Morgunblaðið - 08.12.1963, Side 20

20
MORCUN*nAÐIÐ
Sunnudagur 8. des. 1963
Stefán Vagnsson — Minning
Fæddur 1889. Dáinn 1963.
ÞANN 1. nóv. s.l. andaðist í
sjúkrahúsinu á Sauðárkróki Ste-
fán Vagnsson fyrrv. bóndi á
Hjaltastöðum í Blönduihlíð, síð-
ar bókhaldari Mjólkursamlags
Skagfirðinga.
Stefán var fæddur 25. maí
1889 í Miðhúsum í Blönduihlíð
í Skagafirði. Foreldrar hans voru
Vagn bóndi í MiðhÚ9uim f. 16/10
1852, d. 19/4 1898 Eiríksson
hreppstjóra í Djúpadal Eiríks-
sonar frá Djúpadal og prests á
Staðarbakika Bjarnasonar bónda
í Djúpadal Eiríkssonar. Hefir
þessi ættleggur búið i Djúpadal
síðan sneroma á 18. öld og býr
þar enn, er það Djúpadalsætt
sem allmargt merkra manna
og nokkurra þjóðkunnra er frá
komið.
Móðir Stefáns og kona Vagns
var Þrúður f. 18/10 1855, d. 21/7
1938. Foreldrar hennar voru Jón
' Björnsson, bóndi, Miðhúsum og
kona ' hans Þrúður Jónsdóttir
héraðskunnur hagyrðingur um
sína daga. Að Stefáni stóðu góðir
og traustir ættstofnar á báðar
hliðar. Hann var kynborinn
Skagfirðingur.
Sefán missti föður sinn er
hann var 9 ára og ólst upp á
vegum móður sinnar sem var
mikil dugnaðarkona. Dvaldi
einnig um skeið á þeim árum
hjá Aðalbjörgu móðursystur
sinni á Arngerðareyri við ísa-
fjarðardjúp. Hann lauk prófi frá
gagnfræðaskólanum á Akureyri
vorið 1910 með góðum vitnis-
burði. Var svo barnakennari í
Skagafirði á árunum 1910 - 1918.
Bóndi á parti af Flugumýri
1920- 21 móti tengdaföður sínum,
bóndi á Sólheimum í Blönduhláð
1921- 1922. Keypti Hjaltastaði og
bóndi þar 1922-1941, brá þá búi
og flutti til Sauðárkróks, var
þar búsettur til æviloka. Þar
hafði hann næstu árin ýms störf
s. s. barnakennsla á vetrum og
verkstjórn hjá Síldarverksmiðju
ríkisins á Siglufirði árin 1943-46
o.fl. Árið 1947 varð hann skrif-
stofumaður eða bókhaldari
Mjólkursamlags Skagfirðinga,
og gegndi því starfi með mikilli
prýði þar til harrn lagðist bana-
leguna.
Stefán bjó ávallt snotru búi,
þó verðfallið -eftir fyrri heims-
styrjöldina og kreppan eftir 1930
kæmi hart við hann eins og
marga fleiri og hömluðu stærri
framikvæmdum. Jafnframt voru
honum falin mörg trúnaðarstörf
fyrir sveit sína og hérað. Hann
sat í hreppsnefnd Akrahrepps
frá 1922-1937, í skattanefnd 1922-
1940, átti sæti í skólanefnd í
mörg ár o.m.fl. Hann var kosinn
endurskoðandi reikninga Búnað-
ansambands Skagfirðinga 1931 og
starfaði að því óslitið til 1949 og
endurSkoðandi Kaupfélags Skag-
firðinga frá 1944-1957. Hann átti
sæti í fasteignamatsnefnd Skaga
fjarðar á árunum 1939-40, sem
varamaður Jóns á Reynistað.
Lokis átti hann í mörg ár sæti
i stjórn Sögufél. Skagf. og á
Sauðárkrók hafði hann á hendi
ýmis trúnaðarstörf fyrir bæjar-
félagið. Störf sín öll rækti hann
af mikilli samvizkusemi svo að
þar mátti engu skeika. Kennari
var hann svo góður að gamlir
lærisveinar minnast kennslu
hans enn í dag með ánægju og
þakklæti.,
Stefán var fríður maður og
allur hinn gjörfulegasti, hann
var á yngri árum mjög vel íþrótt
um búinn, hafði æft þær mjög
á Akureyri. Eftir að hann kom
úr skóla, tók hann mikinn þátt
í starfi ungtmennafélaganna, var
t. d. brautryðjandi knattspyrnunn
ar um miðbik Skagafjarðar.
Hann var einnig góður sundmað
ur og var sundkennari í Varma-
hlíð vorin 1913-1918.
Stefán var traustur maður og
hófsamur og sérstakt prúðmenni
sem ekki vildi vamrn sitt vita,
góður drengur og hjálpfús vin-
i Mjn sínum. Hann hafði mjög fjöl-
|hæfar gtáfur, var vel máli farinn
og þó enn snjallari að rita niður
j hugsanir sínar, sum sendibréf
hans voru með snilldarbrag,
fuku þá með lausavísur, því
hann var góður hagyrðingur og
sumar vísur hans bráð smellnar,
þó hann héldi þeim lítt á loftL
Jafnframt var hann listaskrifari.
Hann var ráðinn ritari sýslu-
nefndar Skagafjarðarsýslu á öll-
um aðalfundum hennar frá 1939-
1962 að báðum árunum meðtöld-
um, eða þar til hann lagðist bana
leguna í byrjun febrúar 1963.
Hann var því orðinn eins og
samgróinn sýslunefndinni og
störfum hennar. Það þótti því til
finnanlegt skarð fyrir skildi er
Stefán gat ekiki mætt á síðasta
sýslufundi. í því sambandi má
geta þess að á sýslufundum eink
um í táð Stefáns varð það all títt
ef kátleg ummæli eða atvik báru
| á góma, að miðar með lausavís-
um flugu þar um borð. Var Ste-
fán þar jafnan framarlega í
j flokki, og vakti glaðværð fund-
armanna.
i
Þó margt væri stórvel um
Stefán, verður hann ef til vill
minnisstæðastur Skagfirðingum
fyrir glaðlyndi hans, græsku-
laust gaman, Og einstakt lag á
■ að koma samferðamönnunum í
gott skap. í þröngum hring í
j hópi vina sinna var hann hrókur
j fagnaðar og neytti þá óspart
|fyndni sinnar og frásagnargáfu.
I Veit ég, að margir eiga ógleym-
anlegar minningar frá slíkum
samfundum, og í banalegunni
tók hann á móti gestum sínum
með sömu hlýjunni og bros á
vör eins og svo margsinnis áður.
Fylgdi hann í því efni heilræð-
um Hávamála, að glaður og reifur
| skyldi gumna hverr uns sinn
bíður bana.
| Við útför Stefárus sem fram fór
á Sauðárkróki 9. þ.m. kom ber-
lega í Ijós hve sterk ítök Stefán
Vagnsson átti í hugum Skagfirð-
inga. >ó vetur væri kominn og
allra veðra von, var þar fjöl-
menni samankomið. En það at-
hyglisverðasta var að þarna var
fólk úr nær öllum sveitum Skaga
fjarðar, jafnvel komið um lang-
an veg yst utan af Skaga, utan
úr Fljótum og framan úr Skaga-
fjarðardölum til þess að kveðja
þennan prýðilega Skagfirðing
síðustu kveðju.
I Stefán kvæntist 19/7 1918 eft-
irlifandi konu sinni Helgu. dóttur
Jóns Jónassonar, bónda, á Flugu
(mýri og f. k. hans Ingibjargar
Jónasdóttur. Helga er góð kona
sem reyndist manni sínum góð-
ur förunautur. Börn þeirra eru
i þessi: Ingibjörg húsfreyja Sauð-
lárkrók, Geirþrúður húsfreyja
|Reykjavík, Jón bifvélavirki
Sauðárkrók, Eiríkur Hauikur mál
' ari Sauðárkrók og Sigríður
Hrafnhildur húsfreyja Sauðár-
krók.
Jón Sigurðsson, Reynistað.
KYNNING tókst ekki með okk-
ur Stefáni Vagnssyni fyrr en
eftir 1920, og urðu fyrstu sam-
skipti okkar af einskærri tilvilj-
un. En sú er ráun á orðin eftir
40 ára náin kynni, að engir
menn hafa orðið mér meira
virði heldur en hann.
Um langt skeið hefur Stefán
verið kunnur mörgum mönnum
j víða um land sem gáfumaður
og snjall hagyrðingur. Vísur
hans eru sjaldgæflega vel gerð-
ar kjarnstökur, jafnframt ljósar
, og látlausar, líkast því sem þær
væru sjálfgerðar, enda urðu þær
til á merkilega skömmum tíma.
Þegar safnað var til útgáfu á
skagfirskum ljóðum, var sótt
fast eftir því við Stefán, að
hann leyfði prentun nokkurra
vísna eftir sig. Því neitaði hann
harðlega. Sýnir fátt betur hve
fjarri hann var því að láta á
sér bera eða vilja halda sér
fram. Ljóðasafninu hefði vissu-
lega orðið ávinningur að stök-
um hans. Þetta skiptir þó ekki
málL Ljóð hans eru gædd vængj
um. Þau munu mörg lifa lengi,
þótt þó kæmust ekki í safnið.
Stefán var þaulkunnugur ís-
lenzkum skáldskap, fornum og
nýjum. Og engan mann hef ég
þekkt svo ljóðnæman sem hann.
Minnið var frábært, einkum á
sögu og ljóð. Hann kunni utan
að heila kvæðabálka úr Heims-
kringlu og Eddu, auk þess sem
hann hafði jafnan á hraðbergi
heil kvæði eftir seinni tíma höf-
unda. Engan mann hef ég heyrt
lesa kvæði betur en hann. Þar
orkaði mestu næmur skilningur
hans og innlifun í efnið, ásamt
fögrum og látlausum fram-
burði.
Sem ræðumaður naut hann
sín ág stlega. Eru mér í ljósu
minni ýmsar ræður, sem hann
flutti við viss tækifæri og á
gleði.nótum. Alvara og góðlát-
leg kímni héldust í hendur —
og einmitt í réttum hlutföllum.
Alvaran átti jafnan grunntóninn.
Kímnin var sem aukaþáttur
efnis, en markviss og fór vel, því
að maðurinn var með ágætum
grómlaus og vandur um velsæmi.
Stefán vakti jafnan eftirtekt,
hvar sem hann fór og hvar sem
hann var. Bezt naut hann sín í
fámennum hópi góðra vina, því
að hann var umfram allt sam-
ræðusnillingur. Því olli skáldleg
hugkvæmni hans, fyndni og góð-
látlegt fjör. Þótt hann væri í
hópi lærðra gáfumanna, hlaut
hann jafnan að móta svip á sam-
neytið. Allir hlustuðu og nutu.
Ljúfastar eru mér í minni
stundirnar þá er ég var gestur
hans og þeirra ágætu hjóna. Þá
valdi hann oft einn mann eða
fleiri að auki til samneytis. Og
ekki skorti hann hugkvæmni og
nærgætni til að velja þá menn
til móts, er áttu samléið um
hugðarefni og viðræður. Þær
stundir voru mér sönn yngilind
og andleg heilsubót. Má geta
þess hér af því, hve vel var að
orði komizt, að um hann sagði
merkur læknir og gáfumaður, að
hann væri „andlegur heilsu-
brunnur.“
Rausnarlund hans og sjálfboð-
in hjálp, er hann oftlega veitti
vinum sínum, var einstæð.
Nú er hann horfinn okkur,
augun hans lokuð, höndin köld,
borðið autt. En hjá okkur, sem
þekktum hann, munu minning-
arnar geymast ófölskvaðar um
fjölhæfan og sérstæðan gáfú-
mann, tryggðavin og dáðadreng.
Kolbeinn Kristinsson.
t t
FÁA menn hef ég hitt fyrir á
lífsleiðinni, sem ég hefði fremur
kosið að eiga nágrenni við en
Stefán Vagnússon. Því var við
brugðið af öllum, sem nokkuð
þekktu til hans, hversu skemmti-
legur hann var í tali, ótæmandi
brunnur fróðleiks og gaman-
mála. En hann var eigi síður
mikill alvörumaður, og honum
brást hvorki rökvísi né rökfimi
til þess að halda vel á þeim mál-
um, sem honum voru hugfólgin.
Mest var þó um það vert, sem
verður ekki með orðum lýst, við-
mót hans allt, hina sérstöku
hlýju málrómsins, þann anda
góðmennsku og drenglundar, sem
frá honurn stafaði.
Fyrirsjóninni þóknaðist að
haga því svo, að hér voru jafnan
mikil fjöll á milli frænda og
langir vegir milli vina. Fundum
okkar Stefáns bar allt of sjald-
an saman, og þeir voru of stutt-
ir hverju sinnL Þetta varð hins’
vegar til þess, að ég hafði af
honum með einu móti öðru vísi
kynni en þeir, sem honum voru
nærlendir. Hann var óþreytandi
að skrifa, bæði bréf og ýmsar
frásagnir.
Dálítið úrval þessara frásagna
er prentað í síðara bindi Grá-
skinnu hinnar meiri. En það er
ekki nema lítið brot alls þess,
sem hann sendi mér. Sumt af
því fékk ég einungis til þess að
lesa og endursendi. Um sumt af
því, sem enn er í mínum vörzlum
tók Stefán fram, að það mætti
ekki prenta. Hann færði það
einungis í letur sér til gamans
og sendi það mér til skemmtun-
ar.
Stefán var snillingur að skrifa
bréf. Þeir menn, sem gefa sér
tíma til slíks nú á dögum, verða
fágætari og fágætari. En bréf
hans voru ekki neinir smáseðlar,
þau voru löng og rausnarleg. Og
þau voru rituð af þeim léttleik
og því fjöri, að manni fannst
hann sjálfur vera þar lifandi
kominn.
Það var kunnugt í héraði og
raunar ýmsum víðara um land,
að Stefán Vagnsson væri vel
hagmæltur. En svo örlátur sem
hann var á aðra hluti, sem gátu
orðið málvinum hans til skemmt
unar og fróðleiks, var honum
ótamt að flíka vísum sínum og
alveg fjarri skapi að láta þær
fara lengra. Og það, sem meira
var: Hann lagði enga rækt við
þessa íþrótt sína. Varla er of
djúpt tekið í árinni, þótt fullyrt
sé, að Stefán hafði til þess flest
eða öll skilyrði að verða einn allra
bezti hagyrðingur samtíðar sinn-
ar, ef hann hefði lagt sig fram
að iðka þá list, tjá sig í vísum
sínum, ydda þær og fága. Það
má virða honum til hlédrægni
og lítillætis, að hann stundaði
þetta svo lítið og hélt því enn
minna á loft, kom aldrei til hug-
ar að efna til vísnakvers eða
jafnvel leggja sinn litla skerf
til Skagfirzkra Ijóða. En samt
hygg ég, að annað og meira hafi
undir búið. Hann var gagnkunn-
ugur öllu því, sem bezt var í
íslenzkum skáldskap að fornu og
nýju, smekkvís og dómvis á það,
sem af bar. Þetta meinaði hon-
um að bera til þess brunns nokk-
uð það, sem væri í meðallagi.
Til þess var hann ekki nógu
lítilþægur. Hann hefði áreiðan-
lega borið kinnroða fyrir að láta
frá sér fara undir sínu nafni
mörg þeirra ljóðakvera, sem aðr-
ir hafa miklazt af. En þegar
hann örsjaldan leyfði sér að
vera ekki einungis hagyrðingur,
heldur skáld, og sarnt án þess að
láta það fara margra á milli, þá
gat glytt í það, sem hann bjó í
rauninni yfir. Þetta er t.a.m.
símskeyti, sem hann sendi sjötug
um frænda sínum:
Fölnar nú á björkum blað
byljir hrista lauka.
Hausta tekur, húmar að.
Hræðast aldrei skaltu það:
Vorsins dísir veita þér
sumarauka.
Mér er nær að halda, að þær
séu ekki allfáar, Ijóðabækur
hinna minni spámanna, þar sem
leitun sé á öðru eins stefi. Eng-
inn veit nema Stefán hafi ort
fleira en nokkurn grunaði, ein-
ungis fyrir sjálfan sig, sem hon-
um þótti annars vegar of gott
til þess að bera það út á hræsi-
brekku og hins vegar ekki nógu
gott til þess að vera í þeim fé-
lagsskap, sem hann mat mest.
En þó að þau Ijóð hafi öll verið
ókveðin, þá veit ég, að þau voru
til og hljóta að vera einhvers
staðar geymd í hinum mikla
sjóði tilverunnar og eilífðarinn-
ar.
« N.
HJÁ ANDRÉSI
Glæsilegt úrval af karlmanna
fötum og frökkum
Herradeild:
Peysur í úrvali
íslenzkar, franskar,
ítalskar, margir litir.
Skyrtur
poplin og nælon.
Náttföt
Treflar
Sokkar
Bindi
og margt fleira.
Fyrir drengi:
Peysur
Skyrtur
Hanzkar
Náttföt
Dömudeild:
Dömukápur
með skinnum.
Terylenekápur
nýkomnar á kr. 1495.—
Peysur
Blússur •
Slæður
Hanzkar
Undirfatnaður o. fl.
í fjölbreyttu úrvali.