Morgunblaðið - 23.03.1963, Blaðsíða 3

Laugairadagur 23. marz 1963
M ORCllTS BL AÐiÐ
3
M
' ' ■ :7^- ;,H'" , r nI1'

FRA STOKKHOLMI
eftir Jóhann Hjálmarsson
MEÐAN kvikmyndahúsin í
Stokkhólmi keppast um að
sýna athyglisverðar myndir
er einnig haldin kvikmynda-
vika sem hefur því hlutverki
að gegna að gefa v&ndlátum
kvikmyndagestum innsýn í
það bezta og umdeildasta sem
kvikmyndahöfundar heimsins
setja saman. Hvorki meira né
minna en fimmtán langar
myndir og sex stuttar frá fjór-
tán löndum eru sýndar.
Þrjár þessara kvikmynda
hafa kunnar fyrirmyndir.
Gríska myndin Elektra byggir
á goðsögninni urh Agamem-
non konung sem var myrtur
af eiginkonu sinni og friðli
hennar þegar hann sneri heim
úr orrustunni við Trjóu. Hefnd
in er framkvæmd af börnum
konungsins, þeim Elektru og
Órestes. Eftir að hafa drepið
móður sína skiljast þau að full
af sorg og kvöl. Michael Cacoy
annis sem gerði myndina er
frægasti kvikmyndahöfundur
GrikklandS. Hann þekkir
einnig vel til vinnubragða
leikhússins, en gerði fyrstu
kvikmynd sína sem var gam-
anmynd árið 1953. Margir álíta
Svartklædda stúlku, frá 1957,
beztu kvikmynd Casoyannis.
Réttarhöldin gegn Jóhönnu
frá örk, fjallar eins og nafnið
bendir til um píslarvætti heil-
agrar Jóhönnu. Höfundurinn
Robert Bresson stefnir mynd-
inni gegn kvikmyndalist nú-
tímans sem hann álítur að
setji formdekur efst á tjald.
Bresson telur efnisþráðinn og
orðin sjálf eiga að gegna
mestu hlutverki. Hann gerir
ekki minnstu tilraun til stíl-
bragða og lætur viðvaninga
fara með hlutverkin.
Júgóslavneska myndin Lady
Macbeth frá Mtsensk byggir á
sama efni og ópera Sjostókó-
vitjs, sögu eftir Rússann Niko-
laj Leskov (1831—95). Leskov
sem var hataður af starfsfélög-
um sínum fyrir íhaldssemi
(þeirra eigin glámskyggni)
gaf sögunni þetta nafn aðeins
til að leggja áherzlu á líkindin
með leikriti Shakespeares. í
Lady Macbeth frá Mtsensk
lýsir Leskov eiginkonu kaup-
manns sem fær ekki svalað
löngunum sínum fyrr en hún
hefur látið einn af starfsmönn-
um manns síns fífla sig og
síðan drepið eiginmanninn
með hjálp elskhugans. Júgó-
slavnesk kvikmyndagerð verð
ur að standa algerlega á eigin
fótum (án minnstu aðstoðar
þess opinbera) og var þetta
efni því valið með það fyrir
augum að opna markaðinn í
Rússlandi fyrir myndinni.
Pólski kvikmyndahöfundurinn
Andrzej Wajda var fenginn til
að stjórna tökunni. Júgóslav-
arnir töldu það ekki ónýtt að
fá Wajda til aðstoðar, því hann
var þá þegar heimskunnur
fyrir hið magnaða verk sitt
Aska og demantar (sýnd í
Hafnarfjarðarbíó) og sem
stjórnandi eins atriðis úr kvik-
mynd Frakkans Truffaut
L’Amour á vingt ans. Truffaut
sjálfur, Renzo Rosselini,
Marcel Ophuls og Japaninn
Ishihara stjórnuðu öðrum atr-
iðum myndarinnar, en Wajda
tókst að flestra áliti langbest.
Aðrar myndir Kvikmynda-
vikunnar eru ekki síður for-
vitnilegar. Sól og skuggi eftir
Búlgarann Rangel Vulchanov
fjallar um pólska stúlku og
búlgarskan mann sem hittast
Hann er óttalaus, en hún er
á baðströnd við Svartahafið.
full af beyg við kjarnorku-
styrjöld. Á tjaldinu fáum við
að fylgjast með ímynduðum
ógnum hennar, á eftir sjáum
við ströndina fulla af ham-
ingjusömum manneskjum und
ir sólinni.
Yojimbo (Lífvöaðurinn) er
eftir Japanann Akira Kuro-
sawa og er eins og mynd hans
Rashomon (sýnd í Gamla bíó
ef ég man rétt) full af blóði og
grimmd. Þorpi einu hefur ver-
ið skipt í tvo óvinveitta hluta.
Leiðtogar þeirra vígbúast af
kappi. Mynd Kurosawa getur
þess vegna hæglega venð
dæmisaga um heimsmálin í
dag eins og fleiri myndir hans.
Höfundar dönsku myndar-
innar Weekend, þeir Palle
Kjærulf-Schmidt og rithöfund
urinn Klaus Rifberg eru báðir
rúmlega þrítugir og mynd
þeirra fjallar um fólk á þess-
um aldri sem hallar sér að
drykkju og ástum án þess að
setja fyrir sig hver er gift
hverjum o. s. frv.
Níu dagar eftir Rússann
Michail Romm segir frá ung-
um kjarnorkuvísindamanni
sem við tilraunir sínar hefur
orðið fyrir banvænni geislun
og reynir að leyna þessu fyrir
eiginkonu sinni. Myndin er
tekin í raunverulegu umhverfi
einhversstaðar í Sovétríkjun-
um.
Allraheilagramessa eftir Pól
verjann Tadeusz Konwicki
fjallar um ungan mann og
konu sem skuggar liðinna
daga hvíla þungt á. Samband
þeirra sem hangir á veikum
þræði er uppistaða myndar-
innar ásamt minningunum
sem koma og fara og valda
þeim óumberanlegum kvölum.
Höndurinn Tadeusz Konwicki
hafði náð langt sem skáld-
sagnahöfundur áður en hann
gerði þessa mynd og Síðasta
sumardaginn, en þær hafa
báðar skapað honum mikla
viðurkenningu.
Bandaríska kvikmyndin
Pressure Point eftir Hubert
Cornfield tekur til meðferðar
kynþáttahatur og sálflækjur.
Framleiðandi myndarinnar
Stanley Kramer hefur látið
gera ýmsar sérkennilegar
myndir með leikurum eins og
Grace Kelly, Kirk Douglas,
Marlon Brando og Marlene
Dietrich. Sjálfur hefur hann
til dæmis stjórnað myndinni
Afvegaleidd æska, og ætlar
sér að gera mynd á næstunni
með einkennandi heiti: It’s a
mad, mad, mad, mad world.
Einmanaleiki þolhlaupar-
ans, eftir Bretann Tony Ric-
hardson sýnir ungling sem
hefur gerzt brotlegur við lög-
in og býr yfir þeim hæfileik-
um að geta hlaupið hraðar
en aðrir. Það er ástæða til
þess að leggja nafn Richard-
sons á minnið. Hann er for-
vígismaður nýrrar raunsærrar
stefnu í enskri kvikmynda-
gerð og hefur með mynd sinni
Vilgot Sjöman.
Hunangsilmur eftir leikriti
Shelagh Delaney 'skapað eitt-
hvað það> eftirtektarverðasta
verk sem sést hefur lengi.
Myndin sem er sýnd í Stokk-
hólmi þessa dagana fjallar um
samband kynvillts pilts og
ungrar stúlku og er lýst af
stakri nærfærni og skilningi
á mannlegu eðli.
Cléo milli fimm og sjö eftir
Agnés Varda fjallar um fræga
söngkonu sem óttast að hún
sé haldin krabbameini og ger-
ist myndin á þeim tíma, ná-
kvæmlega níutíu mínútum
sem hún bíður úrskurðs lækn-
anna. Um höfund þessarar
kvikmyndar Agnés Vardar er
rétt að fara nokkrum orðum.
Agnés Varda er talinn frum
herji nýju stefnunnar í
franskri kvikmyndagerð, sem
einnig er nefnd nýja aldan.
Hún er ættuð frá Belgíu en
settist snemma að í París,
stundaði nám við Sorbonne en
pað átti ekki við hennar skap
og hún sneri sér að ljósmynda-
gérð og síðan að kvikmyndum.
Hún gerði nokkrar stuttar
myndir, og eina langa La
pointe courte, um ástalíf ungs
tolks, en öðrum þræði fjallaði
myndin um borgina Séte og
lifnaðarhætti íbúa hennar. í
Séte hafði Agnés Varda dval-
ið langdvölum og þekkti sitt
fólk. Við gerð þessarar mynd-
ar átti hún við fjárhagsörð-
ugleika að etja. Það var ekki
fyrr en Cléo var frumsýnd og
hún komst á réttan kjöl. Mynd
in vakti strax athygli um all-
an heim og fékk óspart lof
gagnrýnanda. Á frumsýning-
unni í Stokkhólmi fengu áhorf
endur kærkomna heimsókn.
Aðalleikkona myndarinnar
Corinne Marchand kom fljúg-
andi frá París til þess að auka
á hátíðarleikann og segja
nokkur orð. Síðan fengum við
að sjá hana á tjaldinu reikandi
um Parísarborg sem er veröld
þessarar myndar, sáum hana
kaupa svartan hatt, heyrðum
hana syngja, gráta, hlæja. Cléo
full af ótta við dauðann.
Kaffihúsið Dome, málverk
eftir unga málara, maður sem
gleypir einhverskonar kvik-
indi fyrir framan Luxemborg-
argarðinn, stúlka sem er fyrir-
sæta í myndhöggvaraskóla og
þykir það ekki neitt agalegt
vegna þess að strákarnir kepp
ast við að fá annað út úr henni
en þetta vanalega, unnusti
stúlkunnar sem býr til gaman
myndir, ein þessara mynda
sem heitir Sólgleraugun og
fjallar um missýn af þeirra
völdum, ungur hermaður í
leyfi sem þekkir öll tré og
getur talað við Cléo án þess
að hún verði leið. Cléo fer
aftur að hugsa um dauðann.
Cléo gleymir dauðanum og
brosir.
Alþjóðlega kvikmyndavikan
í Stokkhólmi hafði ýmislegt
fleira upp á að bjóða, manni
gafst óvenjulega gott tæki-
færi til að kynnast kvikmynda
list nútímans. En jafnframt
þessu hafa verið sýndar og eru
sýndar aðrar kvikmyndir í
Stokkhólmi sem eiga lika er-
indi til okkar.
Ný rússnesk kvikmynd,
Bernska ívans, eftir Andrej
Tarkovskij snertir djúpt vegna
óvenjulegs ljóðræns tærleika
sem skírast kemur fram í
draumum fvans: Hann ekur í
vagni ásamt jafnöldru sinni og
réttir fram hendurnar fullar
af eplum út í regnið, hann
liggur á botni brunns, hann sér
stjörnu í brunninum, móðir
hans látin birtist. honum á
ströndinni. ívan sem stríðið
hefir gert fullorðinn vill ekki
ganga í skóla heldur berjast
gegn og drepa þá sem breyttu
lífi hans í rúst. Einn daginn
situr hann ásamt rússneskum
hermanni og skoðar bók. Hann
sér mynd af manni og spyr
hver hann sé. Hermaðurinn
segir honum að þetta sé þýzk-
ur rithöfundur. Þýzkir rit-
höfundur segir ívan, Þjóðverj-
ar eiga enga rithöfunda. Þeir
brenna bækur á báli.
Michaelangelo Antonioni
túlkar tómleika og getuleysi
nútímamannsins í myndinni
Sólmrykvi, sem tekin er með-
an Sólmyrkvi stóð yfir í Róm.
Hann nær sterkustu áhrifum
þegar hann sýnir kapphlaup-
ið við verðbréfin í Kauphöll-
inni og í einstökum atriðum
sem nálgast myndræna full-
komnun. Myndlist nútímans
sem Antonioni dáir mjög hef-
ur kennt honum margt. Hann
er afburða snjall myndatöku-
maður en manneskjur hans
eru oftast nær steyptar í eld-
föst form. Þær hafa ekki leng-
ur hæfileika til að lifa eðli-
legu lífi, aðeins eltast við hé-
góma. Antonioni er sjálfur von
svikinn maður. Hann er sjálf-
um sér trúr í verkum sínum.
Jules og Jim er skemmtileg
mynd eftir Frakkann Francois
Truffaut. Honum er mest i
mun að skapa lifandi atriði,
þrungin sömu hamingju og
beiskleika og lífið sjálft. Juies
og Jim eru vinir sem ekki
geta skilið. Þeir berjast sitt
hvoru megin línunnar í fyrri
heimsstyrjöldinni, þeir njóta
ásta sömu konunnar, sem
reyndar giftist öðrum þeirra
en getur ekki látið sér nægja
minna en ást þeirra beggja,
og þá eftir því hvernig liggur
á henni, en ekkert getur spillt
vináttu Jules og Jim. Kven-
maður þessi sem er leikin af
Jeanne Moreau hefur líka
fleiri í takinu og hún kemur
til með að ráða örlögum
þeirra Jules og Jim. Stundum
gengur Truffaut svo langt að
tjaldið verður eins og stækk-
uð ljósmynd, myndin stendur
kyrr. Sömu tækni notaði hann
í Litli flóttamaðurinn sem
sýnd var í Bæjarbíói Hafnar-
fjarðar.
Vilgot Sjöman hefur með
fyrstu mynd sinni Ástmeyjan,
skapað mikið umtal og hlotið
meira lof en allir aðrir byrj-
endur. Sumir spá honum
frægð á við Ingmar Bergman
og það er lóðið að þessi ungi
rithöfundur er nátengdur Ing-
mar Bergman þótt hann taki
önnur mál til meðferðar. Um-
ráðasvæði Sjömans er Stokk-
hólmur nútímans með fólki
sem leitar hamingju eins og
allir jarðarbúar, en uppsker
kvöl vegna þess að því er
ekki sjálfrátt, allt er undar-
lega tilviljunarkennt í fari
þess. Hvort sem það hefur
beðið sigur eða tapað stendur
ekkert um, en það skiptir
ekki aðalmáli, heldur hitt að
fyrir okkur hefur verið brugð
ið upp raunsannri mynd af
innra sem ytra lífi þess. Stúlk
an í myndinni sveiflast milli
tveggja heima, hins gifta
reynda manns og hins unga
klaufalega vinar sem er henni
frekar leikbróðir en elskhugi.
Það verður eldri maðurinn
sem nýtur ástar hennar, en
hinar stuttu hverfulu stundir
sem þau geta dvalið saman
gefa henni ekki þá fyllingu
sem hún raunverulega þráir.
Hún vísar þeim báðum á bug.
Framh. á bls. 4
Presturinn CGunnar Björnstrand) í nýjustu kvikmynd Ingmars
Bersmans, Altarisgangan.
Úr japönsku kvikmyndinni Nakta eyjan.