Morgunblaðið - 14.11.1963, Blaðsíða 13

'■ Fimmtudagur 14. nóv. 1963
13
MOR.GU N BLADID
En Lundúnanóttin er ekki sér-
stæðust í miðiborginni. Það líf,
sem hefir flúið skerandi libbranda
auglýsingaljósanna heldur áfram
að bvika í breiðum hring utan-
um miðborgina. Sjálf borgin
breytir um svip, 9etur upp nýtt
andlit, sem enginn sér að degi tii,
fær nýjar víðábtur. Eins og stórt
dýr, sem legið hefir undir fargi
virðist hún lyftast og draga and-
ann léttara, reisa höfuðið í tign,
sem sérstæð er fyrir nóttina.
Einni til tveimur stundum eftir
að rauðir hvalir gatanna, strætis-
vagnarnir, bafa borfið í risaskýli
sin í Holloway eða Hammer-
smitJh, tekur borgin að viðra sig
fyrir alvöru, benzínstybban og
ryikið bverfur, en ferskt loift
streymir um göturnar. Ef um
andvara er að ræða, gerist loft-
ræstingin hraðar. í austangolu
má jafnvel skynja þanglykt frá
hafinu, sem borizt hefir upp eft-
ir árdalnum stundum í tærum
Ioftstraumi, stundum siglandi á
þokunökkvum, sem skyldir eru
íslenzku dalalæðunnL Á vorbíð
dreifist gróðurilmur um heil
bverfi frá stærri og smærri görð-
um og grasborgum, svo sem í
Kensingbon og Hampstad. Önnur
svæði nálægt ferskju ógróins
(hrauns, þar sem grjót og svali
eru allsráðandi.
Húsin sjálf virðast stíga fram
og kynna sig setn óþekkt högg-
myndalið, tízkur aldanna skjóta
upp kollinum hver á fætur ann-
orri, göturnar £á svip, sérkenni
stígurinn, þar er aldrað hús, sem
næiturkyrrðin og rökkrið undir
trjánum í Lyfjagarðinum gefa í
sameiningu dálítið angurværan
ybri svip. Ef til vilil er það aðeins
minningin um bljóðnaða glað-
værð og horfin skáldmenni, sem
gefa búsinu þennan svip. Hér
bjuggu Sitwell skáldin þrjú í
byrjun aldarinnar, og uppeftir
þessum fljótsbakka, alla leið
neðan frá Svartmunkabrúnni
komu löngum bveir gestir í heim-
sókn, W. H. Davies, einfætta
flækingsskáldið, sem ekki er víð-
‘þekktur, en ógleymanlegur þeim
er kynntust, og Islendingur, sem
nú er látinn, skáld, sem aldrei
birti neitt að beztu vitund þess
er þebta ritar, en gekk með
handrit sín í vasanum um marg-
ra ára skeið í Lundúnaborg,
ræddi við skáid og spekinga,
vann vináttu þeirra og skilning
og fleygði krystalsstaupum þeirra
yfir þveran sal jafnóðum og þau
tæmdust, eins og norrænir vík-
ingar hornum sínum. En öll sú
saga er of löng til að segjast hér.
— Eftir þessum sama árbakka
kom Oscar Wilde heim til sín í
síðasta sinn — hús hans stendur
enn í lítilli hliðargöitu — áður
en hann hvarf bak við fangelsis-
múrana í Reading.
Enn neðar, á bökkunum í grend
við Waterloo brúna eru nokkrar
hræður á stangli, allar einar
sér, suimar sibjandi á döggrökum
Þinghústorgið í Lundúnum.
ur sjúkrabíil þjótandi og stað-
næmist með ískrandi hemlum.
Að stundarkorni liðnu ekur
hann greitt brott á ný og allt
verður kyrrt.
Gamla Waterloo brúin var
miðstöð sjálfsmorðanna í London
Handrið nýju brúarinnar eru
ekki eins auðveld til yfirhlaups
en þessi staður er enn sá hluti
árinnar sem mest aðdráttarafl
hefur fyrir þá sem tekið hafa
fuillnaðarákvörðun sjálfvígsins.
E.t.v. stafar þetta af því bvað
þetta er nálægt miðbænum, að-
eins fárra mínútna hlaup frá
næstu næturklúbbum þegar ör-
væntingin — eða ástarsorgin —
ljær fótunum vængi. Litla lög-
reglustöðin við ána er stundum
kölluð Sjálfsmorðsstöðin.
Öldugangurinn frá burslinu í
ánni hefur jafnað sig, spýtur
og vogrek sbraumsins, sem köst-
uðust til beggja hliða undan hol-
skurði mótorbátsins í vatnsskorp-
unni, hafa nú færzt óðum niður
eftir ánni, fram hjá Súðvirki og
Lundúnarbryggjum sem Snorri
getur um, fram hjá gráum Lund-
únakastalanum, sem tekið hefir
á sig hroUkaldan náfölva í nætur
húminu, litaríimynd þeirra marg-
földu pyntinga og dauðahrellinga
sem ábt hafa sér stað þar innan
veggja. Það er vissara að loka
augunum, ef vofur eiga ekki að
sjást. Nokkru neðar þar sem
aðal skipalægin byrja er Lund-
ur lifandi sál. Þögnin er alger,
utan bergmáls fótataksins. Mjúk-
ir næturskuggar og götuljósa-
svæði skiptast á, í stöku götu hef-
ir uppgufun fljótsins safnast í
þunnar Maríutásur sem reifa
efri hæðirnar og brúa jafnvel
göturnar dúnhimni. Þetta eru
ekki lengur bankar og víxla-
virki heldur álfaklettar, Dimmu-
borgir ótal mynda, að viðbættum
nokkrum birkihríslum í kletta-
skorunum, og lyngi undir fót
væri myndin alger.
Skammt frá Pálskirkjunni
víkkar um sýn og beinar línur
nýbygginganna sem risu á stríðs-
rústunum rjúfa álfheimablæjuna.
Skyndi'lega er þögnin rofin, brot-
hljóð, hrynjandi gler, örstutt
þögn og síðan korrandi rnótor-
'hljóð og marr i gíri. Tvær eða
þrjár lögreglupípur gjalla. Inn-
brot! Eftir örfáar sek. koma þeir.
Grænleitur Jagúar, vafalíitið stol-
inn, hendist í lofbköstum út úr
einni hliðargötunni, sveigir á
bveimur hjólum hálfhring kring-
um Pálskirkjuna, önnur fram-
‘hurðin er enn opin, en skellur
harkalega í lás þegar stigið er á
'hemlana af öllum kröfbum,
sveigt á ný og snúið við. Lög-
reglubifreið, svört og gljáandi
kemur neðan frá Ludgate torg-
inu, þvert á rauðu umferðarljósin
upp á kirkjuborgið. Græni Jagú-
arinn hefir náð að snúa við, fyrir
bregður fjórum mönnum með
St. Pálskirkja.
kvensokkagrímur fyrir and/Iiti,
leiðin suður yfir Svartmunka-
brúna hefir lokast, næsti mögu-
leiki er að sleppa suður yfir
Kastalabrúna og hverfa inn í
óraflæmi suðurborgarinnar, þar
sem bifreið getur horfið sýnum á
nokkrum mínútum eins og saunv
nál í heystakki.
Báðar bifreiðarnar hendast á-
fram framihjá myntsláttarhöll-
inni, niður hjá kastalasíkinu
sem nú er löngu þur grasvöllur,
og fram að brúarsporðinum.
Jagúarinn er hraðskreiðari, það
dregur sundur með hverri sek.
En rébtvísin hefur heppnina með
sér. Lí'tið vöruskip nálgast brú-
na óðflluga neðan Lundúnaþoll-
inn og morgunvaktin tekur til
starfa að hleypa því upp fljótið.
Kastalaibrúin er gerð úr tveim-
ur örmum, sem mætast í miðju
en reisa má upp sinn hvorum
megin til að hleypa skipum í
>gegn. Þverslá brúarsporðsins hef-
ir fallið og armarnir taka að rísa
hægt og 'hægt. Græni Jagúarinn
á eftir um tuttugu metra að
brúnni, þegar ökumaðurinn sér
hvað er að gerast. Skerandi
hemlalhljóð ískrar á ný. Öku-
maðurinn reynir að bakka, taka
nýjan sveig, en lögreglubifreið-
in hefur á svipstundu rennt sér
eins og fleygur upp að hægri
hlið Jagúarsins og neglt hann
fastan við gangsbébtina. Það
svarrar í stáli og rúður brotna..
Þrir grímuklæddir sleppa út,
einn er of seinn og gefst upp í
bí'lnum. Á gangstéttinni, hleypur
einn í flasið á lögregluþjóni, sem
snýr 'hann niður á augabragði, en
tveir taka til fótanna áleiðis nið-
ur að hafnarbakkanum. Unigur
lögregluþjónn sveiflar kylfu
sinni leiftursnöggt, hún flýgur
gegnum loftið og hittir annan
glímumanninn í hnakkagrófina.
Hann lyppast niður eins og tóm-
ur poki .Hinn hverfur inn í hafn-
argöturnar með tvo lögreglu-
þjóna á hælum sér.
Nú liggur leiðin framhjá dóms-
höllinni Old Bailey. Að degi til
er hér teflt um líf og dauða ár
eftir ár, innan þessarra veggja
'hafa hundruð manna hlotið
dauðadóm. Köld ógn virðist
greypt í línur þessarar hallar
þótt sólin skíni á veggi hennar, að
minnsta kosti í hugum þeirra,
sem setið hafa þar og hlýtt á hinn
i hinzta mannlega dóm. Yfir kop-
! arhvelfingunni gnæfir mynda-
' stytta, tákn réttlætisins með
| sverð, og metaskálar, konumynd,
án nokkurrar kvenlegrar mildi.
Fyrsta skíma dagsbrúnarinnar í
austri veldur því að nú kastar
myndastyttan löngum aflöguðum
skugga. í þessu morgunrökkri er
'höl'lin sviplaus og grá, hvelf-
I ingin eins og pottur á hvolfi og
myndastyttan fuglahræða, engin
I tign, ógn eða vald.
Og þó á þessi sbaður eina
bjarta minningu, einn mjúkan
geisla í sögusvartnæbti sínu. Saga
dómsihallarinnar er stutt, aðeins
síðan 1902. Á þessum stað stóð
fangelsi, allt frá þrettándu öld
. til 1901. Newgate fangelsið og
aftöfcusbaðurinn á langa sögu,
grimmdar, þjáninga og volæðis.
En fyrir nákvæmlega tvöhundruð
Framh. á bls. 14
Karl Strand, læknir skrifar:
1 Sérhver stórborg er margir
heimar; sem blandast í tíma og
rúmi, sumir augljósir og hávær-
ir, aðrir leyndir og hljóðir. Þeir,
sem búa á slí'fcum stöðum þekkja
jafnan einn eða tvo, stundum
fleiri ef sjón þeirra er skörp að
skilja sérstæður út úr samstæð-
unni, heyrn þeirra næm að skyn-
ja þagnir í háværum gný dags-
ins og hvísl í þögn næturinnar.
En ekkert mannsliíf endist til þess
að kynnast öll'Uim heimum sbór-
borgar.
Þeir sem búa í Lundúnaborg
kynnast flestir bveimiur aðalþátt-
um í óendanlegri fjölbreytni,
þessarar risaborgar, sem naumast
gæti rúmast á Mosfellsheiði og
Hellisheiði samanlögðum. Annars
vegar miðborginni, Piccadilly,
Trafalgar Square, Oxford Street,
Whitehall og öðrum nafnkendum
Sböðum. Hinsvegar úbborginni,
þar sem þeir búa, venjulegasf
hverfi með heildarsvip, gamalt
þorp með viðaukum, sem sam-
einast hefir borginni, en helduir
þó enn nafni sín-u, stundum ný
hverfi sviplíkm húsa og lítilla
veihirtra garða. í augum margra
sem eyða allri æfi sinni í borg-
inni, er þetta sú Lunöúnaborg,
sem máli skiptir, starf við ys og
þys miðborgarinnar á daginn,
(hvíld í tiltölulega rólegri og
hversdagslegri úbborg að nóttu
Og um helgar, auk stöku kvölds í
glaðheimum miðborgarinnar, þar
sem sértover stundastytting fæst
fyrir gjald, og auglýsingarnar
dansa í margvíslegu litrófi.
Þetta er sá heimur, sem flest-
nm kemur í hug, þegar minnzt
er á Lundúnanætur. Ferðamað-
ur, sem dvelur stutt, sér kvöld-
glauminn fjara út smá'tt og smátt,
unz miðborgin tæmist undir lág-
næbtið, að undanteknum lögreglu
þjónum, fláeinum næturhröfnum
og fól'ki, sem er á heimleið úr
klúbb eða boði, sumt advörugefið
í bifreiðum, annað dálítið hávært
jafnvel raulandi lag, einkum ef
erlent blóð er í hópnum, gang-
andi heim, langar bergmálandi
gangstéttir. Og síðast verður al'lt
kyrrt, en aðeins skamma hrið þar
til fyrstu starfsmenn morgunsins
koma á kreik.
og aldursákvörðun. Að degi tH
líta fæstir á hús í mannþröng göt
unnar. í morgunskímunni eftir
lágnættið birtasl Normönsku
kirkjurnar í styrkri reisn og
smágervi listnatni, sem aðeins
nýtur sín í einveru og kyrrð.
Hús eftir hús fær sérkenni, flúr-
aða syllu, sveigju á þak, útskot-
inn glugga á oddsyllu. Jafnvel
rauðu Vikbori'Utímabils múrsteins
fjöllin lifna við og heimta viður-
kenningu á þeirri ytri sundur-
gerð, sem aðeins leifist í hálf-
duldu formi.
Niður á Ghelsea- bakkanum
norðanmegin Thamesár sér nið-
ur eftir endilöngu fljótinu, sem
í sbað mórauðrar flatneskju dags-
ins glampar nú eins og skuggsjá
með viðkvæmum viðbrigðum.
Hér er hús málarans Whistlers,
hér klifraði hann upp á þak og
beið dagrenningarinnar yfir
fljótsósunum og festi liti hennar
á lérefti. Spottakorn neðar er
gamli Lyfjagarðurinn, þar sem
lyfjaplöntur hafa verið ræktað-
ar svo öldum skiptir. Angan
'hans er sterk í næturloftinu.
Rétt hjá garðinum er Svana-
bekkjuim, aðrar standandi við
brjósbvörnina og enn aðrar rangl-
andi á brúnni sjálfri. Hér eru
einnig nokkrir lögregluiþjónar á
flökti, sumir á götunni, aðrir
kringum dálítið bátaskýli niðri
í fjörunni. Ökunnugum kann að
virðast það kynlegt hversu þeir
látast ekkert sjá en hafa þó
vakandi auga á hverri hreyfingu.
En skýringin kemur fyrr en var-
ir. Ung kona, sem rjátlað hefir í
hægðum sínum við handrið brú-
arinnar sveiflar sér yfir og hverf-
ur í hyl fljótsins, með skelli
sem bergmálar frá yfirborði
vatnsins, fram og til baka milli
húsveggja fljótsbakkanna. Leift-
ursnöggt er ungur lögreglumað-
ur stokkinn út i fljótið. Frá báta
skýlinu þeytist líitill móborbátur
að slysstaðnum eins og eftir
gefnu kappsiglingarmerki. í
vatnsskorpunni er barizt upp á
líf og dauða, báturinn tekur dýf-
ur, hálfkæfð kvein og ekki heyr-
ist þegar um hægir og konan er
innbyrt. Báturinn kemur að
landi, innan fárra mínútna kem-
únapollurinn, með skóg af möstr
um og lyf tihegrum hangandi
köðlum og marri í blökkum.
Gálgas'kógur! Skammt frá norður
bakkanum er Kaðalstræti, ill-
ræmdasta lastagata borgarinnar.
Hér er allt kyrrt en þó ekki
fulLkomlega hljóbt. Nokkrar
persónur eru á ferli, sjómenn
með eina og eina blíðselju í eftir-
dragi, allar af rytjulegra tæi,
gul og svört andlit gæjast fyrir
'horn, daufa skímu leggur út um
glugga sem byrgðir eru þykkum,
grófum gluggatjöldum. Öll hús
götunnar eru ljót, sum eins og
rnargra ára vegamannaskúrar,
sem gleymzt hafa uppi í íslands
heiðum, önnur molnandi stein-
kuimbaldar. Á stöku stað heyrist
glaumutr innan veggja, annarstað
ar kynlegur ilmur, sem virðist
koma upp um gangstéttarsprung-
urnar. Kanski blunda þar í kjall-
araholum gulir Austanmenn í
sælli vímu, dreymandi um hrís-
grjóniaekrurnar heima við Bláá.
Sá sem gengur um Kaðalstræt-
ið og nágrenni þess fyrir óttu-
leytið fær ósjálfrátt þá tilfinn-
ingu, að honum sé fylgt eftir af
ósýnilegum gábhafa eða augum,
sem sjá gegnum tjöld og vegg.
Þessi tilfinning hraðar skrefinu,
þegar snúið er við inn í City,
fermilu gullsins og víxlanna.
Enginn borgarhluti breytist
meira en City við komu nætur-
innai". Göturnar em þröngar,
gangstéttir mjóar, húsin sterk og
þung eins og kolsvarti, sand-
orpni norðurjaðarinn á Vatna-
jökli. Á daginn er naumast hægt
að stíga niður fæti fyrir mann-
þröng. Að nóttu sézt varla nokk-