Morgunblaðið - 29.11.1963, Page 20

20
MORGUNBLAÐIÐ
FBstudagur 29. n<5v. 1963
GAVIN HQLT:
7
IZKUSYNING
Hún hló aftur, þó að það af- |
myndaði á henni andlitið. Hún
var góð með sig. Hún hafði ölil
trompin á hendinni. Demanta-
flóðið á brjóstinu á henni seig
og féU.
— Ég heiti Selina, sagði hún.
Eða Lina að gaeilunafni meðad
vina minna.
— Ég ætla að abhuga þetta
allt, sagði ég.
ÍV.
Ég var meira en lítið þyrstur
Þeesi þorsti minn var áttunda
undur heims. Stúikan í barnum
við götuna sagði, að því miður
mætti ekki selja heiila mörk í
einu. Eg sagði henni að vera ekhi
með þessa vitleysu, heldur skyldi
hún þá setja bjórinn í tvö glös
og þá sendi hún mér augnatillit,
sem var alveg í srnekk við May-
íait-talsmátann hennar. Ég fyrt-
ist við þetta. Þetta var mikið
hitaveður og ég var búinn að
vera lengi þyrstur. Þegar hún
kom loksins með bjórinn, spurði
óg hana, hvernig gengi í Pimlico,
og áhrifin af þessu komu mér á
óvart. Hún varð eins og önnur
manneskja. — Gvööð! sagði hún,
— þér eruð þó ekiki herrann, sem
<var vanur að kama í Hvíta
Hjörtinn? Hvernig líður honum
Aroby gamila núna? Ég deplaði
augum. Nú kom að mér að
roðna. Ég hafði ekki komið til
Pimlioo, síðan jarðskjálftinn va1®
í Lissabon og ekki þekkti ég
Hvita Hjörtinn frá Biláa Geltinum
en ég_ þorði bara ekki að segja
það. Ég fór að sjá eftir, að hafa
verið með þessa gamansemi. Ég
tautaði eitthvað á þá leið, að
Archy væri enn sami galvaski
kallinn. En þá þurfti hún að af-
greiða við hinn endann á borð-
inu, og þar horfði ég á hana
bera fram tvöfaldan viská með
virðu'leik, sem hefði verið her-
togafrú samboðinn.
Ég tæmdi fyrsta glasið mitt og
leit kringum mig. Þarna var
talsvert slangur af gestum, en
ég þekkti samt engan fyrr en allt
í einu, að ég kom auga á Claud-
ine. Hún sat í þeim enda salar-
ins, sem lengst var frá mér.
Þarna sat hún við lítið borð með
gosglas og brauðsneið fyrir fram-
an sig, og með herra með eér.
Einhvernveginn kom maðurinn
fcunnuglega fyrir, svo að ég gáði
nánar að og gat séð hann greini-
lega um leið og hann lyfti glasi
upp ag vörunum.
Þetta var náunginn úr lyftunni,
sem hafði móðgað Clibaud, svo
að hann þurfti að skammast út
af þeim ósið hans að skilja hurð-
ina eftir opna. En þegar ég at-
hugsaði hann nú, var eithvað
fleira við hann, sem kom mér
kunnuglega fyrir sjónir. Það var
ekki bara þetta að sjá hann
koma út úr lyftunni, enda hafði
ég ekki tekið nema lítið eftir
honuim þá. En nú hafði ég meiri
áhuga á honum, þegar hann var
með stúlkunni, og mér fannst
endilega ég hafa séð hann oftar
en þá. Ég kannaðist við hökuna
á honum, eða var það kannske
augnasvipurinn? Þetta voru ljós-
leit augu, en ekki gat ég séð
litinn greini'lega á þessu færi.
Ég færði mig til við borðið, til
'þess að sjá betur. Það var efcki
svo mikid hætta á, að efir því
yrði tekið, af því að þarna var
margt manna og Claudine virt-
ist beina allri sinni athygli að
félaga sínum. Þau voru bæði
alvarleg, og að því er virtiet
óróleg. Þau hleyptu oft brúnum,
en mér fannst ekki þau vera að
ygla sig hvort framan í annað.
Hvert sem vandamál þeirra
kynni að vera, þá voru þau um
það í félagi. Þau voru augsýni-
lega kumpánleg hvort við annað.
Mér var meinilla við þá hugs-
un að geðsleg stúlka eins og
Olaudine kynni að vera bendluð
við óstandið í Dallysstræti, en
eftir það, sem ég var búinn að
siá og heyra um morguninn-
gat ég ekki varist grunsemdum,
enda þótt ég hefði ekkert fast
undir fótum þeim til stuðnings,
og sízt hvað manninn snerti.
Hann hafði svo sem nógu við-
kunnanlegan svip, jafnvel þegar
hann gretti sig — þetta var and-
lit, sem gengur í augun á kven-
fólki, og ef til vi'll vissi hann af
því. Hann var stór og karlmann-
legur, kominn undir fimmtugt,
en ef til vil'l höfðu lifnaðarhættir
hans gert hann eldri en hann var
að árum. Hann gæti vel verið
heldur yngri, en hvað sem því
leið, þá var hann of gamall fyrir
Claudine, og mér líkaði ekki
þetta samband þeirra. Ekki að ég
ætlaði að fara að sjá eftir tinni
sýningarstelpu, sjálfs mín vegna.
Hún var auðvitað eins og allar
stallsystur hennar, hafði engan
smekk og enga dómgreind. Ef
hún hefði verið með viti, hefði
hún valið sér mann á mínum
aldri, mann, sem væri nákvæm-
lega nógu gamall til að sjá fyrir
henni og vernda hana, en sama
var mér þótt hún flygi í faðminn
á áttræðum karli. Það var sama
hvort í hlut áttu sýningarselpur
eða mi'Lljónameyjar — ég var
búinn að varpa frá mér allri
fcvennsemi, ævilangt. Ég var
harður af mér. Ég var Ritzy
Tyler, hinn frægi kvennhatari.
Eftir fáa daga mundi ég gera
al'vöru úr því að ganga í klaustur
ur.
Ég lyfti olhoganum kæruleys-
iisilega og fékk mér teyg úr glas-
inu í þetta sinn fann ég hragð
af bjórnum. Hann var hreint
ekki svo bölvaður. Hann var
bara góður. Ég ásetti mér að
•velja eiitthvert klaustur þar sem
bjórinn væri góður.
Stóri náunginn lagði nú trölls-
'legan hramm á litlu, fínu höndina
á Olaudine og kreisti rauðmál-
uðu klærnar á henni blíðlega.
Nú vantaði ekki annað en tón-
list eftir Puccini.
Augu stúlkunnar urðu skær,
eins og hún hefði séð sólina koma
upp en svo kiom grettan aftur á
andlitið. Kanski hafði sólarupp-
koman verið eitthvað skýjuð.
Ég tók í huganum að leggja
saman staðreyndirnar. Stóri mað-
urinn hafði skrifstofu hærra uppi
í sama húsinu, sem búðin var,
og Olibaud elskaði hann álíka og
músin köttinn.
Ég bætiti ofurlitlu kryd'di í
kássuna. Stóri maðurinn var
kunningi Olaudine, og Claudine
þauiliþekkti hvem nýjan kjól áður
en nokkur kaupandi fékk hann
auguim að líta.
Afgreiðslus'túlkan kom til mín
— Afsakið, að ég læt yður bíða
svona lengi, sagði hún. — Þér
ættuð að koma inn þegar ró-
legra er en núna. Svona rétt fyrir
ihádegismatinn er hér allt í kafi
í gestum.
Þessir fastagestir gáfu mér hug
mynd. Ég 'hallaði mér að henni
yfir bjórglasið.
— Íítið þéir ekki þangað, sagði
ég, — en hver er þessi herra
með þeirri rauðhærðu þama?
Hún sneri sér frá til að af-
greiða einhvern annan. Ég horfði
á hana kífcja út í hornið, meðan
hún var að taka tappann úr f lösfc
unni. Svo hringdi hún í peninga-
kassann og snéri sér síðan að
mér.
— Þetta er nú enginn náungi,
sagði hún kæruleysislega. — Það
er Thelby majór. Benton Thelby
heitir hann. En hvað eruð þér að
gerp hér í West End?
— Ég er í kjólum, sagði ég. —
Svo þetta er Theiby majór? Vit-
ið þér . . .
Hún lofaði mér ekki að ljúka
við spurninguna. — Kjólum?;
æpti hún — Hugsa sér, að þér
skuluð vera í kvennfatnaði.
Er majórinn . . . .?
— Já, ég er að brasba við það.
— Er það með eða án skömmt-
unarseðla? spurði hún.
— Hvað haldið þér, að ég sé?
spurði ég reiðilega. — Auðvitað
með seðlum.
— Það var ég einmitt hrædd
um, andvarpaði hún. — Vitið þér
hvar hægt er að ná í nælonsokka?
— Ég skal reyna, hvag ég get.
Segíu mér nú.......
Skýrsla Dennings um Profumo-máliö
Hve langt á ég að ganga í því
að rannsaka sögusagnir? Eir.s og
óg skil erindisbréf mitt á ég að
rannsaka þær, að tveim skilyrð-
um uppfylltum:
(a) Sögusagnirnar verða að
vera sprottnar af atvikum
þeim, er leiddu til afsagnar
fyrrverandi 'hermálaráðherra,
hr. J. D. Profumo — eða, í
«tyttra máli sagt — af Prof-
umomálinu.
(b) Sögusagnimar verða að
vera þannig vaxnar, að ef
sannar reyndust, gætu þær
gefið tilefni til þeirrar trúar,
að öryggi ríkisins hafi verið
stofnað í hættu eða geti orðið
það, eða í styttra máli sagt:
að þær bendi til „öryggis-
áhættu“.
(I) Hvenær „koma upp“ sögu-
sagnir út af Profumomálinu?
En ef þetta er þannig skilið,
er samt sem áður einni spum-
ingu enn ósvarað viðvíkjandi
fyrra skilyrðinu: hvenær hæigt
eir að segja, að orðrómur spretti
af Profumomálinu? Sumar sögu-
sagnimar ollu engum erfiðleik-
um, svo sem sú, að ráðherra ætti
mök við Christine Keeler eða ein
hvorja af Ward-stúlkunum, eða
orðróm, sem rakinn varð til þess,
sam þessar stúlkur sögðu blöðun-
um. Þær sögusagnir stöfuðu
beint af Profumomálinu, og eng-
inn heíur efazt um, að það sé
innan hlutverks erindisbréfs
rníns að rannsaka þær. En svo
vom aðrar sögusagnir, sem
spmttu óbeint upp af Profumo-
málinu, í þeim skilningi, að þær
heiðu aldrei séð dagsins Ijós, eða
að minnsta kosti enginn lagt á
þær trúnað, ef ekki Profumomál-
ið hefði verið. Játning hr. Prof-
umos, að hann hefði logið að
þinginu skók svo tiltrú fólksins
í landinu, að það var reiðubúið
til að trúa sögusögnum, sem það
hefði annars látið sem vind um
eyru þjóta. Nú væri ekki lengur
hægt að trúa neitun ráðherra.
Orð hvaða sögusmettu, sem vera
vildi og hversu illa innrætt sem
væri, kynni að verða tekið fram
yfir vitnisburð ráðharra. Og
sögusmetturnar vom á hverju
sbrái. Þær sáu færi til að vinna
42
sér inn aur með því að segja
blöðunum sögu sína á sama hábt
og Cristine Keeler. Út frá þessu
breidduist sögusagnirnar út.
Því varð ég að ráða það við
sjálfan mig, hvort ég ætti að fást
við þær sögusagnir, sem spruttu
þanniig óbeint upp úr Profumo-
málinu, Og eftir vand'lega um-
'hugsun ákvað ég að gera það. Ef
þessar sögusagnir hefðu ill áhrif
á heiður og heiðairleik opinbers
lífs í landinu, og væm ekki á
rökum reistar, fann ég það
skyldu mína að rannsaka þær og
sýna fram á, að þær væm það.
Ef þær aftmr á móti væm á rök
um reistar og hættulegar öryggi
'þjóðarinnar, ætti ekki að leyna
sannleilkanum. Á þennan hátt
einan væri hægt að endurreisa
traust almennings. Sumir þeirra,
sem ég kallaði fyrir mig, vom
þvi andvígir, að ég rannsakaði
svona söguisgnir. Sögðu þær vera
ómerkar og rnálinu óviðkomandi.
En með réttu eða röngu hélt ég
fram því gagnstæða. Éig hef rann
sakað þær.
En samt sem áður voru alvar-
leg atriði að leysa úr í hinum
öðrum þætti málsins.
(H.) Hvað er hættuleg t
örygginu?
Allar söguisagnirnar, sem mér
voru fluttar vom þass efnis, að
ráðherra eða maður, áberandi í
opinbem lífi, hefði gerzt sekur
um ósiðsemi eða ví'taverða hegð-
un, einnar eða annarrar tegund-
ar. En nú þarf ekki öll slífc hagð
un að vera „hættuleg örygginu“.
Að mínu viti er ósiðsemi eða
vítaverð hegðun því aðeins
hættuleg örygginu, að hún sé
framin undir þeim kringumstæð-
um, að hlutaðeigandi maður geti
átt á hættu að verða fyrir kúg-
un eða óheppilegum álhrifum,
sem gæti orðið til þess, að hann
léti uppi leyndarmál. Til dæmis
mundi ég venjulega telja kyn-
villingsathæfi eða óeðlileig skipti
við vændiskonu geta varið hættu
legt örygginu, ef það væri ný-
lega um garð gengið, að minnsta
kosti. Aftur á móti mundi ég
efcki yfirleitt telja hór vera
hættulegan örygginu, að minnsta
kosti efcki ef framin væri leyni-
lega og með persónu, sem ekki
væri líkleg til að beita fjárkúig-
un. Þó fer þetta mjög eftir at-
vikum. Vassallmáliff til dæmis
að taka, sýndi hvernig hægt er
að taka ljósmyndir af fólki í ó-
viðeigandi stellingum. Tilvera
slíkra mynda eykur hættuna
fyrir öryggið. Sama gera ó-
heppileg bréf. Þau gætu verið á-
'hrifamikið vopn í höndum kúg-
ara jafnvel eftir mörg ár. Og
enn gæti það að reyna að rugla
fyriir réttvísinni verið hættu-
legt örygginu. Þátttakendur í
slíku mundu vera undiir nauð-
ung að þegja yfir því. í stuttu
máli getur ósiðsemi eða vítaverð
hegðun farið mjög eftir sérstök-
um kringumstæðum, ekki sízt
tímalengdinni síðan framið var
Og líkindunum á kúgun í sam-
bandi við það. Þessvegna er
nauðsynlegt að athuga kringum-
stæðurnar að hverju máli, sem
fyrir mig kom, og það hef ég
gert.
(HI) Hvar e>r sönnunarskyldan?
En þetta vakti aftur mifcla at-
hygli á mikilvægu atriði: það
var útbreidd skoðun, að þar sem
þrálátar sögusagnir ganga um
ráðherra, sem, ef þeim væri trú-
að, mundu gefa til kynna, að
hann væri hættulegur örygginu,
þá er það stjómmálaleg nauð-
syn, að þær séu annaðhvort af-
sannaðar eða hann beðinn að
segja af sér. Bent var á hlið-
stætt dæmi úr embættismanna-
hópnum, þar sem hægt er að
vífcja manni frá leynilegum störf
um „af því að athuguðu máli
getur verið vafi á áreiðanleik
hans, jafnvel þótt ekfcert hafi
sannazit gegn honum, sem dóm-
stóll mundi taka gillt.“
— Ég brúka númer níu. Mér
er sama, hvað ég gef fyriir þá . . .
svona innan skynseminnar tak-
marka.
— Hllustið þér nú á, Mildred
Mig langar til að spyrja yður að
einu.
Hún Mó, — Þér eruð meiri
kallinn. Ég heiti alls ekki Mildr-
ed heldur Ada. Mildred var sú
dökkhærða. Hún giftist honum
Harry, sem hafði útvarpsverk-
stæðið fyrir loftárásina. Ég er
mest hissa á, að þú skyldir lofa
henni það. Þig Mildred voruð
alltaf svo kunningjaleg . . rétt
eins og . , . Eyrirgefðu augna-
n.eðan ég aigreiði þessa tvo.
Ég var allveg dolfalilinn. Þetta
tvöfalda líf mitt, hér og í Pim-
'lico gerði það að verfcum, að mér
fannst ég vera einhver kleyf-
hugi og um leið var ég þó að
reyna að bugsa um Thelfoy —
Benton Thelby majór. Ég heyrði
eins og bergmál af rödd kerl-
ingarinnar: — Ég er bara gömul
skrukka. Spyrjið þennan ágæta
frænda minn, Benny, fantinn
Iþann arna.
Svo þessi maður var þá ná-
frændi þeirrar gömlu, og hún
héilt ekki neitt sérlega upp á
hann. Eða var þessi „fantur”
eitthvert 'gælunafn?
En hann leit nógu virðulega
út. Full'ur sjálfsvirðingar. Ég gat
©kki komið mér niður á því,
hvort hann væri neitt fantalegur.
Meðan ég var að athuga hann
frá þessu nýja sjónarhorni, etóð
hann upp. Stúlkan hikaði andar-
•tak, en svo sbóð hún upp líka,
og þau gengu saman í á'ttina að
dyrunum. Undir eins og þau voru
kornin út, fór ég á eftir þeim.
Ég var með þessa ávísun í vasan-
urn, svo að ekfci dugði annað en
fara að vinna fyrir henni Ég leit
í kveðj'uskyni til stúlkunnar, en
hún var svo önnum kafin, að
hún sá mig ekki