litla
gras, sem til er. Þær éta ný-
græðing eins og rollurnar á ís-
landi og spilla því gróðri. Lofts-
lag og geitur standa gróðri fyrir
þrifum í Grikklandi. Því nær all
ur ostur í landinu er búinn til
úr geitamjólk, og er hann hnoss-
gæti. Fjárhópar eru þarna líka
á stöku stað. íslenzku kindunum
þætti það þunnur þrettándi að
nasla í sig það, sem þær grísku
verða að gera sér að góðu.
Nú er haldið á brattann. Haust
sólin er heit og skær. Þannig er
hún búin að skína dag eftir dag
mánuðum saman, og gróður jarð-
ar er mjög sviðinn. Þó eru lit-
fagrar blómjurtir meðfram veg-
inum á stöku stað, og þar sem
vatns nýtur svignar vínviðurinn
undan þrýstnum Og safamiklum
vínberjaklösum í hlíðunum
rétt fyrir ofan höfuðið á okkur.
Og þarna eru gróskumiklir Olíu-
viðir. Við veitum líka athygli
furutrjám, sem vaxa við þjóð-
Ibrautina og fáum að vita, að úr
þeim er unninn safi, sem hafður
er í vín og gefur því vissan keim.
Við förum fram hjá litlum
sveitaþorpum. Líka mætum við
bændafólki, sem er að fara til
vinnu sinnar úti á akri. Sumt
ekur í litlum kerrum, en yfirleitt
sitja bændurnir á asnanum sín-
um. Það kvað vera alltítt að sjá
þá ríðandi, en konuna labba á
undan Og krakkana á eftir, sér-
staklega þegar heim er farið af
akrinum á kvöldin. Ef konan er
svo spurð að því, hvernig henni
líki þetta og hvers vegna hún
geri ekki tilkall til asnans, kvað
hún svara því einu til, að hún
kæri sig ekkert um það að fá
manninn sinn þreyttan í bólið
í kvöld. — Konur hafa orðið
margt að reyna í Grikklandi á
umliðnum öldum Og ekki alltaf
átt sjö dagana sæla, og enn eru
kostir þeirra harðir. Forn-Grikk-
ir efuðust jafnvel um að konur
hefðu sál. Fólk er bráðþroska
undir suðrænni sól. Stúlkur gift-
ast í Grikklandi 13—14 ára, og
er þá oftast um verzlunarvið-
skipti að ræða. Þar í landi er
það kostnaðarsamt að eiga dæt-
ur, því feður verða að láta með
þeim drjúgan heimamund. Úti á
Iandsbyggðinni er það oft jarð-
arskiki, en í Aþenu t. d. íbúð.
Við ökum um Þebu, sem má
muna fífil sinn fegri. Hún er nú
aðeins fátæklegt þorp. Safnið þar
er undir berum himni og mjög
fáskrúðugt.
Smátt og smátt rís landið og
þjóðvegurinn liggur í miklum
bugum og bugðum. Sumstaðar
verður að snarbeygja. Litlir
turnar með innbyggðu kross-
marki eru víða á slæmum beygj-
um og inni í þeim er mynd af
guðsmóður. Ýmsir, sem naum-
lega höfðu bjargazt og losnað við
slys, höfðu byggt þessi minnis-
merki öðrum til varnaðar og af
þakklátum hug til þess guðs, sem
yfir okkur vakir. Grísku fjöllin
eru nakin og gróðurvana að
mestu. Þaú eru þó ólík íslenzk-
um fjöllum að því leyti, að þau
eru svo ljós á lit, perlugrá með
dökkum deplum, sem eru tré og
lágvaxnir, marggreindir runnar,
er þarna hafa náð rótfestu. Fjall-
ið Parnassos gnæfir mikilúðugt,
2500 m hátt. Þar átti guðinn
Apollon heima og listagyðjurnar.
Fjallið var líka helgað vínguð-
inum Díónýsosi. Við förum út úr
bílnum við eitt ferlegt gljúfur
Og virðum fyrir okkur umhverf-
ið, sem er kynngi magnað. Það
verður líka að staldra við ein-
staka sinnum til þess að gefa
Óskari Gíslasyni ljósmyndara
kost á því að mynda eða kvik-
mynda, því hann er með i ferða-
laginu, og vera kynni að þarna
væri eitthvað, sem að hans dómi
tæki sig vel út á væntanlegri
kvikmynd. — Nú erum við kom-
in ' svipaða hæð og Esjan er, eða
heldur hærra, því þarna fram
undan er Arakóva, „Stormaborg-
in“, en hún er í 942 m hæð, gnúin
veðrum — ef nokkur væru — en
nú er hún böðuð í sól. Fólk lifir
þarna aðallega á kvikfjárrækt,
og nokkur akuryrkja er þar.
Víða eru hlíðarnar hlaðnar upp
til að varðveita moldina og halda
raka. Hús eru hér með hallandi
þaki vegna snjóa, en í Aþenu
eru þau yfirleitt með flötu þaki.
Við mætum Sígaunum. Þeir
eru á ferðalagi með aleigu sína
og flytja sig úr stað. Orð fer af
því, að þeir séu fingralangir, en
aðallega lifa þeir af spádómsgáfu
sinni, söng og hljóðfæraslætti.
Og áfram er haldið með Parn-
assos á hægri hlið, gnæfandi í
skáldlegri tign.
Við stöldrum við í litlu þorpi.
Þar eru keyptir svaladrykkir og
minjagripir. Ég sezt í forsæluna,
því sólin varpar niður heitum
geislum. Það er gaman að horfa
á það myndarlega fólk, sem
þarna er á gangi. Sumir rabba
saman og kaupa sér til snæðings

kjöt, sem þarna er steikt úti.
Allir virðast í sunnudagsskapi og
sólskinsskapi.
Víða sáum við mikla uppbygg-
ingu í grískum sveitum. Á ein-
um stað, í þorpinu Ereþíon
hafði stöðuvatn verið þurrkað
upp, og var þar nú frjósöm slétta
með nýtízkulegum húsum. —
Víða eru vatnsstokkar steyptir á
ökrum.
Eftir nokkurra stunda akstur
komum við til bæjarins Lívadíu.
Þar er forn lind, sem mikil
helgi var yfir. Við borðuðum
miðdegisverð á Hótel Inechos.
Borðað var úti og nutum við
þess fagra útsýnis, sem þessi
staður hafði upp á að bjóða.
Komið til Delfí
Síðan er haldið til Delfí, ser
er 1 suðurhlíðum Parnassos
fjalls. Sú stórbrotna náttúrufeg
urð, sem mætir auganu á þessur
stað, tekur hug minn allan. Þa
er eyðileg og ósnortin fjallanátl
úra með útsýni til hafs.
„Ekillinn“, bronsmynd frá 5. öld f. Kr. í safninu í Delfí. Eitt
af frægustu listaverkum Grikkja.
Við skoðum fyrst fornminja-
safnið og svo göngum við veginn
upp brekkuna til hins víðfræga
helgidóms, en þar hófu franskir
fornleifafræðingar uppgröft fyrir
90 árum. Rústirnar liggja uppi
í hlíðinni, 600 m fyrir ofan sjáv-
armál. Staðurinn er ævaforn.
Þar hafa fundizt minjar frá
mýkenskri menningu. Sagnir
ævafornar herma, að á þessum
stað í klettaskoru einni hafi
slangan Pyþon haldið sig. Ap-
ollon á að hafa ráðið þá vætt af
dögum, og yfir þeim stað hafi
síðan verið byggt það hof, sem
hýsti frægustu véfrétt fornaldar-
innar. Sennilegt er talið, að hin
stórbrotna náttúra í Delfí, þver-
hníptir hamramir, gínandi gjár,
ísköld lindin og jafnvel hinir tíðu
jarðskjálftar hafi á elztu tímum
ýtt undir hugmyndina um ná-
lægð guðanna á þessum stað.
Árið 548 f. Kr. brann hofið, og
einnig hrundi það í jarðskjálft-
um, en var byggt upp aftur með
ærnum tilkostnaði. Vegna bratt-
ans hefur ekki verið auðvelt að
byggja á þessum stað, enda Delfí
aldrei stór borg. Tilvera hennar
var nátengd hofinu. Álit hennar
og auður var bundinn þessum
helgidómi. Uppgangur hennar
og hnignun var eins og hofsins í
órjúfanlegum tengslum við trúna
á sólguðinn Apollon, sem einnig
varð guð skáldskapar Og spá-
sagna.
Véfréttin
Sagnir herma, að véfréttin
hafi farið í aðalatriðum frám á
þann hátt, sem nú skal greina:
Fyrst urðu að fara fram vissar
fórnfæringar, en völvan eða
pýþan, eins og hún var nefnd,
drakk af Kassotislind og fastaði.
Að því búnu voru helgiathafnir
hafðar um hönd og hreinsanir í
Kastalíulind, sem völvan drakk
af. Þá fór hún í vissan skrúða og
setti lárberjalauf í munn sér,
sem hún tuggði. Settist svo hin
guðinnblásna valva á heilaga
þrífætta stólinn, sem stóð í must
erinu yfir jarðsprungu einni, en
þaðan áttu að hafa stigið upp
deyfandi gufur, er komu henni
í miðilsástand eða einhvers konar
leiðslu. Voru þá lagðar fyrir
hana ýmsar spurningar, en nún
opinberaði hið dulda og spáði um
framtíðina. Pýþan spáði á viss-
um dögum á árinu, en meðan
uppgangur staðarins var sem
mestur, voru 2—3 starfandi völv-
ur í musterinu. Sagt er, að spá-
dómur völvunnar hafi oft verið
settur fram í torrasðum orðum,
stundum ljóðum, sem hofprest-
arnir túlkuðu og gáfu skýringar
á. Þeir voru hyggnir menn og
vel að sér. í þessari trúarlegu
miðstöð voru allir jafnir, barb-
arar jafnt sem Grikkir, Persar
jafnt sem Rómverjar, enda er
vitað um það, að þeir leituðu
þangað, er vanda bar að hönd-
um. í Grikklandi tóku menn sér
ekkert stórvægilegt fyrir hend-
ur, án þess að ráðfæra sig áður
við Apollon, og hafði þetta mikla
þýðingu fyrir þjóðina, sem var
sundurlynd í eðli sínu og upp-
reisnargjörn Þangað var leitað í
góðri von um að fá guðdómlegt
svar, og er enginn vafi á því, að
svo hefur verið, þegar menn leit-
uðu þangað af einlægum hug og
á örlagastund. Það, að þangað
var leitað öld eftir öld, sýnir
góða raun. Og prestarnir, sem
unnu með völvunni, voru valin-
kunnir. Þarna var æðsti dómstóll
í öllum trúarlegum deilumálum.
Þar var tekin lokaákvörðun um
stofnun nýlendna, ný lög, nýjan
átrúnað. Véfréttin vogaði jafnvel
að koma fram með þann úrskurð,
að Sókrates, sem svo heiftúðugar
deilur höfðu staðið um' væri
vitrastur allra Hellena. Og þótt
véfréttarinnar væri oft freistað
af auðugum valdsmönnum, bar
hún fram þá skoðun, að hin
smæsta gjöf væri guðunum kær,
ef hún væri gefin með réttu
hugarfari. Á 9. öld f. Kr. og
næstu aldir þar á eftir stóð hagur
og álit hofsins í mestum blóma.
Það mun einstætt í trúarbragða-
sögu heimsins, að menn hafi,
jafnvel á vettvangi stjórnmála,
leitað svo fulltingis æðri vilja Og
máttarafla í vandamálum sínum
sem á þessum stað. Hofið varð
Framh. á bls. 14.