Morgunblaðið - 02.04.1963, Qupperneq 13

Þriðjudagur 2. apríl 1963
MORGlllVBLAÐlÐ
13

........... . ....
ur
’ ' Wi-v\
NÚ ER vitað, að auglýsingar,
sem birtast í dagblöðum
helztu hafnarborga heimsins,
muni innan fárra daga finna
lokakaflann í sögunni um eitt
mesta sjóslys allra tíma —
þegar Titanic, skip White Star
skipafélagsins sökk á jómfrú-
ferð sinni frá Soutbampton til
New York árið 1912.
Þessar auglýsingar munu
biðja hvern þann, sem hefur
einhverja vitneskju um fjórða
ekki.
Enda þótt margir kunni að
hafa trúað þessu er ljóst, að
flestir sjómenn — sem enn
þann dag í dag hafa oft litla
trú á niðurstöðum sjóréttar —
voru vissir um, að Lord skip-
stjóri hefði sagt satt, og önnur
skip hefðu sézt frá Titanic
þessa nótt, en ekki látið neitt
á sér bera síðar meir.
í apríl í fyrra, þrem mán-
uðum eftir að Lord skipstjóri
lézt 84» ára að aldri, komu ný
og óvænt gögn fram í málinu.
Þau komu frá Henrik Naess,
sem nú er látinn. í apríl 1912
var hann fyrsti stýrimaður á
norska selveiðiskipinu Sam-
son. Hann hafði gefið norska
konsúlnum á íslandi trúnað-
arskýrslu, þar sem hann sagði
Titanic-slysið aftur á dagskrá:
orfði einhver
sigldi bro
skipið í nágrenni Titanic, þeg
ar slysið varð, að gefa sig
fram, til þess að allur sann-
leikurinn verði kunnur og
heiðri látins skipstjóra borg-
ið. —
Síðan Titanic fórst hefur
stöðugur straumur bóka,
blaðagreina, kvikmynda og
útvarpsþátta um slysið séð
dagsins ljós. Titanic var
stærsta og íburðarmesta far-
þegaskip síns tíma. Það sökk
nálega þrem stundum eftir að
hafa rekizt á borgarísjaka kl.
22.40 hinn 14. apríl 1912. Um
760 af áhöfn og farþegum
skipsins komust í bátana og
farþegaskipið Carpathia bjarg
aði 705 manns nokkrum stund
um síðar. Ekki er vitað með
vissu hve margir fórust, en
talið er að 1489 karlar, konur
og börn hafi horfið í hafið
með skipinu.
Fullvíst er, að hið 46328
tonna skip sökk með langa
rifu á stjórnborðssíðu, fyrir
neðan sjólínu, eftir að hafa
dregið alla síðuna meðfram
borgarísjaka á 22 hnúta hraða,
að því er talið var síðar.
Þetta var ekki beinn árekst
ur, heldur hafði tröllskló ís-
jakans rifið 300 feta langa
rifu í síðu skipsins. Enda þótt
verkfræðingarnir hefðu smíð-
að nægilega mörg vatnsþétt
skilrúm til að halda skipinu
á floti eftir miklar skemmd-
ir, tókst Atiantshafinu að
sökkva því.
Tap þessa mikla skips var
harmleikur, en ennþá sorg-
legra er, að það hefði mátt
bjarga flestum, ef ekki öllum
þeim sem fórust.
Ástæðan er sú, að meðan
skipið var að sökkva sáu þeir,
sem um borð voru, annað skip
koma að í nokkurra mílna
fjarlægð. Þótt loftskeyti —
þau voru þá ný tækni — og
Ijósmerki væru send, svo og
neyðareldflaugar, tókst ekki
að vekja athygli hins ókunna
skips, sem sigldi í burtu.
Bæði rannsóknarnefnd
Bandaríkjaþings og brezka
verzlunarráðsins létu uppi, að
þeirra skoðun væri sú, að
þarna hefði verið um farþega
skipið Californian frá Leyland
Line að ræða, sem sagt var að
hefði haldið kyrru fyrir í
grenndinni sökum ísreks. í
brezku skýrslunni var sagt, að
þetta skip og skipstjóri þess,
Stanley Lord, hefðu haft tæki
færi til að koma til aðstoðar,
eftir að neyðarblys Titanic sá-
ust frá skipinu. Rétturinn
sagði: Skipið gerði enga slíka
tilraun.
En í raun réttri var aldrei
sannað, að skipið, sem sást
frá Titanic hafi verið Calforni
an. Lord skipstjóri sagði allt-
af, að skip hans hefði verið
að minnsta kosti 19 mílur og
sennilega 30 mílur frá slys-
staðnum, og kváðst ' hvorki
hafa vitað neitt um slysið, né
haft nokkurn möguleika til
þess. Rétturinn hefur senni-
lega haft meiri áhuga á að
komast að, hvers vegna ekki
tókst að bjarga fleiri manns-
lífum, en ástæðunni fyrir að
Titanic sökk, og virðist hafa
leitað í ákafa að einhverjum
til að kenna um þetta. Þess
vegna var Lord skipstjóri
brennimerktur sem sá maður,
er hefði getað bjargað hundr-
uðum mannslífa, en gerði það
að nóttina 14. til 15. apríl hefði
Samson verið að veiðum í
grennd við Nýfundnaland. Á
vakt sinni sá hann „tvær stór-
ar stjörnur“ í suðri, og fannst
honum „staða þeirra undar-
leg“. Hann skipaði varðmann
inum í tunnunni að athuga
þær í sjónauka, og fékk það
svar, að þetta væru „ljósker
og mikill fjöldi ljósa“. Eftir
nokkur augnablik sáust eld-
flaugar og skömmu síðar
hurfu öll ljósin allt í einu.
Norðmennirnir voru hrædd-
ir um að verða teknir fyrir
að vera í landhelgi, álitu að
þarna væru amerísk strand-
gæzluskip á ferð, sem hefðu
séð þá. Samson breytti því
sjiefnu og hélt til norðurs á
fullri ferð. Þegar birti af degi
sást hvergi til skipa.
Eftir að skipið kom til fs-
lands frétti Næss um Titanic-
slysið. Hann gerði nú sam-
anburð við loggbók Samsonar
og komst að því, að deginum,
stundinni og staðnum, sem
slysið varð á, bar saman við
athuganir hans sjálfs. Og hann
segir að lökum: „Við vissum
nú, hvernig stóð á ljósunum
og eldflaugunum, sem við
höfðum séð- Við höfðum verið
10 sjómílur í burtu þegar
Titanic sökk. Hvað hefðum við
ekki getað gert, ef við hefð-
um vitað um slysið. En því
miður var ekki loftskeytatæki
um borð“.
Sumir eru sannfærðir um,
að þarna sé komið skipið, sem
hafði sézt í nágrenni Titanic,
en ekki Californian, sem hefði
getað bjargað mörgum. Ekkert
var vitað um hlut Samsonar
í þessum atburðum, þegar
skipið var selt bandaríska land
könnuðinum Byrd, sem lét
breyta því og skíra það City
of New York.
Ekki er heldur neitt vitað
um hið dularfulla skip, sem
sást af stjórnpalli Californian.
Nafn þess er enn óþekkt, en
vitað er nú með vissu, að
Leyland-skipið var svo langt
í burtu, að það getur ekki hafa
sézt frá Titanic, eins og sjó-
rétturinn hélt fram. En takist
að hafa upp á heiti skipsins er
aðeins formsatriði að hreinsa
nafn Lords skipstjóra.
Sá sem stendur að leitinni
að nýjum sönnunum er Lesiie
Harrison, aðalritari Mercantiie
Marine Service Association —
það er stéttarfélag skipstjóra
— og Lord skipstjóri var með-
limur þess í 60 ár. Það er
ólíklegt, að Harrison myndi
taka þetta mál upp, nema
hann væri viss í sinni sök, því
að hann er reyndur sæfari,
hefur full skipstjóraréttindi,
hefur stjórnað skipi í strand-
gæzlunni og starfað að tækni-
legum málum á vegum brezka
sjómannaskólans Institute of
Navigation. Enginn efast held-
ur um heiðarleika Lords skip-
stjóra sjálfs. Hann fór úr þjón
ustu Leyland Line og réð sig
brátt til annars skipafélags,
sem hann starfaði hjá við ágæt
an orðstír unz hann lét af
störfum sökum heilsubrests
árið 1927.
Sigldi einhver annar skip-
stjóri frá slysstaðnum, senni-
lega grunlaus, og skildi far-
þega Titanic eftir til að deyja
í ísköldum sjónum? Og hvers
vegna gaf hann sig ekki fram?
Vonað er, að þessum spurning-
um fáist svarað með hinni
nýju rannsókn.
(Observer — öll réttindi
áskilin).
Fjðlskyldubætur með Ollum
börnum
A FUNDI efrl deildar Alþingls
í gær urðu töluverðar umræður
um frumvarp rikisstjórnarinnar
til nýrra heildarlöggjafar um al-
mannatryggingar.
Fjölskyldubætur með
öllum börnum.
Kjartan J. Jóhannsson (S)
gerði grein fyrir áliti heilbtrigðis-
og félagsmálanefndar, en hún
var sammála um að mæda með
eamiþykki frumvarpsins, með
nokkrum breytingartillögum þó.
Vék a;l Þ i ng isma ðurin n að því,
eð ekki væri nokkur vafi á að
tareytingar þær, sem í frumvarp-
inu er lagt til að gerðar verði,
eéu til mikilla bóta. Rakti hann
eiðan breytingar þær, sem í frv.
felst. í 15. gr. er sú veigamikla
(breyting, að framivegis verða
(Ejölskyldubætur greiddar með
ölium börnum og án tillits til
ennanra bóta. Við þá grein legg-
ur nefndin til að bætist: „nema
meðlagsgreiðandi, sem greiðir
meira en lágmarksmeðlag, óski
eftir, þá er heimilt að draga
helming fjöl skyldubótanna frá
meðlagsgreiðslunni, þó aldrei svo
•að meðlagið verði lægra en lág-
mairksmeðlaig.“ Sú skoðun kom
fram, að eðlilegt væri, að fjöl-
skyldubótum yrði skipt milli for-
eldra, ef þeir væru ekiki sam-
vistum. Rétt er þó í því sr,m-
bandi að geta þess, að einmitt
vegna þess, að
í frv, er gert
ráð fyrir því,
að sá, sem hefur
börnin hjá sér,
fái - fjölskyldu-
bæturnar, er í
frv. lagt til, að
lágmarksmeðlag
hækki ekki. Á
þann hátt nýtur
því sá, sem meðlag greiðir, fjöl-
skyldubótanna að nokkru.
Þá leggur nefndin til, að 17.
gr. verði breytt svo, að mæðra-
laun verði greidd með einu
barni, 1680 kr. á ári, en endur-
skoðunarnefndin hafði lagt til,
að við það yrði hætt, um leið
og móðir með eitt barn fengi
fjölskyldubætur.
Þá leggur nefndin til, að heim-
ildin til hækkunar lífeyris sé
nokkuð rýmkuð og loks, að stefnt
skuli að því, að iðgjöld sjúkra-
samlaga séu jafn há, þar sem
aðstaða er sambærileg.
Mikil réttarbót.
Þá veik alþingismaðurinn að
því, að í V. kafla væru þau ný-
m-æli helzt, að gert er ráð fyrir,
að fjölsfcyldubætur séu greiddar
án tillits til annarra bóta. Enn
fremur er lagt til, að greiða
megi skyldudagpeninga sam-
tímis elli- og ekkjulífeyri og er
það eðlileg og sjálfsögð réttar-
bót. Mikill fjöldi ellilifeyrisþega
vinnur nú fulla vinnu og er ó-
eðlilegt, að þeir fái ekki sem
aðirix bætt tímabundið vinnu-
tap vegna slysa. En ákvæðin,
sem nú gilda eru eftirstöðvar
skerðingarákvæðanna gömlu,
sem afnumin voru 1960.
Þá er ekki gert ráð fyrir, að
Tryggingarstofnunin veiti séar-
stökum lífeyrissjóðum viðurkenn
ingu, heldur falli slík viðurkenn
ing, sem þegar hefur verið veitit,
niður um næstu áramót, enda
njóti sjóðsfélagar fullra réttinda
almannatrygginga frá 1. janúar
1964 og greiði full iðgjöld til
almannatrygginga frá sama tíma
Þó helzt aðstaða þeirra gagn-
vart sjóði sínum og almannatrygg
ingunum óbreytt, þar til lög
sjóðsins hafa verið endurskoð-
uð með tilliti til hinna nýju við-
horfa.
Langstærsti og helzti sjóðurinn
Lífeyrissjóður starfsmanna ríkis
ins, hefur þegar látið þessa end
urskoðun fara fram og liggur
frumvarp þar að lútandi fyrir
Alþingi.
Ótti ástæðulaus
Kvaðst alþingismaðurinn að
svo stöddu ekki skyldu fara
mörgum orðum um þessa breyt
ingu, en taldi þó, að hún hefði
fyrir alllöngu verið orðin eðlileg
og nauðsynleg. Þess hefur líka
orðið vart, að lífeyrissjóðir, sem
nýlega hafa verið stofnaðir,
hafa verið viðbótarsjóðir við al-
mannatryggingar eins og lagt er
til að allir sjóðir verði. Enda er
sú skipan eðlilegust, að allir
hafi fullan rétt til almannatrygg
inga en síðan frjálst að afla sér
eða kaupa frekari tryggingu, ef
menn óska.
Komið hefur fram, að nokkur
uggur er í forráðamönnum sumra
þessara sjóða, þar sem þeir ótt-
ast, að umskiptin verði sjóðnum
erfið. Hvað alþingismaðurinn slík
an ótta ástæðuiausan, enda hefði
hann að nokkru verið byggður
á þeim misskilningi, að endur-
skoðun yrði að vera lokið 1. jan.
n.k., en svo er alls ekki. Hins
vegar verður uppgjör sjóðanna
eða endurskoðun því erfiðara
sem það dregst lengur og virðist
ekki ástæða til að breyta ákvæð-
um frumvarpsins þar um.
Loks veik hann nokkrum orð-
um að tillögum AG, en í fyrstu
breytingartillögu hans er ætlazt
til, að í lög verði teknar reglur,
sem í frv. er ætlazt til að settar
séu með reglugerð, sem KJJ taldi
heppilegra. f öðru lagi lagði AG
til, að barnalífeyrir yrði hækkað-
ur um 240 kr. á ári. í sambandi
við það benti KJJ á, að endur-
skoðunarnefnd hefði tekið til at-
hugunar, hve mikið hinar ein-
stöku bætur ættu að hækka og
ekki talið ástæðu til áð hafa
barnalífeyrinn hærri. Hefði m. a.
verið á það bent, að meiri ástæða
og meiri þörf hefði verið til að
hækka aðrar bætur en barnalíf-
eyri. í þriðja lagi lagði AG til,
að dagpeningar húsmæðra hækk-
uðu í 50 kr. á dag. Benti KJJ á,
að erfiðara væri að meta til fjár
starf húsmóðurinnar en annarra,
hins vegar gert ráð fyrir, að þær
eigi rétt á dagpeningum án tillits
til tekna eiginmanns. Nýmæli er
og, að gert er ráð fyrir, að dag-
peningar húsmóður, sem ekki
Framhald á bls. 23,