Morgunblaðið - 04.07.1963, Blaðsíða 17

Fimmtudagur 4. júlí 1963
MORCUNBLAÐIÐ
17
Jóhann Olafsson stór-
kaupmaður — Minning
Jón Björnsson — Kveðja
HINN 27. f. m. andaðist Jóhann
Ólafsson, stórkaupmaður, að
heimili sínu, Öldugötu 18, Reykja
vík.
Með Jóhanni er fallinn í val-
inn einn af merkustu brautryðj-
endum á sviði íslenzkrar utan-
ríkisverzlunar.
Mér vefst tunga um tönn þeg-
ar ég vil minnast þessa mæta
vinar míns, en get samt ekki lát-
ið það hjá líða, þar eð ég mat
hann meir en flesta aðra þá, sem
við viðskipti hafa fengizt síðustu
áratugi, og eg hefi haft kynni af.
Jóhann var fæddur að Hallgils-
Stöðum í Hörgárdal 3. okt. 1891.
Foreldrar hans voru Ólafur Jóns-
son, bóndi á Hallgilsstöðum, og
kona hans, Jórunn Jóhannsdótt-
ir. Sjö ára gamall missti Jóhann
móður sína. Leystist heimilið þá
upp og ólst Jóhann að mestu upp
hjá ömmu sinni.
14 ára gamall fór Jóhann til
Akureyrar og réðst til Karls
Hanssonar, trésmíðameistara,
sem nemandi í húsgagnasmíði.
Því námi lauk hann á tæpum
þremur árum. Prófsmíði hans,
var dömuskrifborð, hefi ég skoð-
að nýlega og minnist ég ekki að
hafa séð vandaðri smíðisgrip.
Eftir þetta stundaði hann nám
í úrsmíði, en féll það ekki og
hvarf frá því. Síðan gerðist hann
nemandi í ljósmyndasmíði og
lauk því námi.
Allt sem hann snerti við lék
1 höndum hans, en ekkert af
þessu tók þó hug hans svo að
hann gæti sætt sig við að gjöra
það að lífsstarfi.
Þegar hér var komið sögu var
vaknaður hjá honum áhugi á
verzlun og viðskiptamálum og
hafði hann, þá þegar, aflað sér
talsverðrar þekkingar á því
*viði.
Haustið 1914 hélt hann til
Reykjavikur og settist í 2. bekk
Verziunarskólans, þá lágu leiðir
okkar fyrst saman, er við lent-
um sem sessunautar í litlu skóla-
stofunni á Vesturgötu 10. Fljótt
varð okkur bekkjarsystkinum Jó
hans, svo og kennurum skólans,
það ljóst að andlegur þroski
þessa unga manns, var meiri en
almennt gerist. Það var því ekki
talið annað en sjálfsagður hlut-
ur að hann yrði þar í efsta sæti.
Því sæti hélt hann allan skóla-
tímann, án verulegrar samkeppni
og ekki öfundaður af neinum.
Árið 1916 stofnaði hann, ásamt
Sigfúsi og Sighvati Blöndahl,
heildsölufirmað Jóhann Ólafsson
& Co. Hafði hann þá um vorið
lokið, með ágætum, prófi úr
Verzlunarskólanum. Ráku þeir
fyrirtækið til ársins 1919, en þá
gengu þeir bræður úr firmanu.
Jóhann hélt hins vegar rekstr-
inum áfram og tók í félag með
sér vin sinn, sem hann kynntist
á Akureyri, Björn Arnórsson,
frá Bjarnastöðum í Húnavatns-
sýslu. Ráku þeir fyrirtækið í fé-
lagi til ársins 1953, er Björn dró
sig út úr því, sakir heilsubrests.
Siðan hefir Jóhann rekið fyrir-
tækið einn, þar til nú fyrir
skömmu að synir hans tveir,
Ólafur og Jóhann, gjörðust með-
eigendur og samstarfsmenn hans.
Árið 1916 ríkti fullkomin ó-
vissa um íslenzk utanlandsvið-
skipti, Ennþá hrikti í hlekkjum
hins danska afturhalds (arftaka
einokunarinnar), þegar holskefl-
ur fyrri heimsstyrjaldarinnar
flæddu yfir Evrópu.
Nokkrir framtakssamir og dug
•ndi menn, þar á meðal nokkrir
Danir, sem gjörðust góðir þegn-
ar íslands, höfðu þá fyrir nokkru
stofnað örfá heildsölufyrirtæki,
*em unnu að því, í harðri sam-
keppni við danska selstöðukaup-
menn, að koma utanlandsvið-
skiptunum á innlendar hendur.
Þannig var viðhorfið þegar Jó-
hann Ólafsson hóf sitt raunveru-
lega lifsstarf og haslaði sér völl
í fylkingarbrjósti í baráttunni
fyrir því að gjöra innflutnings-
verzlunina íslenzka.
Fyrsta verk Jóhanns eftir að
hann stofnaði firmað Jóhann
Ólafsson & Co., var að fara til
Ameríku að afla viðskiptasam-
banda. Tókst sú för svo vel að
segja má að þá hafi verið lagður
grundvöllur að því brautryðj-
andastarfi, sem hann vann, næstu
áratugi. Hann fékk þá einkaum-
boð fyrir ýms verksmiðjufyrir-
tæki, meðal annars General Mot-
ors, og var firmað Jóhann Ólafs-
son & Co., stórvirkasti innflytj-
andi biíreiða og alls þess sem
bifreiðum viðkom, allt þar til að
lög um einkasölu ríkisins á bif-
reiðum komu til framkvæmda og
öll starfsemi einstaklinga á því
sviði þar með stöðvuð.
Ekki hóf Jóhann bifreiðainn-
flutning að nýju þegar hann var
aftur gefinn frjáls, og lágu til
þess ástæður, sem ekki verða
raktar hér.
Jóhann hóf fyrstur hérlendra
manna bein viðskipti við Japan.
Fór hann tvisvar sinnum kring-
um hnöttinn og gerði þá viðskipti
við Japan og flutti þaðan vörur,
sem reyndust mjög vel. Ekki
batt Jóhann ávallt bagga sína
sömu hnútum og samferðamenn-
irnir. I viðskiptamálum var hans
fyrsta boðorð að flytja aðeins inn
beztu vörur, sem fáanlegar voru
á hverjum tíma, með hagkvæm-
asta verði. Hann keypti ekki lé-
legar vörur þó hann vissi að hægt
væri að selja þær með miklum
hagnaði. Slikt taldi hann rangt
gagnvart viðskiptamönnum sín-
um og þjóðinni allri. Þegar svo
þær hömlur voru settar, með
milliríkjasamningum, að kaupa
varð vissar vörutegundir frá á-
kveðnum löndum, dró hann sig
í hlé, ef hann taldi vörugæðin
ekki fullnægjandi.
Ekki sóttist Jóhann eftir völd-
um né metorðum á opinberum
vettvangi. Þó komst hann ekki
hjá því að taka að sér nokkur
störf í þágu ríkisins og Reykja-
víkurborgar. Hann átti sæti í
Sjó- og verzlunardómi Reykja-
víkur til dauðadags. Hann var
skipaður í stjórnarnefnd Raf-
tækjaeinkasölu ríkisins og Bif-
reiðaeinkasölu rikisins og síðan
skipaður í skilanefnd beggja
þessara fyrirtækja, þegar þau
voru lögð niður. Hann var for-
stjóri Strætisvagna Reykjavíkur
um margra ára skeið og Inn-
kaupastofnun Reykjavíkurborg-
ar stjórnaði hann frá því hún
tók til starfa og þar til rekstri
hennar var breytt í það horf að
hann taldi forstöðu hennar ekki
samrýmast einkarekstri sínum,
þá dró hann sig í hlé.
Jóhann var um skeið í stjórn
Verzlunarráðs íslands, og átti
sæti í bæjarstjórn Reykjavíkur,
eitt kjörtímabil, og var þá vara-
forseti bæjarstjórnarinnar. Ekki
gaf hann þess kost að vera oft-
ar í framboði.
Af því sem hér hefur verið
talið má sjá að Jóhann hefur ekki
verið iðjulaus um dagana, enda
virtist vinnuþreki hans lítil tak-
mörk sett og vinnuafköst hans
með ólíkindum.
Það er ljúft að minnast langra
kynna við Jóhann Ólafsson, en
hugljúfustu myndina geymi ég
frá okkar fyrstu kynnum. Með
heiðríkju í svipnum og ólgandi
lífsþrótt í augum, hóglátt öryggi
og festu í fasi og framkomu,
heillaði hann hug minn svo að
ég þá þegar gjörði mér fulla
grein fyrir yfirburðum hans og
miklu mannkostum. Öll okkar
siðari kynni hafa staðfest þær
hugmyndir sem ég þá gjörði mér
um hann, ég bjóst við miklu af
honum og hef ekki orðið fyrir
vonbrigðum. Ætti ég að lýsa Jó-
hanni í fáum orðum, mundi lýs-
ingin verða eitthvað á þessa leið:
Hann var bjartsýnn, framsynn og
djarfur, en gætni hans og gjör-
hygli hélt þessum góðu kostum
innan hæfilegra marka.
Kvæntur var Jóhann Margréti
Valdimarsdóttur, útvegsbónda og
kaupmanns i Hnífsdal, Þorvarðs-
sonar, mikilhæfri mannkosta-
konu^ sem hefur verið honum
mjög samhent, og er heimili
þeirra með miklum glæsibrag.
Þau eignuðust 4 börn, þrjá sonu
og eina dóttur, sem enn eru í
heimahúsum, og vinna tveir syn-
irnir við fyrirtæki fjölskyldunn-
ar og munu nú taka við stjórn
þess.
Um leið og ég kveð vin minn
Jóhann Ólafsson, bið ég ástvin-
um hans allrar blessunar í fram-
tíðinni. Sonum hans, sem nú
eiga að halda áfram starfi því
er hann hverfur frá, óska ég af
alhug að þeim hlotnist sú sam-
ingja að taka í arf skapgerð síns
ágæta föður, dugnað hans, sam-
vizkusemi og alla hans beztu
kosti. Það mun verða þeim dýr-
mætara en nokkrir fjármunir.
Jón Arinbjörnsson.
Nú sefur jörðin sumargræn
nú sér hún rætast hverja bæn,
hún dregur andann djúpt og rótt
um draumabláa júnínótt.
Davíð Stefánsson.
JÓN Björnsson var fæddur I
Reykjavík hinn 29. maí 1942.
Snemma fór að bera á hinum
góðu námshæfileikum hans, og
lauk hann stúdentsprófi frá
Menntaskólanum í Reykjavík í
fyrra vor. Jón hugðist leggja fyr-
ir sig langskólanám, en vann hjá
Mjólkursamsölunni, meðan hann
var að gera upp við sig hvað
myndi henta honum bezt.
Jón var drengur góður, hjálp-
samur og mátti ekkert aumt sjá.
Ég átti því láni að fagna að kynn
ast honum vel, og betri vin er
vart hægt að hugsa sér.
Nonni, eins og við vinir hans
kölluðum hann, var mjög barn-
góður, og börn hændust fljótt að
honum, litlu bræður hans tveir
syrgja nú stóra bróður sárt, hann
var þeirra hetja og fyrirmynd.
Annars held ég að hver sá er
kynntist Jóni félli vel við hann,
það var ekki hægt annað, hann
vildi öllum vel, og aldrei heyrði
ég hann hallmæla nokkurri
manneskju, það var líka stór vina
hópurinn sem fylgdi honum síð-
ustu sporin.
Það er ekki mikið hægt að
segja um þennan góða dreng, í
fáum fátæklegum línum. Tuttugu
og eitt ár er ekki löng ævi, en
Nonni fór vel með sína fáu daga.
Hann hafði ávallt eitthvað fyrir
stafni. Jón var mikið í knatt-
spyrnu, og góður Valsmaður,
annars var það sama hvað hann
tók sér fyrir hendur, hann gekk
að öllu með dugnaði og áhuga,
hvort sem það var í námi, starfi
eða leik.
Stórt skarð er höggvið í vina-
hópinn, skarð sem enginn getur
fyllt. Við eigum svo bágt með
að trúa því að Nonni sé horfin
okkur, hann sem var svo hraust-
ur, glaðvær og góður. vinahópur-
inn verður aldrei eins, það er svo
mikið misst.
Ef eitthvað var að, eða eitt-
hvað var erfittí hugsaði ég alltaf
Nonni getur hjálpað, og það gat
hann ávallt, alltaf átti hann til
huggunarorð og hlýtt handtak.
Það var gott að vera nálægt hon-
um, hann var svo öruggur og
traustur.
Drottinn gaf og drottinn tók,
en við vinir hans hefðum svo
gjarnan viljað hafa hann hjá
okkur lengur.
Ég þakka guði fyrir að hafa
fengið að þekkja hann, og njóta
vináttu hans. Ég er þakklát fyr-
ir allar góðu og björtu minning-
arnar, sem munu ávallt geymast.
Oft hef ég hugsað um, af
hverju hann var tekinn, sem átti
svo margt framundan, Nonni,
með alla sína fögru framtíðar-
drauma, en þeirri spurningu get-
ur enginn maður svarað.
Jón var bjartur yfirlitunj,
hraustlegur, vel gefinn og
skemmtilegur félagi á allan hátt.
Hann var sannur vinur.
Drottinn blessi minningu vin-
anna tveggja, sem urðu sam-
ferða.
Vinkona.
VIKAN

Er bókmenntaþjóðin rugluð
í ríminu?
Vikan hefur látið búa til ljóðabók,
en siðan var farið með handritið til
nokkurra menningarvita og það lagt
fyrir þá sem prófraun. í þessu blaði
er skýrt frá undirbúningnum — og
árangrinum.
í Aldarspegli.

Hér kemur einn Aldarspegillinn enn. Að þessu sinni
fjallar hann um Ármann Snævarr. háskólarektor
og ber nafnið:
Kemst þó hægt fari.
Hnappurinn.
Ný afbragðs góð framhaldssaga, sem hef»t
í þessu blaði. Þessi sag er, að okkar dómi einhver
allra mest spennandi framhaldssaga,
sem komið hefur í nokkru íslenzku blaði.
Allt um hárkoltur, sem bráðlega verða fáan-
legar hér á landi.
2 smásögur.
Grein um baráttuna við huglægu sjúkdómana.
Margt fleira er í blaðinu.
VIKAN
er alltaf 52 síður.