Morgunblaðið - 07.02.1964, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ
i
Föstudagur 7. febr. 1964
☆
ÍTILEFNI greinar, sem
birtist hér í Mbl. hinn 30.
jan. sl., eftir Kristján Ragn
arsson, fulltrúa Landssam-
bands íslenzkra útvegs-
manna, hefir blaðið snúið
sér til nokkurra útvegs-
manna og fengið umsögn
þeirra um ástæðurnar fyrir

V' . * - íto&idBmí ' fi ww -• s S <• %<kvwð
faprekstur og mannekla
hamla línuútgerð
Veiðarfærið. sem gefur bezta hrdefnið
að leggjast niður?
því að mikill fjöldi báta
liggur nú í höfnum og er
ekki gerður út á línu.
í grein sinni kemsv Krist-
ján svo að orði m.a.:
„— Auk þess eru milli 60
og 70 bátar ýfir 33 rúmlestir
að stærð, sem liggja í höfn og
verða ekki gerðir út fyrr en
á veiðar með þorskanetu/n,
sem verður væntanlega um
mánaðamótin febrúar-marz,
ef þá tekst að fá þá sjómen/i,
en það er ekki Ijóst nú“.
Við snúum okkur fyrst til
Soff aniasar Cecilssonar út.
gerðarmanns og skipstjóra í
Grundarfirði en hann á afla
skipið Grundfirðing II, sem er
54 tonn að stærð. Honum fór-
ust orð á þessa leið:
— Það sem fyrst og fremst
veldur því að við gerum ekki
út á línu héðan frá Grundar-
firði er að endarnir ná ekki
saman. Við getum reiknað hér
með 5 tonnum í róðri, sem er
mjög gott hér Við Breiðafjörð
(næst sjaldan hér inni í
Grundarfirði) og 25 róðrum
á tímabalinu frá byrjun jan.
til 25. febr. Út úr þessu dæmi
fáum við óhrekjanlega 5000
kr. tap í róðri, með þvi að
hvergi er ofreiknað.
Við höfum hér fiskverkun
saman og það borgar sig ver
að kaupa fisk nr. 1 og gera úr
honum verkaðan fisk nr. 1,
en að kaupa lélegri fisk og
gera úr honum svarta skreið.
Eg get t.d. getið þess að nú
eigum við um 30 tonn af
hvítri og fallegri skreið, en
hana er ekki hægt að selja og
ekkert líklegra en hún verði
óseld er þessa árs framleiðsla
kemur til vinnslu.
Það er vissulega ófremdar
ástand þegar ekki borgar sig
lengur hvorki að afia né vinna
bezta hráefnið.
Þá tölum við næst við Guð-
mund Runólfsson í Grundar
firði, sem á þar stærsta bátinn
Runólf, 115 lestir, aðeins
þriggja ára.
— Astæðan er fyrst og
fremst sú að rekstrargrund-
völlurinn hefir raskazt frá ára
mótunum 1962'—’63 og því ger
ir nú enginn út héðan á línu.
Hér eru t.d. tveir bátar, sem
allmörg undanfarin ár hafa
gert út á línuvertíð og slopp-
ið sæmilega, en þeir treysta
sér ekki til að láta útgerðina
bera sig nú.
Hér mundi ekki standa á
mannafla á skipin. Auðvitað
kemur þetta sér illa fyrir fólk
ið og það er vissulega ekki
ánægt með þetta. Við teljum
hins vegar að nógu erfitt sé
að láta útgerðina bera sig við
aðrar tegundir veiða, þótt
ekki sé gert út með fyrirsjáan
legu tapi.
Þá tölum við við Halldór
Jónsson útgerðarmann í Ólafs
vík. Halldór á marga -báta og
gerir þá alla út nema einn,
Glað, sem er 43 tonn að stærð.
— Sjálfsagt ætti Glaður nú
að fara á línu, en mannskap
urinn þarf að hvíla sig og við
notum þetta tækifæri til þess.
Menn telja heldur ekki eftir-
. sóknarvert að vera á línunni.
Það var til dæmis veturinn
1961—’62 í nóv., des. og jan.
að einn bátanna minna fisk
aði fyrir 12.500 kr. hlut á mán
uði, en það þótti þá of lítið.
Hins vegar er þetta bátastærð
in, sem borgar sig bezt. Eg er
ekki í nokkrum vafa um það.
Kristján Guðmundsson skip
stjóri og útgerðarmaður á
Rifi á bátinn Tjald 53 tonn og
gerir hann ekki út á línuna.
— Það er ekki hagstætt að
gera út á línu eins og nú er
komið, segir Kristjá. — Það
er eitt fyrir sig að sísall er nú
orðinn mjög dýr og veiðar-
færakostnaður við línuna er
mikill. Við vorum á síld í
haust, en bátur eins og Tjald
ur er að verða of lítill fyrir
síldveiðar, og þá einkum vetr
arveiðarar. Eg geri ráð fyrir
að við förum á netin upp úr
miðjum febrúar. Það var
reynt hér í fyrra og gafst vel.
Hér liggur einnig 110 tonna
bátur, sem ekki gerir út á línu
heldur. Telur það ekki borga
sig. Eg geri ráð fyrir að mann-
ekla yrði ef allir hugsuðu sér
að gera út á línuna. Það þarf
svo mikið lið við hana t.d.
beitingamenn.
— Það er ekki að sjá að
línufiskurinn sé sérlega eftir
sóttur, því ekki er greitt
meira fyrir hann en bezta
netafiskinn, sagði Kristján að
lokum.
Að síðustu ræddum við við
Björn Guðmundsson útgerðar
mann í Vestmannaeyjum.
Sagðist honum svo frá:
— Þeim bátum, sem gerðir
eru út 'á línu héðan frá Eyj-
um fer nú alltaf fækkandi og
það eru allar líkur til þess
að línuútgerð leggist alveg
niður hér í Eyjum á næstu
árum. Þetta hefir þó verið sú
tegund útgerðar, sem staðið
hefir undir staðnum. Það er
enginn vafi að þetta hefir á-
hrif á hraðfrystihúsin og rekst
ur þeirra. I.ínufiskurinn hef-
ir verið þeirra aðal hráefni.
Eg held að nú í vetur sé að-
eins einn linubátur, sem legg-
ur upp hjá stærsta hraðfrysti
húsinu hér. Að vísu bjargar
síldin þessu í vetur, en það
er ekki víst að svo verði á
hverjum vetri. Það er óhætt
að segja að nú geti línuútgerð
ekki borgað sig hér eins og
aflamagninu er háttað. Það
gerist æ erfiðara að fá menn
til að beita línuna og þá að-
eins í ákvæðisvinnu, en ákvæð
ið er svo hátt að beitinga-
mennirnir fá meira kaup en
hlutamenn á sjónum og þá
verður náttúrlega óánægja
með allt saman.
Mannekla hér hefir auð-
vitað haft mikið að segja og
er að stórum hluta ástæðan
fyrir því að svo margir bátar
liggja bundnir. En þessar á-
stæður sem ég hef áður talið
er þó ekki minni á metunum.
Svo kemur einnig til að margt
af því fólki, sem við höfum
fengið til starfa hér í Vest-
mannaeyjum um vertíðina
vinnur nú heima hjá sér því
bátum hefir víða fjölgað i
þeim byggðarlögum, sem
veitt hafa okkur fólk hingað
suður.
Þetta er ekki gott ástand,
því línufiskurinn er auðvitað
bezta hráefnið, sem á land
berst og ég er hræddur um
að illa kunni að fara ef línuút
gerð leggst niður að fullu og
öllu.
Þannig virðast útgerðar-
menn þeir, sem blaðið hefir
rætt við, sámmála um að tap-
rekstur valdi því fyrst og
fremst að línan er ekki stund
uð í vetur og svo í annan
stað mannekla. Það er slæmt
til þess að vita að veiðarfær-
ið, sem bezta hráefnið gefur
upp úr sjó skuli nú vera þann
ig á vegi statt að ekki borgi
sig að leggja það í sjóinn,
þrátt fyrir það að fundin hafa
verið upp tæki til að létta
mönnum línuveiðarnar.

Guðmundur Hraundal:
Kirkjuhvammskirkja
KIRKJAN á myndinni sem hér
fylgir með er í Kirkjuhvamms-
Ihreppi í V-Hún., er sá staður
rétt ofan við Hvammstanga. Hún
hefur nú fyrir nokkrum árum
verið lögð niður sem sóknar-
kirkja, eða þegar hin nýja kirkja
var vígð á Hvammstanga.
Hvenær Kirkj uhvammskirkj a
var byggð veit ég ekki nákvæm-
lega, en eftir þvi sem ég hef
komizt næst mun láta nærri að
Ihún sé um 75 ára gömul.
Hún lá áður undir Tjarnar-
kirkju á Vatnsnesi en árið 1744
var hún lögð til Melstaðarsóknar.
Kirkjuhvammskirkja var helguð
Tómasi erkibiskupi af Kantara-
borg, sem uppi var á 12. öld og
var tekinn í tölu dýrlinga eftir
dauða sinn, en hann bar að með
' þeim hætti að Tómas var líflát-
inn fyrir framan altarið af mis-
skilningi, en konungur vildi láta
taka hann höndurn. Upplýsingar
þessar hefi ég eftir hinum fjöl-
vísa fræðimanni, séra Jóni
Guðnasyni. Kirkja hefur því
staðið í Kirkjuhvarmmi frá því
einhverntíma í katþólsku, má
iþví segja að kirkj-ustaðurinn sé
I íoarn og eigi sína sögu ekki síður
en aðrir slíkir á íslandi. Þessari
kirkju sem nú stendur í Kirkju-
hvammi hafa þjónað 4 prestar
og eru þeir: Séra Þorvaldur
Bjarnarson frá vígslu hennar til
1906, Séra Eyjólfur Kolbeins
1906—1912, Séra Jóhann Briem
1912—1954 og Séra Gísli Kol-
beins sóknarprestur á Melstað
þjónaði henni síðan eða þar til
hún var afhelguð. Eins og áður
er sagt er kirkjan byggð úr
timbri og hefur aldrei verið mál
uð hvorki utan eða innan að því
ég bezt veit, hún er þó furðan-
lega ófúin. Þetta látlausa og stíl-
hreina Guðshús er nú um lang-
an tírna búið að prýða umhverfi
sitt og setja svip á staðinn, sem
frá náttúrunnar hendi er fagur
og vinalegur, hvort sem litið er
þangað heim af veginum sem
beygir þarna út á Vatnsnesið,
eða og þá ekki sízt þegar heim
er komið. Jörðin er nú í eyði
en eftir standa innfallin tóftar-
brot og garður, bærinn hékk þó
uppi til skamms tíma, en túnið
hefur verið ræktað og stækkað
og er orðið rennislétt og flæmi
mikið sem íbúar Hvammstanga
nytja nú.
Kirkjan stendur inni í kirkju-
garðinum, sem er vel hirtur eftir
því sem er að venjast til sveita.
(En það er kapítuli fyrir sig,
sem vonandi stendur til bóta,
vanhirða og umsjón með kirkju-
görðum hér á landi). Síðast-
liðin 20 ár hef ég alltaf farið
„upp í Kirkjuhvamm" og þá
helzt hyllst til þess í góðu veðri,
og hef ég átt þar margar alltof
skammar friðsælar stundir við
lækinn, sem kernur þarna léttur
og hoppandi ofan úr fjallinu
miilli hólanna Og hvammanna,
sem gera staðinn einkar aðlað-
andi. Ég rifið upp margt punt-
stráið á bakkanum við lækinn
og tuggið safann úr stilk þess
meðan lækurin* sem þarna er
kominn niður á jafnsléttu rann
hæigium hátíðlegum straumi milli
bakkanna, annars algjör kyrrð,
já hvílík grafarkyrrð. Hann
hefur sagt mér langa sögu læk-
urinn sá, þegar við höfum hjaláð
þarna saman, annars hef ég oft-
ast hlustað á hann djúpri þögn,
og svo ljóslifandi hafa þær sögur
orðið í vitund minni að ég hef
heyrt kirkjuklukkurnar hringja
til tíða á helgum hásumardegi,
heyrt óminn af sálmasöngnum
frá kinkjunni, heyrt kliðinn frá
fólkinu sem safnast hefur sam-
an á bæjarhlaðinu af aflokinni
messu hjá Séra Jóhanni. Fólk
klætt sínu finasta stássi kátt og
hátíðlegt, enda hásumar, sól skín
í heiði, loftið sindrar og drunur
heyrast sunnan og ofan úr fjall.
inu. Það hafa líka verið stundir
skammdegis og sorgar, sárar
kveðjustundir, hnípið fólk og
þögult og þá hafa klukkurnar
hljómað þungum og döprum
hljómi yfir umhverfið. Þannig
hafa skipzt á skin og skuggar í
Kirkjuhvaimmi eins og í lífinu
sjálfu.
Séra Jóhann Briem er mér einn
þeirra fjögurra presta sem ég
taldi upp, minnisstæður enda
ekki að ástæðulausu þar sem
hann var sóknarprestur minn
frá því hann jós mig vatni og
þar til ég fór að norðan 10 ára
gamall. Hann var ljúfmenni mik-.
ið. Hann hafði þá venju sem nú
er óðum að leggjast niður að húa
vitja og fylgjast með lærdómi
barna. Mér er í því sambandi
minnisstætt að hann kom eitt
sinn á heimili foreldra minna
til að athuga lærdóm obkar
krakkanna. Brá ég skjótt við
þegar sást til prests og stakik
mér í koju mína og breiddi upp
á höfuð mér sængina. Séra Jó.
hann klappaði á kollinn á snáða
og bað mig lesa en ég vildi kom
ast undan þvílikri prófraun enda
ekki sterkur á svellinu því ég
hef þá verið 7 eða 8 ára gamall.
„Ég sef“, sagði ég og hélt víst
að þar með væri ég laus allra
mála. Móðir rmín kom þá séra
Jóhanni til hjálpar og stautaði
ég víst eitthvað fyrir prest. Mér
Framh. á bls. 16. <*,