Morgunblaðið - 01.05.1963, Qupperneq 15

Miðvikudagur 1. maí 1963
MORCVISBT. 4 ÐIÐ
15
Guðmundur Gíslason Hagalín:
„Að kenna til í stormum sinna tíða“
Bókmenntirnar og stjórn-
malaflokkarnir
Flokkaeinræðið
Höfundur bókarinnar Hugleið-
ingar og viðtöl og ýmsir fleiri,
sem hafa um þessi mál ritað, sjá
imörg ljón á vegi hinnar bók-
menntalegiu þróunar með ís-
lenzku þjóðinni. Meðal þeirra tel
ur hann flokkaeinræðið. Hann
segir meðal margs annars í þætt
inum Velferðarríkið, en það er
einn snjallasti og um leið harð-
orðasti og þungalvarlegasti kafli
bókarinnar:
„I>ar sem velferðarhugsjónin
hefur sums staðar leitt til flokks-
einræðis, hefur hún hjá okkur
leitt til flokkaeinræðis. Auðvitað
er reginmunur á þessu tvennu
eins og bezt sést á því, að við
eigum enn frjálsar listir og ís-
ienzkir rithöfundar fara eigin
götur án þess að spyrja um póli-
tískar kröfur eða óttast gagnrýni
fyrir þær sakir að reyna nýjar
leiðir. Er þetta raunar eðlilegt á-
stand í lýðræðisþjóðfélagi, og má
hafa það til marks. En þess ber að
minnast, að skemmri leið er frá
flokkaeinræði í algert einræði en
margur hyggur“.
En þó að bókarhöfundur sjái
ellglöggt, hver vá stendur af starf
semi kommúnista, virðist hann
ekki hafa komið auga á, hve mjög
hlutur þeirra í íslenzkum stjóm-
málum verkar skaðsamlega á lýð
ræðisflokkana, meðal annars á af
stöðu þeirra til menningarlífs
þjóðarinnar, afskiptaleysi þeirra
og afskipti. Mundi ekki ofmælt,
að auk þeirrar freistingar, sem
það felur í sér, hve fámennir við
erum — hvað það er hér títt,
að allir þekki alla innan félags-
legra eininga þjóðfélagsins —
séu áhrif starfsaðferða hins til-
tölulega mjög fjölmenna og afar
fjársterka kommúnistaflokks, að
alorsök þess varhugaverða á-
stands, sem bókarhöfundur kall-
ar flokkaeinræði. Og því miður
mun þar engan veginn auðveit
um að bæta.
Það er auðskilið, að meðan póli
tískt siðferði og ábyrgðartilfinn-
ing er ekki á hærra stigi hjá
okkur íslendingum en svo, að
flokkar í stjórnarandstöðu neyta
svo til allra bragða til að sverta
og gera tortryggilegar því nær
allar aðgerðir ríkjandi stjórnar,
verða þeir flokkar, sem eru í
etjórn og bera ábyrgð á gerðum
hennar, að halda ærið fast utan
að liði sínu, ekki sízt á viðsjár-
verðum og mjög breytilegum
tímum, ef allt á ekki að fara úr
reipunum. Og af óábyrgri stjórn
orandstöðu eru engir hinna ís-
lenzku stjórnmálaflokka hreinir.
En um þetta gætir einmitt mjög
mikið áhrifa frá þjóðhættuleg-
um starfsaðferðum kommúnista,
sem fylgja þeirri línu, sem þeir
hverjú sinni fá frá sínum meist-
ara og herra. Það er vatn á þeirra
myllu, að sem allra verst takizt
til um aðgerðir ríkisstjóma, sem í
em lýðræðissinnar. Þess eru
dæmin, að þeir hafi sjálfir kom
izt í stjóm, og hefur það gefið
þeim allgóða raun. Á árum hinn
or svokölluðu nýsköpunarstjórn
*r gafst þeim kostur á að hag-
ræða aðstöðu sinni margvíslega,
og í vinstristjórninni, sem eink-
um átti það nafn skilið með til-
liti til þess, hve böslulega gengur
fyrir flestum, sem ekki em örv
hentir, að beita fyrir sig vinstri
hendinni, gátu þeir orkað því, að
tiltrú okkar hjá lýðræðisþjóðum
Vesturlanda var langt til glötuð
á vettvangi lýðræðislegra við-
horfa í veröldinni og þá ekki síð-
ur á sviði viðskipta- og fjármála,
enda svo komið, að eitt sinn
fengu alþýðuflokksfulltrúarnir í
stjórninni því með naumindum
bjargað, að farið væri inn á þá
braut að binda íslenzka ríkið á
skuldaklafa austan járntjalds, en
það vita þeir og skilja kommún-
istar, að þegar svo væri komið,
mætti fljótlega sjá hér fleira illa
ryðbrunnið en bíla.
Það er fyllilega í samræmi við
starfsaðferðir kommúnista í öll-
um lýðræðislöndum, að íslenzkir
taglhnýtingar Moskvuvaldsins
beitir hvers konar ósannindum,
rógi, falsi og fláttskap í hinni
pólitísku baráttu. Reynslan hef-
ur sýnt þeim, að þessi vopn hafa
víða orðið furðu hraðvirk, og auð
vitað vilja þeir komast sem fyrst
í paradís. Að paradís kommúnism
ans sé ekki einungis draumórar,
hvarflar vitaskuld ekki að þeim
sjálfum, þrátt fyrir þær í heil-
brigðum augum ægilegu stað-
reyndir, sem margir þeirra verða
að viðurkenna. Að paradísarsæla
sé í vændum, það er þeirra trú
— já, þeirra náttúrubundna trú,
og svo breyta þá auðsæjar stað
reyndir um aðgerðir kommúnist-
ískra leiðtoga alls engu. Trúar-
brögð herma, að djöfullinn hafi
einu sinni ætlað sér völd í himna-
ríki, en honum verið steypt í hið
margræmda eldríki og Stalín var
afhjúpaður og hvílurúm hans bor
ið burt úr grafhýsinu fræga, líkn-
eskjum hans steypt af stalli og
þau meðhöndluð eins og gull-
kálfskvikindið forðum, og svo
hefur þá einnig verið lítils háttar
leiðrétt umsögnin um hann í
kennslubókum austur þar og í
hinni miklu og fróðlegu rúss-
nesku alfræðibók. Og var ekki
líka höggormsóféti í paradís —
eins konar heimsvaldsþjónn auð-
valdsins? Stóð ékki engillinn
Kerúb með sveipanda sverði við
hlið paradísar, já, jafnvel margir
Kerúbar? Og síðast en ekki sízt:
Var ekki þeim Adam og Evu
harðbannað og við lögð Síberíu
vist að eta af skilningstré góðs og
ills? . . . Huh, þarna getið þið
séð, sem skírskotið til misgerða
Stalíns, til járntjalds og til vopna
valds Ráðstjórnarríkjanna og
heimtið í ofanálag leyfi til að
eta af skilningstrénu austan járn
tjalds, þykist eiga rétt á að fá
að dæma þar um, hvað sé gott og
hvað illt! . . . Nú, ef allt um þrýt
ur, mætti máski reyna að benda
ykkur á það, að til er svo voldugt
ríki í austri, að æðsti maður þess
getur leyft sér að taka af sér skó
inn og nota hann sem barefli til
áréttingar ókvæðisorðum sínum
á samkomu fulltrúa flestra ríkja
heims, fulltrúa sem langflestir
hafa bundið sínar vonir við þá
trú á skynsemi valdhafanna í
veröldinni, að um síðir takist að
fá öll deilumál jöfnuð á friðsam
legan hátt!
Sannarlega mun íslenzkum lýð-
ræðisflokkum hafa virzt vinnu-
brögð kommúnista í stjórnarand-
stöðu gefa ærið góða raun, og svo
hafa þeir þá freistazt til að taka
upp á sumum sviðum sömu starfs
aðferðir, þegar þeir hafa verið
utan ríkisstjórnar — og einkum
vegna þess, að þeir hafa óttazt,
að ef þeir gerðu það ekki, mundi
kommúnistum stóraukast fylgi,
og svo hafa þeir þá verið svo
lengi búnir að hrópa með þeim
úlfur, úlfur! — að þeir hafa ekki
þorað að taka upp samstarf við
úthrÓDaðan stiórnmálaflokk að
Guðmundur Gíslason Hagalin.
loknum kosningum, heldur látið
sín eigin stjórnarandstöðuafglöp
hrekja sig öfuga inn í stjórnar-
samstarf, þjóðarvarðgæzlu —
með þjófunum! . . . Alþýðuflokk
urinn, sem er í augum koinmún-
ista mesti meinvættur af lýð-
ræðisflokkunum, — er sem sé úlf
urinn í sauðargæru sósíalismans,
hefur aftur og aftur í stjórnarand
stöðu þrýst sér sem þéttast upp
að kommúnistum og beðið af því
eitt afhroðið öðru meira. Sjálf-
stæðisflokkurinn átti við þá af-
drifaríkt samstarf í verkalýðs-
málum hér áður fyrrum, og
skemmst er að minnast þess sann
kommúnistíska tóns, sem var í
blöðum þess flokks, þegar verk
fallshrellingar steðjuðu að þeirri
ósamstæðu, óstarfhæfu og vand-
ræðalegu þrenningu, sem kölluð
var vinstri stjóm og bráðkvödd
varð að fimm sjöttu hlutum, þeg
ar liðsoddur hennar hafði látið
fallast á sverð sitt kvöld eitt í
nóvembermánuði 1958 . . . Og
svo er það þá stjórnarandstaða
Framsóknarflokksins þessi ár,
sem núverandi stjórn hefur setið
að völdum. Hvað sem líður fjár-
hagsmálum og Móðuharðindum,
tel ég mig hafa í þeirri stjórnar
andstöðu séð einna gleggst, hve
háskalegt það gæti verið, eins og
nú er komið stöðu fslands í ver-
öldinni og svo sem málum heims
ins er nú háttað, að treysta því,
að á elleftu stundu sé ávallt nógu
snemmt að snúa við blaðinu. Og
oft hef ég spurt og verið þungt
fyrir brjósti: Eru þær virkilega
gleymdar, hryggilegustu stund-
irnar, sem sannir lýðræðissinnar
hafa lifað síðasta hálfan annan
áratug? Er sá sólarhringur — fyr
ir um það bil 15 árum — gleymd
ur, þegar lengi ófrjáls, gáfuð, vel
menntuð og frelsisunnandi lýð-
ræðisþjóð var endurfjötruð og
niðurlægð með falsi, svikum, lyg
um, launmorðum og síðan ógnun
víðtæks vopnaðs ofbeldis? Eru
þau gleymd, hin ógnþrungnu
dægur, þegar krumlur ívars
grimma, íklæddar ráðstjórnar-
glófum, kyrktu í nafni frelsis,
bræðralags og framtíðarheillar
fegurstu vonir hinnar um aidir
þrautpíndu, en þó aldrei þræl-
slóvguðu þjóðar á sléttunum
báðum megin Dónár, sólarhring-
arnir, þá er allur hinn siðaði
heimur skalf í nágustinum, sem
stóð undan vængjum friðar-
dúfnanna á skriðdrekum og
handsprengjum hugsjónaliðsins
gerzka, sem att var á fylkingar
ungverskra verkamanna, stú-
denta og bænda?.... Og hvort
mundi svo verða til varnaðar
það, sem gerzt hefur á Kúbu?
Ég á ekki við byltingu Castrós,
heldur hitt, sem síðan gerðist og
var þolað, unz friður aðgerða-
leysisins var orðinn að möru . . .
Og hvort mundi njósnamálið frá
um daginn verða munað af lýð-
ræðisflokkum í stjórnarand-
stöðu hér á Islandi lengur en
fram yfir næstu alþingiskosn-
ingar?.... Eða mundi mönnum
— jafnvel virkum stjórnmála-
mönnum — vera ljóst, hvað er
í rauninni uggvænlegast af því,
sem þar hefur fram komið? Frá
mínum bæjardyrum séð er það
ekki sú staðreynd, að Rússar
haldi hér uppi njósnastarfsemi
að því litla leyti, sem þeim er
þörf á slíku, svo mjög sem allt
fer hér fram fyrir opnum tjöld-
um, — ekki heldur hitt, að
kommúnistamir íslenzku komu
þar við sögu og áberandi maður
úr MÍR var tengiliður, — því að
þetta mættu allir hafa vitað
fyrir fram. Mér virðist uggvæn-
legast, hve íslenzkir kommún-
istaleiðtogar gerðu sig bera að
samstöðu við hina rússnesku
njósnara, að þeir skyldu ekki
einu sinni telja það nú — eins
og oftast áður — nauðsynlegt að
látast, heldur snúa þegar reiði
sinni á opinberum vettvangi
gegn þrautreyndum flokksbróð-
ur, sem reyndist ekki svo
starblindur að hann gerði sér
ekki Ijóst, hvert stefndi. Síðan
atkvæðagreiðsla um borgararétt
Ungverjanna á Alþingi!....
Mundi þetta alls ekki reynast
nægilega greinileg bending um,
kvað íslenzkir náttúrukommún-
istar telja sig nú mega leyfa sér,
í hve sterku hróksvaldi þeir
þykjast skáka eftir það, sem
leyfðist á Kúbu — og hve djúpa
fyrirlitningu þeir hafa á skyn-
semi og réttsýni hjástoða sinna,
svokallaðs alþýðubandalags og
þjóðvarnarsnápa!! attaníossanna,
hinna nytsömu sakleysingja,
sem ekki hafa látið sér segj-
ast, þótt þeir svo til dag-
lega hafi mátt heyra af vörum
hins kommúníska Castrós: Hvað
sem öðru líður legg ég til, að
Kartagóborg verði lögð í eyði —
sumir þessara manna mættu þó
muna, hver urðu örlög ættborg-
ar Hanníbals sálaða. Hins vegar
kynni samt að vera, að hinir
kommúnísku foringjar og band-
ingjar þeirra hafi annað veifið
látið að sér svífa — þegar mesta
æsireiðin var af þeim runnin eft-
ir upplj óstrunina, að réttast væri
nú að slá varnagla, samtímis því
sem þeir létu hrísið dynja á
hrygglengju hins fordæmda
flokksbróður, sem dirfðist að
hugsa. En svo óhöndulega hefur
til tekizt fyrir þeim, að var-
naglinn, sem þeir hafa slegið,
ætti að geta orðið nothæfur þjóð
3. grein
inni í nauðsynlega kistu. Ein-
hver stærstu og bitrustu orðin,
sem Matthías Johannessen notar
í bók sinni, eru: varðgæzla inn-
brotsþjófanna. Þau fela í sér í
garð íslenzkra kommúnista og
um leið allra þeirra, sem léð hafa
þeim lið, beint eða óbeint — og -
ekki sízt þeirra, sem hafa látið
það ólán henda sig að vinna
með þeim sem íslenzkum og á-
byrgum flokki, einhverja hina
hryllilegustu ásökun, sem hugs-
anleg er og rifjar upp undan-
fara hinna ógnþrungnu afdrifa
Tékkóslóvakíu. Nú hefur það
hent íslenzka kommúnistafor-
ystu að leggja fram svo óræka
sönnun þessara orða, að með
fullum sanni má segja um þá,
sem ekki láta sannfærast: Heyr-
andi heyra þeir ekki og sjáandi
sjá þeir ekki né skilja!.... Með-
an yfir standa umræður um
njósnamálið, flytja þeir um það
tillögu á Alþingi, hinn roskni
hillingamaður Einar Olgeirsson,
Kartagóborgarmaðurinn undir
merkjum hins kommuniska
Catós og sá, sem SÍA-mennirnir
hafa slegið um skjaldborg sem
bráðabirgðaerfingja að hinu
kommúníska forystuhlutverki
hér á Iandi, að vegna aldarfimmt
ungs afmælis íslenzka lýðveldis-
ins skuli samþykkt að verja
fimm milljónum króna til verð-
launa fyrir listræn og vís-
indaleg afrek! Þeir hafa ekki
látið það fylgja þessari tillögu,
að milljónirnar skuli teknar að
láni austan járntjalds, en í tíð
vinstri stjórnarinnar sálugu
sýndu þeir meiri áhuga á slík-
um lántökum en rausnarlega
auknum fjárframlögum til vís-
inda og lista. O, jú, jú, það mun
áreiðanlega hafa svifið að þeim
út af njósnamálinu, að hluta-
bréf þeirra sem varðgæzlu-
manna íslenzks sjálfstæðis og
þjóðmenningar kynnu að hafa
fallið eitthvað lítilsháttar í kaup
höll almenningsálits og kjör-
fylgis!.... En lýðræðissinnuð
skáld og listamenn — mundi
ekki vilja við brenna, meðan
jafnháskalegur útsendari hins
rússneska vábjarnar sem hinn
kommúníski úlfur er í hjörðinni
íslenzku, að sumir stjórnmála-
menn — já, foringjar lýðræðis-
flokkanna, reynist ekki ónæmir
fyrir þeim óþverra sjúkdómi að
nota lúalegan, rætinn og þjóð-
hættulegan áróður í stjórnarand
stöðu — og einnig að fram komi
hjá stjórnarflokkum allrík til-
hneiging til að kippa nokkuð
fast í flokksböndin?
Bókarhöfundur segir í kaflan-
um Starf rithöfundarins, að
jafnvel hjá okkur íslendingum
sé nú svo komið, að stjórnmála-
menn blandi sér í fleira en æski-
legt sé, — þeir þykist til dæmis
þurfa að ráða vali manna í
nefndir, sem fjalli um menn-
ingarmál, og í stjórnir vísinda-
sjóða. Þetta mundi vart ofmælt,
en hyggjum nú að, hversu ástatt
er, hvað kynni að eiga þarna
ærinn þátt í því, að þessu er
þannig komið, en það mætti
vera bókarhöfundi ljóst og öðr-
um áhugasömum lýðræðissinn-
um, sem svipast hér eitthvað
um bekki.
Þegar Arthur Miller lýsti
vinnubrögðum McCarthy-istanna
amerísku, hefði hið mikla skáld
mátt láta þess getið, um leið og
hann sagði, að hin ameríska öfga-
stefna væri afleiðing af starf-
semi kommúnista, að eins og
nazistarnir þýzku voru læri-
sveinar þeirra um starfsaðferð-
ir, eins eru þeir það ofstækis-
mennirnir amerísku. En komm-
únistar beita enn og alls staðar
þessum aðferðum gegn þeim,
sem þeir telja sér þránd í götu
og þá ekki sízt skáldum og rit-
höfundum, sem þeir geta ekki
blekkt, því að húsbændur þeirra
Framhald á bLs. 16.