Morgunblaðið - 21.03.1963, Blaðsíða 13

Fimmtudagur 21. marz 1963
MORCV /V BL AÐ1Ð
13
Aðalfulltrúar Norðurlandanna á sýningu norræna listbandalagsins: Edgar Funck frá Danmörku,
Tage Hedqvist frá Svíþjóð, Yaltýr Pétursson frá íslandi, Sakari Saarikivi frá Finnlandi og Stinius
Frederikssen frá Noregi.
Myndin Heiði eftir Sigurð Sigurðsson, ein af ísL myndunum
á sýningunni.
þriðja í Karlstad í Svíþjóð.
Urho Kekkonen Finnlandsfor-
seti opnaði sýninguna. Litlu
munaði að hún yrði ekki tilbuin
í tæka tíð, því norsku myndirn-
ar voru „frosnar inni“, fyrst , is
á Eystrasalti og síðan vegna
verkfalls í höfninni í Abo. Fékkst
sérstakt leyfi til að ná þeim upp
úr skipinu og þurfti að losa allt
skipið til þess.
Þegar sýningunni lýkur í
Helsinki eiga deildirnar að. fara
sín í hvern bæ í Finnlandi. Is-
lendingar eru svo heppnir að
myndir þeirra fara til næst-
stærsta bæjarins í landinu, Abo,
en þar sýna þeir í félagi við
Finna sjálfa.
— Sýningarmyndunum frá
hinum ýmsu löndum var bland-
að saman í Helsinki eins og gert
var hér, segir Valtýr, og það var
mjög lærdómsríkt fyrir okkur að
sjá hvernig okkar myndir
standa sig innan um aðrar. Það
er líka athyglisvert að sjá hver
þróunin hefur orðið. Fyrir 13 ár-
um sýndu Islendingar fyrstu
nonfigurativar myndir á sýningu
bandalagsins og fengu ekki þakk
ir fyrir. En nú skeruhi við okk-
ur ekki lengur úr hvað það
snertir að vera með tilraunalist.
Yfirgnæfandi meiri hluti sýn-
ingarmynda var nonfigurativur.
— Ég er ekki frá því að þetta
hafi verið bezta sýningin, sem
Norræna listbandalagið hefur
haldið, bætir hann við. Markmið
hennar var að sýna hvað er að
gerast í hverju landi og ekki á
dagskrá að sýna verk eftir látna
höfunda. Þó var minningarvegg-
ur um tvo látna Norðmenn, sem
Finnarnir óskuðu sérstaklega eft-
ir, þá próf, Axel Revold, sem var
kennari málaranna Þorvaldar
Skúlasonar, Jóns Engilberts og
Snorra Arinbjarnar og á sínurri
tíma með Jóni Stefánssyni hjá
Framlh. á bls. 17.
Mynd eftir danska mynd-
höggvarann Robert Jacobsen
íslendingar fái aðgang að
norrænum lisfasjdðum
arrými og hinar þjóðirnar.
Fjórtán íslenzkir iistamenn áttu
þarna höggmyndir, málverk,
svartlist og eitt veggteppi, alls
62 verk. Og það er athyglisvert
að þetta er aðeins ein af þremur
sýningum, sem eru í gangi frá
okkur íslenzkum myndlistar-
mönnum á Norðurlöndum nú,
fyrir utan það að Svavar Guðna-
son var að slá í gfcgn í Kaup-
mannahöfn með verk á sýning-
um, segir Valtýr. Hinar sýning-
arnar eru málverkasýning í
Gautaborg, ein í Ósló og sú
Valtýr Pétursson segir írá sýningu
og aðalfundi Norræna listabandalagsins
HINN 8. marz sl. var opnuð í
Helsinki í Finnlandi 11. sýning
Norræna listbandalagsins. — ís-
lenzku listmálararnir Valtýr Pét-
ursson og Jóhannes Jóhannesson
fóru utan og voru fulltrúar ts-
lands við undirbúninginn og opn-
un sýningarinnar og einnig á
fundi bandalagsins, sem haldinn
var á eftir. Þeir eru nýkomnir
heim. Valtýr hefur í stuttu við-
tali skýrt Mbl. frá því mark-
verðasta 1 þessu sambandi.
Sýningin var haldin í Ateneum,
sem er listasafnið í Helsinki, og
hafður á sami háttur og hér á sl.
ári, myndir listasafnsins voru
látnar rýma fyrir sýningunni.
Þetta var geysimikii sýning, 449
listaverk eftir 109 listamenn, og
var það í fyrsta skjpti sem ís-
lendingar höfu jafnstórt sýning-
VETTVANGUR
Ragnar Jónsson skrifar Vettvanginn í dag. Hann ræðir m. a. um Lesbókina,
sem sé „mikill fengur lestrarþyrstu fólki á íslandi“, gömlu Iðnó og Eðlisfræð-
ingana, sem Leikfélagið sýnir þar. Grein sína nefnir hann: Um daginn og
veginn.
ÉG VERÐ að byrja þetta grein
arkorn með því að þakka fyrir
að Lesbókin hefir verið endur-
vakin, og nú í formi er kynni að
tforða henni frá því ömurlega
Ihlutskipti að læsast ólesin ofan í
Ikistu, að bíða þar „merkra“ bóka
að komast í viðeigandi band og
enda sem nokkurs konar ellilíf-
eyrir, í stað þess að verða lesin
strax og síðan aftur og upp til-
agna, eins _ og hókmenntum er
sæmd að. Ég kannast aftur við
hina rómantísku hlóðalykt úr
Kelduhverfi, og mér þykir vænt
um hana. Ég finn hana í hinum
ilmandi og fróðleiksþrungnu
Viðeyjargreinum Jónasar bónda
Magnússonar og er óðara kominn
upp á Mosfellsheiðarveg og hef
ianga stund ei ki augun af bú-
sældarlegum lendum og bygg-
ingum Stardalshöfðingjans, og
ma fljótt sjá að hann hefir hlot-
ið gott uppeldi, Mörg sömu ein-
ikenni bera endurminninga-
greinar séra Gísla á Klaustri,
þar ber að vitum manns angan
irá liðinni öld og eru gegnsannar
eins og guðspjöllin.
Lesbókin nýja er miklu fjöl-
breyttari en hin gamla og nær
kviku mannlífsins. Hér yfirgnæf
ir ekki lyktin úr gömlum eld-
stæðum og sýrukerum ekki há-
stemmdar náttúrulýsingar og frá
sagnir af afrekum frá dögum
Þuriðar formanns, eins og menn-
imir hefðu ekkert eignast nýtt
og frásagnarvert, engu áorkað
£rá hennar dögum.
Hin nýja lesbók flytur okkur
margt afbragðs gott og nýstár-
legt efni. Hún er mikill fengur
lestrarþyrstu fólki á íslandi, og
færir okkur heim sanninn um
það, að jarðarbúar ætla ekki að
gefast upp fyrir atómsprengj-
unni og tunglinu. Hér má finna
í gegnum sýrulykt og hlóða,
margslunginn mannaþef og pen-
ingalykt, ásamt ódaun af slori,
plasti og blóði, því heimur okkar
er í deiglu og við öll að keppast
við að taka til á sviðinu eftir
stríðið mikla. Leiðarar SAM eru
að vísu stundum dálítið upp-
þembdir og ábyrgðarlausir, og
jafnvel úr hófi fram eins og dóm-
ur hans um Eðlisfræðingana. En
honum fyrirgefst mikið vegna
síns merka starfs á mörgum svið-
um og hispursleysis í dómum
yfirleitt, og hann hefir þá afsök-
un að hann skákar ekki í því
skjóli að við séum stödd þar sem
enginn þorir að segja sannleik-
ann, en bíður beinlínis upp á að
verða kjöldreginn, ef hann bregzt
í því efni.
Hér var ekki ætlunin að ræða
um Lesbokma frekar, enda var
það sérstök grein þar, sem um-
fram annað vakti athygli mína,
„Hvers vegna ég starfa í leik-
húsi“, eftú- franska Nóbelsverð-
iaunaskáldið Camus. Og ég fór
í kvöld, er ég í annað sinn sat í
gömlu Iðnó, að hlýða á Eðlis-
fræðingana, að rifja upp efni
hennar, sem er mjög hollur lest-
ur hverjum manm. Og spurning-
unni svarar hann, eins og við
mundum mörg gera. „Einfaldlega
vegna þess að leikhúsið er einn
þeirra staða í veröldinni þar sem
ég er hamingjusamur.“ Mig lang
ar, hvað mig sjálfan snertir, að
undirstrika þessi orð hins merka
skálds og leikhúsmanns.
Gamla Iðnó hefir nú enn einu
sinni verið endurbyggð. Enn um
hríð verður Leikfélag Reykja-
víkur að bíða eftir því að við
bæjarbúar fáum þeim nýtt leiik-
hús, sem við skuldum þeim. Það
er ekki þeirra sök, sem nú hafa
gert Iðnó að vistlegu og þægi-
legu heimili fyrir það fólk, sem í
tvo aldarþriðjunga, hefir séð
fyrr þau örlög sem þeirra bíða
er lifa til þess eins að vinna og
eta, í stað þess að leita hamingj-
unnar, þar sem þeir vita að hún
bíður þeirra, að endurbyggingin
er að verulegu leyti gerð á þeirra
kostnað, sem stofna til leiksýn-
inga þar í framtíðinni, þar sem
sætum hefir verð fækkað veru-
lega. Gömlu, hörðu bekkirnir eru
horfnir og nú situr áhorfandinn
andspænis því fjölþætta lífi,
sem þarna brýzt fram, ótruflað-
ur af rasssæri og hárprúðum ná-
grönnum, og teygar orðin beint
af vörum tuikendanna og svelg-
ir í sig hræringar þeirra og lát-
bragð með hverri taug, huga og
hjarta. Það er nú aldarfjórðung-
ur síðan undirritaður var sendill
hjá Haraldi Björnssyni og naut
þeirrar virðingar að bera á bakinu
leiktjöldin fyrir hann, en ekki
munu hafa verið gerðar veru-
legar breytingar á leiksviðinu né
að baki þess síðan.
Þeir fórnfúsu listamenn og
brautryðjendur mannlífs með
þessari þjóð, sem gefið hafa
krafta sína, hugsun og þraut-
seigju, að við fjölmennur hópur
leikhúsgesta mættum njóta góðs
af, hafa aldrei látið sjá á sér
nein þreytumerki, eins og títt er
með öðrum mönnum. Skýringin
á því verður ekki gefin af mér,
enda er hennar ekki þörf hér. I
fyrrnefndri Lesbókargrein Al-
berts Camus má ýmislegt fróð-
legt um það lesa. Ég læt mér
nægja að finna að þetta fólk hef
ir fært okkur hamingju. Ham-
ingja leikhússins er jafnmikil
staðreynd og hamingja kirkjunn-
ar og hljómleikahússins, en hún
er fjölbreytilegri, og maðurinn
hefir oftar þörf fyrir hana. Hann
þráir að skemmta sér af hjart-
ans lyst, vera hryggur og glaður
í senn, gefa manneðlinu lausan
tauminn í frjálsum glöðum hlátri
og óheftu táraflóði, geysast á-
fram án þess að verða tekinn
fastur fyrir ósæmilegt hátterni á
almannafæri. Hann þráir að
drekkja blýþungum sorgum sín-
um og veraldarkvíða, sem ekkert
velferðarríki veit ráð að lækna,
af því þetta hugarástand manns-
ins í þúsundþættum tilbrigðum
sínum er eilíft og mannlegt og
ólæknandi, hluti af guðlegu eðli
hans. Hin óskýranlega þrá hans
eftir taumlausum fagnaði, brýn
þörf hans að ganga heils hugar
á vald drauma og heillandi blekk
inga, ná því upphafna ástandi,
sem ást, guðsótti og dýrar veigar
ljá honum, án þesss að eiga Frey-
móð yfir höfði sér, já, eignast
allan heiminn og vakna þó ó-
handjárnaður næsta dag.
Ein er sú raunalega staðreynd,
sem hlýtur að kvelja samvizku
okkar þegar hamingjan sækir
okkur heim, að þeir, sem gerðu
garðinn frægan, gamla Iðnar-
mannahúsið við tjörnina að höf-
uðmenntasetri þjóðarinnar, búa
enn við sömu fátæklegu kjörin
— að tjaldabaki. Það er okkur
að vísu nobkur huggun, að
þrengslin og þægindaleysið virð-
ist ekki hafa orðið listsköpun
þeirra fjötur um fót. Hafa þeir
ef til vill fundið leið út úr þeirri
sjálfheldu er Camus lýsir með
þessum orðum: „Kannske verður
mér ekki fært að þjóna því, sem
ég elska í leikhúsinu miklu leng-
ur. Göfgi þessa kröfuharða starfs
er ógnað nú á dögum.“
En hvernig verður það skýrt
að fámennur hópur leikara og á-
hugamanna, gefast ekki upp, en
ráðast stöðugt 1 ný og stærri
verkefni, sem afrek þættu í þjóð
leikhúsum og ríkum stofnunum
með stórþjóðum. Hvílíkur ógnar
lúxus að eiga hér í okkar litlu
borg, smáleikhús, frjálst og óháð,
eins og Leikfélag Reykjavikur,
sem nú býður okkur að sjá flók-
ið nútímaverk, í senn hrollvekj-
Framh. á bls. 14.