Morgunblaðið - 16.01.1964, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐID
11
FimmtudaguT 16. jari. 1964
Björn Ólafsson:
Svar til stjörnar Loftleiða
ÉG HEF enga hvöt til að hefja
blaðadeilur við stjórn Loftleiða
út af grein minni um flugmálin
í Morgunblaðinu 24. nóvember.
Ég leitaðist við að skýra málin
ádeilulaust, eins og ég tel að þau
horfi við í dag, og benti á, að
hætta gæti stafað af því fyrir
flugmálin yfirleitt, ef félögin
tæku upp harðsnúna samkeppni
í fargjöldum á flugleiðum héðan
til Evrópu. Mér var þó ljóst, að
ekki mundu allir líta sömu aug-
rim á þessi mál, enda hefir nú
stjórn Lotfleiða sent frá sér svar
í Morgunblaðinu 29. desember.
En því miður er málið þar rætt
á útjöðrunum, án þess að komið
sé nærri kjarna þess, sem er
hættan af innbyrðis samkeppni
félaganna. f greininni gætir nokk
urrar vanstillingar, enda er per-
sónulegt hnútukast til mín sýni-
lega talið sem góð rök.
Greinin hefst með því, að bent
er á með talsverðu oflæti, að
óvíst sé um afstöðu Flugfélags-
ins til þeirra tilmæla flugmála-
ráðherra, að flugfélögin tilnefni
menn í nefnd, er athugi mögu-
leika á samstarfi þeirra. Ekki
veit ég hvaðan stjórn Loftleiða
hefir þessar upplýsingar. En rétt-
ar eru þær ekki. Flugfélagið til-
kynnti ráðuneytinu 30. nóvem-
ber, að það hafi tilnefnt menn í
nefndina.
Fargjöld og
flugvélategundir
Uppistaðan í grein Loftleiða
er sú, að fargjöld verði að miða
við flugvélategundir, svo að
smáu félögin með eldri og hæg-
gengari flugvélar geti flogið á
lægri fargjöldum en þoturnar
yfir Atlantshaf og víðar.
f grein minni er ekki minnzt
á þetta atriði og mér vitanlega
hefir aldrei verið um það deilt
hér á landi. Ég teldi mjög eðli-
legt, að sú meginregla væri upp
tekin, að ákveðið væri skynsam-
legt hlutfall milli fargjalda mis-
munandi flugvélategunda.
Hitt er svo annað mál, að það
er ekki þetta atriði, sem deilan
stendur um milli íslenzku flugfé-
laganna, heldur tilraun Loftleiða
til að lækka fargjöld héðan til
Mið-Evrópu um allt að 50% nið-
ur fyrir það sem Flugfélagið hef-
ur aðstöðu til að bjóða á sama
tíma.
Stjórn Loftleiða bendir á það,
hvað eftir annað, að loftferða-
samningar við Norðurlöndin
veiti félaginu rétt til lægri far-
gjalda miðað við flugvélagerð.
En segir að „ofsóknir" IATA
hindri þá framkvæmd.
Umræddir milliríkjasamningar
heimila að vísu nokkrar undan-
þágur, en þeir tryggja ekki fram
kvæmd þeirra. Sú framkvæmd
er algerlega undir því komin, að
önnur flugfélög á sömu leiðum
séu samhuga um slíkt fyrirkomu-
lag. Loftleiðir hafa undanfarin ár
ílogið á lægri fargjöldum yfir
Atlantshaf en önnur félög. Að
því leyti má segja, að félagið
hafi notið milliríkjasamning-
anna. En önnur félög hafa að
sjálfsögðu sama rétt og einnig
þann rétt að lækka þotufargjöld-
in, ef þau telja sér það hag-
kvæmt, eins og nú er komið á
daginn. Þetta sýnir, að sá „rétt-
tir“, sem loftferðasamningarnir
heimila, vegna mismunandi flug-
vélategunda, er ekki mikils virði.
Þegar til kastanna kemur verð-
ur niðurstaðan sú, að enginn einn
aðili er fær um að tryggja ákveð-
ið hlutfall I fargjöldum mismun-
andi flugvélagerða — nema ef
til vill IATA. Þau samtök eru
einu samtökin í heiminum, sem
slíkt gætu gert.
En vandinn fyrir skrúfuvél-
arnar væri samt ekki leystur
til frambúðar. Þoturnar
miklu ódýrari í rekstri miðað við
sætis-kílómetera en skrúfuvélarn
ar. Að því hlýtur að draga, að
þotufargjöldin lækki svo mikið
á næstu árum, að hinar eldri
hægfara flugvélar geti ekki flog-
ið íyrir sömu fargjöld hvað þá
lægri. Því til sönnunar má geta
þess, að Pan American flugfé-
lagið hefir óskað að mega lækka
fluggjöld yfir Atlantshaf um
40%, en ekki fengið því fram-
gengt.
í sambandi við þau tíðindi sem
nú berast frá IATA er það næsta
broslegt, að því skuli haldið
fram, eins og sumir hafa gert
hér undanfarið af talsverðum
taugaæsingi, að fargjaldalækkun-
in yfir Atlantshaf sé bein ofsókn
á hendur Loftleiðum, sem hefir
aðeins 2% af flutningunum á
þessari leið. Af þeim 18 stóru
félögum, sem halda uppi ferðum
yfir tAlantshaf mun SAS vera
eina félagið, sem taldi sér stafa
hætta af samkeppni Loftleiða.
Hin félögin töldu málið litlu
varða, eins og rétt var.
•Sum hinna stóru félaga hafa
undanfarið haldið því fram, að
með lægri fargjöldum væri hægt
að stórauka farþegatöluna og
bæta þannig afkomu þotanna að
miklum mun. Fargjaldalækkun
sú, sem gengur í gildi 1. apríl,
er árangurinn af því, að þessi
skoðun hefir náð yfirhöndinni.
Bókað stendur
í fyrri grein minni skýrði ég
frá bókun flugráðs 29. ágúst
1962, varðandi umsókn Loftleiða
um lækkuð faxgjöld. í þessari
bókun segir fiugráð „að umrædd
fargjaldalækkun mundi brjóta
algerlega í bága við marg yfir-
lýsta stefnu íslenzkra flugyfir-
valda um, að gilda skuli IATA-
fargjöld milli íslands og annara
Evrópulanda, en einmitt vegna
þessarar stefnu hefir tekizt að
gera loftferðasamninga við hin
Evrópulöndin um flug íslenzkra
flugfélaga til þessara landa.“
Varla mun flugráð hafa gert
þessa bókun, ef ekki væri rétt
frá skýrt. Ég hygg, að formanni
flugráðs, sem átt hefir drjúgan
þátt í loftferðasamningunum við
Evrópulöndin, sé ljósari en flest-
um öðrum þeir erfiðleikar, sem
verið hafa við þessar samninga-
gerðir. Það er ekki alveg að
ástæðulausu að í V. gr. Norður-
landasamninganna stendur, að
við ákvörðun fargjalda skuli
taka tillit til samþykkta IATA.
Án þessa ákvæðis hefðu að lík-
indum engir samningar tekizt.
Um þetta segir Loftleiðir: „Rétt
er það hjá Birni, að bókað er
þetta, en flugráði ferst hér sem
honum, að það gleymir V. gr.
allra Norðurlandasamninganna.“
— „Sem sagt: Flugráð virðist
ekki á þessu stigi málsins gera
sér fulia grein fyrir um hvað
flugmálastjórnin hefir áður sam-
ið.“
Svo mörg eru þau orð. Lítið
bólar á þakklætisvotti Loftleiða
til flugmálastjórnarinnar fyrir
þær mörgu og erfiðu samninga-
stundir, sem fulltrúar hennar
hafa orðið á sig að leggja, vegna
hagsmuna Lotfleiða.
Til skýringar má geta þess, að
Loftleiðir hafa flogið og fljúga
enn á IATA fargjöldum frá ís-
landi til Bretlands og Norður-
landa, enda mundi lendingarleyfi
ekki fást í þessum löndum að
öðrum kosti. Sýnir það meðal
annars, að ákvæðið í V. gr. í
samningunum er ekki alger
markleysa, eins og Loftleiðir vill
túlka það.
Loftleiðir og IATA
loftferðasamninga, vegna þess,
að erlendis hefði verið litið svo
á, að afstaða félagsins til IATA
væri í samræmi við afstöðu ís-
lenzkra flugyfirvalda. Loftleiðir
naut góðs af þessari afstöðu
vegna þess, að hún gerði auð-
veldari samninga, sem stundum
voru mjög erfiðir, vegna sérstöðu
Loftleiða. Um þetta segir stjórn
félagsins:
„Algjör blekking er það einnig,
að þátttaka Fllugfélags íslands
h.f., í IATA hafi haft nokkur
áhrif í þessu efni, aðra en þá,
Björn Ólafsson
að Flugfélagið leit lengi svo á,
að það sem IATA félag mætti
ekki eiga vinsamleg samskipti
við Loftleiðir h.f.“ Og stjórnin
heldur áfram: „Flugfélag íslands
h.f., hefur aldrei beitt áhrifum
sínum innan IATA Loftleiðum
í vil og aldrei beitt þar neitun-
arvaldi, þótt íslenzkir hagsmun-
ir væru þar í húfi, beint eða
óbeint.“
Sú ásökun, að Flugfélagið hafi
aldrei beitt áhrifum sínum inn-
an IATA, Loftleiðum í vil, og
aldrei beitt áhrifum sínum inn-
næsta furðuleg og sýnir að langt
er seilst til þess að sverta Flug-
félagið í augum almennings.
Þessu er því til að svara, að
Loftleiðir hafa aldrei óskað þess
við Flugfélagið, að það beitti
áhrifum sínum Loftleiðum í vil
innan IATA, enda aldrei gert
Flugfélaginu ljóst, hverjir væru
hagsmunir Loftleiða á þessu
sviði.
Ef átt er við það, að Flugfélag-
ið hafi ekki beitt neitunarvaldi
til að hindra að SAS fengi að
fljúga á sömu fargjöldum og
Loftleiðir, þá verður varla tek-
in alvarlega hin marg-endur-
tekna yfirlýsing Loftleiða, að
ekkert væri við það að athuga,
þótt SAS eða önnur flugfélög
hefðu sömu fargjaldataxta á
sömu flugleiðum og með sömu
eða svipuðum flugvélagerðum.
Annars er rétt að geta þess,
að innan IATA hefir þeirri reglu
yfirleitt verið fylgt, að við
breytingar á fargjaldatöxtum og
reglum í því sambandi, hafa að-
eins þau félög greitt atkvæði, sem
halda uppi reglubundnum flug-
ferðum á þeim leiðum, sem um
er að ræða.
Þótt Flugfélagið hafi ekki
þurft á því að halda að beita neit-
unarvaldi innan IATA, vegna ís-
lenzkra hagsmuna, er það ein-
mitt íslenzka þjóðin, sem notið
hefur góðs af aðild félagsins að
samtökunum. Það er vegna bar-
áttu Flugfélagsins innan IATA,
að fargjöld milli islands og ná-
grannalandanna eru svo lág, sem
raun ber vitni, og með þeim
lægstu í Evrópu.
Þá er það einnig verk Flug-
félagsins að fá viðurkennd marg-
háttuð sérfargjöld, sem gilda
fyrir útlendinga, er ferðast vilja
til fslands, en einmitt þessi sér-
fargjöld hafa átt drjúgan þátt í
aukningu ferðamannastraumsins
til landsins á undanförnum ár-
um.
Einnig er það Flugfélagið, sem
komið hefir á lágum sérfargjöld-
um fyrir þá, sem ferðast í hóp-
ferðum ferðaskrifanna til út-
landa (,,IT-fargjöld“), sem marg-
ir íslendingar hafa notið góðs af.
Ráðuneytisbréfið
Stjórn Loftleiða vitnar í ráðu-
neytisbréf frá því í maí 1952,
sem ég vakti athygli á í grein
minni, þar sem varað er við far-
gjaldastríði milli félaganna, og
segir síðan orðrétt:
„Þetta bréf sannar aðeins, að
árið 1952 hefir flugmálastjórnin
ekki skilið, að fargjaldataxtinn
hlaut að miðast við misjafnar
gerðir flugvéla, miðað við „hraða
og þægindi“, svo sem ráð er fyr-
ir gert í millilandasamningum.“
Hér er um furðulegan mis-
skilning að ræða hjá stjórn Loft-
leiða. Aðvörun ráðuneytisins
1952 átti við sama fyrirbæri og
verið hefir á uppsiglingu undan-
farið — samkeppni flugfélaganna
á flugleiðum frá íslandi til Ev-
rópu. Ráðuneytið varaði við inn-
byrðis samkeppni félaganna. Um
það var alls ekki að ræða á þeimf
tíma, að fargjaldataxtinn miðað-
ist við mismunandi gerðir flug-
véla“. Bæði félögin höfðu svip-
uðum flugvélakosti á að skipa
um það leyti og samkeppni Loft-
leiða við erlend félög á leiðinni
yfir Atlantshaf gat ekki talizt
til innbyrðis samkeppni milli fé-
laganna, meðan bæði félögin
héldu sömu töxtum fyrir farþega,
sem ferðuðust milli íslands og
Evrópu. Enda hefir þeirri reglu
verið fylgt frá 1952 til 1963, að
bæði félögin hefðu sömu taxta
á þessum leiðum og hvorugu
væri mismunað á kostnað hins.
Hjá ráðuneytinu var um engan
misskilning að ræða 1952.
Hitt er svo annað mál, að að-
staðan í alþjóða flugmálum hef-
ur mikið breytzt síðan 1952, eftir
að þoturnar komu til sögunnar.
Samkeppni hinna stóru erlendu
flugfélaga við íslenzku félögin er
nú að verða mjög áberandi og
getur valdið erfiðleikum fyrir ís-
lenzkan flugrekstur. En það af-
sakar á engan hátt, að íslenzku
félögin kroppi augun hvort úr
öðru með innbyrðis fargjalda-
samkeppni. Það er bæði réttur
og skylda ráðuneytisins að hindra
slíka óheilla þróun.
Samkeppni flugfélaganna
Svo virðist af grein Loftleiða,
að stjórn félagsins sé staðráðin í
því að leiða hjá sér umræður
um aðalatriði málsins, en það
er hin fyrirhugaða harðsnúna
samkeppni Loftleiða við Flugfé-
lagið með umsókninni um allt
að 50% lækkun á núverandi far-
gjöldum til meginlands Evrópu.
Varla verður þessi hlédrægni
skýrð á annan hátt en þann, að
Kaíró, 15. jan. (AP-NTB)
FUNDUM var haldið áfram í
Kaíró í dag á ráðstefnu leiðtoga
13 Arabaríkja, en ráðstefnan
hófst í gær. Aðaltilgangur henn
ar er að ná samkomulagi um
sameiginlegar aðgerðir til að
hindra það að ísraelsmenn veiti
vatni úr ánni Jórdan inn á Neg-
ev-eyðimörkina. Ekki er vitað
um árangur á ráðstefnunni. Hún
er haldin fyrir luktum dyrum,
og engar tilkynningar gefnar út.
Talið er þó að henni sé nú að
ljúka, enda einn leiðtoganna,
Hassan konungur Marokkó, þeg
ar farinn heim.
Ein ástæðan fyrir því að álitið
er að ráðstefmunni sé að ljúka,
er að nú hefst Ramadan — helg-
stjórn Loftleiða telji málsstaðinn
ekki þola ítarlegar umræður.
Sökum þess að greinargerð Loft-
leiða er gott dæmi um rökvana
málafærslu, leyfi ég mér að taka
orðrétt upp eftirfarandi:
„Af hagkvæmisástæðum tengja
Loftleiðir saman ferðir frá
Skandinavíu og Luxemburg, þar
sem ætla má og raun hefur sann-
að, að samkeppni SAS hefur
dregið nokkuð úr flutningum fé-
lagsins til og frá Skandinavíu.
Með þessu móti fæst betri sæta-
nýting vestur yfir hafið, sem eru
% leiðarinnar milli meginlanda
Evrópu og Ameríku. — Flugfélag
fslands h.f., flýgur aðeins til
Kaupmannahafnar og London, ef
miðað er við endastöðvar. Hvern-"
ig í ósköpunum getur nokkrum
manni dottið í hug, að flugfar til
Luxembourg hafi veruleg áhrif
á farþegaflutninga Flugfélags fs-
lands h.f., til þessara stöðva?
Stríðið er ímyndun ein, en af
hálfu Loftleiða er hagkvæmni og
almenn skynsemi látin sitja í fyr-
irrúmi, öllum að meinalausu.“
Varla var hægt fyrir greinda
og gegna menn, sem skipa stjórn
Loftleiða að færa fram hlálegri
rök til stuðnings kröfu sinni um
50% fargjaldalækkun, sem þeim
var ljósar en flestum öðrum, að
mundi reynast Flugfélaginu
þung í skauti, ef leyfð yrði.
Ef Loftleiðir hefðu ekki hugsað
sér að ráðast á þá starfsemi Flug-
félagsins, sem stendur undir öll-
um rekstri þess, hefði félagið
beint fargjaldalækkun sinni að-
eins til farþega, sem ferðast milli
Ameríku og Evrópu, til þess að
styrkja aðstöðu sína á þeirri leið.
í stað þess er lækkunin sérstak-
lega auglýst fyrir Islendinga, sem
vilja ferðast til meginlands Ev-
rópu. Það sýnir í hvaða skyni
lækkunin var ákveðin.
Þó vekur meiri furðu fullyrð-
ingin um, að 50% lækkun á far-
gjaldi til Luxemborgar, sem mið-
stöð ferðalaga um alla Evrópu,
hafi engin áhrif á farþegaflutn-
ing Flugfélagsins, þótt endastöðv
ar félagsins séu London og Kaup
mannahöfn. Auk þess að flytja
farþega til þessara staða, hefir
Flugfélagið undanfarin ár flutt
fjölda manns, sem heldur áfram
ferðinni til Mið- og Suður-Ev-
rópu. Með 50% lækkun á far-
gjöldum til Luxemborgar mundi
Loftleiðir geta undirselt Flug-
félagið til flestra staða í Evrópu.
Þetta kallar stjórn Loftleiða að
láta „almenna skynsemi sitja í
fyrirrúmi, öllum að meinalausu."
Ég hef nú svarað þeim atriðum
í grein Loftleiða, sem ég tel
nokkru máli skipta. Eins og ég
tók fram í upphafi þessarar grein
’ar hef ég enga hvöt til að elda
grátt silfur við stjórn Loftleiða
í sambandi við flugmálin og er
þessum skrifum lokið frá minni
hálfu. Ég óska félaginu alls góðs
og vona að því farnist vel.
Aðalatriðið, sem ég hef gert að
umtalsefni er afar einfalt. Það
er, að flugfélögunum sé ekki
mismunað í aðstöðu sinni til að
flytja farþega milli íslands og
Evrópu, og að hvorugu félaginu
sé heimilað af flugyfirvöldunum
að taka upp óeðlilega samkeppn-
isaðstöðu gagnvart hinu.
asti mánuður ársins í augum
Múhamm edst r ú arman na -
Haft er eftir áreiðanleguim
heimildum að ákveðnar tillögur
hafi verið lagðar fram á ráð-
stefnunni um aðgerðir gegn ísra
el, og geti þær aðgerðir hafizt
etftir tvo mánuði. En ekki fylgir
það fréttinni hverjar aðgerðirn-
ar eru.
í Jerúsalem ræddi Levi Esh-
kol forsætisráðherra ísrael við
fréttamenn. Varaði hann leið-
toga Arabarikjanna við því að
taka einhverjar þær ákvarðanir,
sem gætu haft hættulegar af-
leiðingar. „Við munum hrinda
hverri tilraun til að hindra fram
kvaamd áveitufyrirætlananna á
Negev-eyðimörkinnL“ sagði ráð-
herrann.
Ég gat þess í fyrri grein minni,
að þátttaka Flugfélagsins í IATA
eru hefði að ýmsu leyti auðveldað
Ráðstefnu Araba að Ijúka