Morgunblaðið - 05.03.1964, Qupperneq 6

MORGUNBLAÐIÐ
Fímmtudagur 5, marz 1964
Framtíð fslands er fólgln
i fjölþættari framleiðslu
Ræða Jóhanns Hafsfein, iðnaðarmálaráðherra
á Varðarfundi
„Hafísinn kom um miðjan vet
ur og lukti um landið að norðan
og austan. Vorið var kalt, sigl-
ing kom seint og illa, búpeningi-
urinn var hruninn niður og lít-
ið af að lifa. Gerðist nú hungurs-
neyð hin mesta um land allt.
Lagði dauðsoltið fólkið sér til
munns horkjötið, skóbætur og
jafnvel hundskrokka. Fjöldi
manna flosnaði upp, flakkaði
um, valt síðan út af á náttstöð-
um eða á vegum úti. Er talið,
að fallið hafi alls í móðuharð-
indunum — níu þúsundir manna.
Samskota var leitað erlendis
handa þeim bágstöddu, en það
náði skammt. Danska stjórnin
setti nefnd manna til að íhuga
hvað gera skyldi, og var Jón
Eiríksson í henni, en fékk litlu
ráðið. Vildu sumir flytja alla
íslendinga suður á Jótlandsheið
ar, en þó var horfið frá því ráði.“
Ég hefi valið þessa stuttu
lýsingu úr íslendingasöglu Jón-
asar Jónssonar til þess að minna
okkur á að það hefði ekki alltaf
verið björgulegt á íslandi.
f*ó að móðuharðindin 1782—
1783 séu ein erfiðasta raun í
sögu íslendinga voru kjör þeirra
einnig siðar erfið eins og flutn-
ingarnir til Ameríku á síðustu
öld bera vitni.
En þessi litla þjóð hefir reynzt
þrautseig, ekki gefizt upp og
horfir nú fram á veginn.
í mannfjöldaskýrslum eru ís-
lendingjer um 50 þúsund árið
1703. Eftir móðuharðindin eða
80 árum síðar um 40 þúsund. Nú
eru íslendingar um 186 þúsund
og því er spáð af kunnáttu-
mönnum, að um næstu aldamót
geti tala þjóðarinnar nálgast 400
þúsund manns.
afkomu fólksins.
Á þessu sviði hefir vaxandi og
stöðugt fjölþættari iðnaður gegnt
sínu mikilvaega hlutverki í .hag-
þróuninni. Og nú erum við byrj
aðir að tala um stóriðju og fyrir
okkur vakir, að framundan
kunni að vera ný þáttaskil í
efnahagsþróun þessarar litlu
þjóðar.
Áður en lengra er haldið vil
ég leggja áherzlu á að við meg-
um með engu móti vanmeta
þann iðnað sem verið hefir að
þróast í landinu á undanförnum
árum, og ekki verður talinn til
stóriðju.
Á tímabilinu 1947 — 1959 hef
ur slysatryggt vinnuafl í iðn-
aði alls aukizt um 75-7%, í fisk
iðnaði er aukningin 159.8%, en í
öðrum iðnaði 48.5%. Á sama
tíma hefir fólkinu I landinu
fjöigað um 27.9%.
Á árunum 1955 — 1960 var
aukning í framleiðslu landbúnað
ar og sjávarútvegs 4% árlega-
en framleiðsluaukning iðnaðar-
vöru fyrir innlendan markað á
sama tíma um 5%.
Það hafa eins og kunnugt er
risið upp margvíslegar nýjar iðn
greinar á síðari árum og eru enn
í sköpun, og skal ég ekki rekja
það hér.
Ég vil þó nefna stálskipasmíð-
ar, sem eflaust eiga eftir að
verða merk atvinnugrein og virð
ast komnar á það stig að vera
samkeppnisfærar við sambæri-
lega erlenda bátasmíði.
Sokkaverksmiðja er að hefja
göngu sína á Akranesi. Nýjum
iðngreinum hefir verið komið á
fót í öðrum kaupstoðum og kaup
túaum og mun stuðla að meira
jafnvægi í byggðinni.
Við höfum eignast tvö stór
iðnfyrirtæki þar sem eru Áburð-
arverksmiðjan og Sementsverk-
smiðjan, sem ýmist fullnægja
þegar þörfum okkar eða mun
gera með ráðgerðum stækkun-
um.
Samt er það svo að framleiðslu
iðnaðarvöru fyrir innlendan
markað er takmörk sett og það
er m.a. þess vegna, sem hugir
manna hafa nú beinst að stór-
iðjunni, sem mundi fyrst og
fremst grundvallast á stórvirkj-
unum í fallvötnum okkar og
fleiri auðlindum svo sem jarð-
hita eða gufu.
★
Ég hefi nýlega á Alþingi gert
grein fyrir þeim ráðagerðum,
sem uppi hafa verið um stór-
virkjanir í Þjórsá við Búrfell eða
við Dettifoss og könnun þess, að
hér yrði komið upp aluminíum-
bræðslu í tengslum við slíkar
virkjanir. Einnig gert grein fyrir
hugleiðingum, sem uppi hafa
verið um möguleika til þess að
hér yrði reist olíuhreinsunarstöð,
sem jafnframt gæti stuðlað að
stórkostlegum efnaiðnaði.
Fram hefir komið, að ríkis-
Jóliann Hafstein.
stjórnin mundi bráðlega leggja
fyrir Alþingi frv. til laga um
Kísilgúrverksmiðju við Mývatn.
Ég vil reyna að forðast endur-
tekningar á þessum fundi.
Þess vegna varð að ráði, að
ég gerði aðeins stutta grein fyrir
þessum málum, en síðan væri
spurftingatími, þar sem bæði ég
og fulltrúar í stóriðjunefnd
mundu svara og gefa upplýsing-
ar eftir því sem fundarmenn
fýsir að spyrja. Vona ég, að þessi
háttur geti gefizt vel.
Ég skal nú rekja og árétta
nokkur meginatriði.
Það er orðið afar aðkallandi
að hefjast handa um rafvirkjan-
ir hér á Suðvesturlandinu, ef
hægt á að vera að komast hjá
alvarlegum rafmagnsskorti inn-
an tiðar.
í verulegar stórvirkjanir verð-
ur tæpast ráðizt án stóriðju,
sem þarf á mikilli raforku að
halda og leggur með því grund-
völl að fjárhagsafkomu orku-
versins og ódýru rafmagni fyrir
almenning.
Rannsóknir benda til, að Búr-
fellsvirkjun sé hagkvæmari en
Dettifossvirkjun. — Þó hefir
komið til álita að staðsetja al-
uminiumbræðslu við Eyjafjörð
og leiða rafmagnið frá Búrfells-
virkjun norður yfir hálendið.
Lántökur til virkjana hafa
verið ræddar við Alþjóðabank-
ann.
Rætt hefir verið við sviss-
neskt og amerískt fyrirtæki að
reisa aluminiumbræðsluna.
Kostnaður við tuvora fram-
kvæmdina um sig er áætlaður
1100 millj. kr.
Stærð raforkuvers er ætluð 109
þús. kilówött, og auðvelt að auka
síðar um annað eins.
Stærð aluminium-verksmiðju
er fyrst í stað ætluð um 30 þus.
tonna árleg íramieiðsla.
Ríkisstjórnin mun leggja þessi
mál fyrir Alþingi, þegar það
telst tímabært, en það mun að
sjálfsögðu ráða stefnunni í þess-
um málum.
Einstakir; áhugamenn hafa unn-
ið að athugun þess að koma hér
upp olíuhreinsunarstöð með að-
stoð erlendra sérfræðinga og er-
lends fjármagns, en þó ráðgert,
að fyrirtækið yrði alíslenzkt að
nokkrum árum liðnum. Ekki er
enn ljóst, hver afskipti ríkis-
valdsins þyrftu að vera af slíkri
framkvæmd.
Kostnaður er áætlaður 300—
350 millj. kr. Árlegur gjaldeyris
sparnaður er áætlaður frá 75 og
Framhald á bls. 8.
Reykjavík og víðar. Hvað á ég
að gera?
Með fyrirfram þakklætL
E. J.
Ég spyr nú líka hvort þetta
sé eitt af fjársvikamálunum.
Hve margir hafa borgað 500
krónur fyrir ekki neitt?
Þetta eru veigamiklar stað-
reyndir, sem gefa okkur til
kynna, að í framtíðinni geti ver-
ið fólgnir miklir möguleikar þeg
ar við íhugum, hvað áunnizt hef
ir á liðinni tíð.
Á síðustu öld mótaðist frelsis-
barátta íslendinga. Á þessari öld
hafa árabátar breytzt í þilskip
og gömu þilskipin í nýtízku tog
ara og fiskibáta búna fullkomn-
ustu tækni. Bifreiðar og vélar
hafa tekið við hlutverki kerr-
unnar og hestsins. íslendingar
eignast öfluga siglinga- og loft-
flota. Margþætt og furðu langt
vegakerfi orðið til á fáum ár-
um. Nýjar atvinnugreinar hafa
þróazt og vaxið. Við höfum feng
ið heimastjórn . — fullveldi og
Ioks endurreist lýðveldi í land-
inu.
★
Ekki verður því samt neitað,
að atvinnulíf íslendinga hefur á
margan hátt verið einhæft —
landbúnaður og sjávarútvegur
megin stoðir, háðar dutlunyum
veðurs og vinda.
Það hefir því verið eitt aðal
viðfangsefni í efnahagslífi ís-
lendinga síðari árin að renna
fleiri stoðum undir atvinnulifið j
til þess að auka öryggi og styrkja |
Brauðið kom ekki
Kunningi minn skrifar og
kvartar yfir því að hafa beðið
70 mínútur með konu sinni á
veitingastað einum í höfuðborg
inni, en þá gefizt upp á að bíða
eftir smurða brauðinu, er búið
var að panta — og farið heim.
Sagði hann, að ekkert hefði
verið á móti því að sitja þarna
og bíða, ef veður hefði verið
gott, en í þetta sinn var myrkur
og rigning. Inngangurinn kost-
aði 50 krónur, leigubíll heim
64 krónur þannig, að heildar-
kostnaðurinn hefði orðið mikill
— fyrir ekki neitt.
Sagði hann, að þjónninn
hefði beðið sig að fara ekki,
þó ekkert bólaði á brauðinu
eftir 70 mínútur — þjónninn
hafði áhyggjur, af að þurfa sjálf
ur að borga brauðið. Sagðist
maðurinn í raun réttri hafa átt
að fá aðgangseyri endurgreidd-
an — og biður þjóninn að inn-
heimta féð.
Ég er alveg viss um að á-
stæðan til mistakanna er sú,
að þeir í eldhúsinu hafa vand-
að sig svona við að smyrja
brauðið og eiga ekkert nema
gott skilið.
Að reykja frá
sjálfum sér
Og svo eru það reykingarnar.
Maður nokkur stöðvaði mig á
götu og tjáði mér, að hann
væri hættur að bjóða gestum
sínum sígarettur eða vindla.
Aðeins neftóbak, sagði hann.
Ég sagði honum, að ef hann
gerði þetta til að reyna að
losna við heimsókn af minni
hálfu, þá væri þetta gagn-
laust bragð, því ég væri hætt-
ur að reykja.
Nei, ég er bara hálfnaður,
hélt hann áfram. Mergurinn
málsins er sá, að þótt maður
hætti að bjóða reyktóbak, þá
eru gestirnir svo ósvífnir að
taka upp eigið tóbak og eitra
andrúmsloftið á öllu heimil-
inu. Viltu ekki koma því á
framfæri, að það sé alger
dónaskapur að reykja á heim
ilum þar sem húsráðendur
bjóða gestum ekki að reykja.
Það skiptir ekki máli frá
hverjum er reykt.
Hér með er þessu komið á
framfæri til athugunar fyrir
húsráðendur og hugsanlega
gesti.
Hve margir borguðu
500 krónur?
Og hér kemur loks stutt
bréf frá vonsviknum áskrif-
anda tímaritsins Frúarinnar:
Velvakandi góður!
Ég fór að gerast áskrifandi
að kvennablaðinu „Frúnni" í
fyrra og hef ekki fengið blað
síðan í ágúst. Þau eiga að
koma út einu sinni í mánuði.
Þann 26. nóvember, fæ ég bréf
Ifrá útgefanda blaðsins, þar
sem hann óskar eftir að ég
borgi 500 kr. fyrirfram, sök-
um erfiðleika að halda blað-
inu áfram. Það gerði ég, og
treysti heiðarleik þessa fólks,
en hringdi samt í þetta síma-
númer, sem var meðfylgjandi
þessu skjalL Þá svaraði kona
í símann og sagði að það væri
ábyggilegt að blaðjð kæmi út
fyrir jólin, og það gott blað.
Nú hef ég ekkert blað fengið
síðan. Hvað mikið sem ég
hringi í þessi tvö símanúmer,
sem á blaðinu voru, svarar
enginn.
Mér fer nú að hætta að
standa á sama. Er þetta eitt
af fjársvikamálum, sem hafa
stungið upp kollinum hér í
Frá fræðslustjóra
í furðulegri og miður smekk
legri grein Velvakanda í gær er
sagt frá fagnaði 13, 14 og 15 ára
nemenda í skóia einum hér í
borg.
Vegna aldurs nemendanna
mætti álykta, að hér væri um
að ræða einhvern af barna- eða
gagnfræðaskólum Reykjavík-
urborgar, en því er hér með
lýst yfir að svo er ekki. Um-
rædd lýsing getur ekki átt við
neinn þann nemendafagnað,
sem barna- og gagnfræðaskól-
arnir í Reykjavík hafa haldíð.
Þessir skólar leggja mikla
áherzlu á að skólaskemmtanir
fari vel fram og séu nemend-
um til ánægju og þroska.
Er leitt til þess að vita, að
ákólastjórum og kennurura
við barna- og gagnfræðaskóla
Reykjavíkur sé að ástæðu-
lausu borið það á brýn, að
þeir láti viðgangast diykkju-
svall á skólaskemmtunum.
Félagsstörf og skemmtana-
líf nemenda er ávallt veiga-
mikill en vandasamur þáttur í
skólastarfinu og er síaukin á-
herzla lögð á þennan þýðingar-
mikla þátt skólalífsins.
★
Við þetta er engu að bæta
öðru en því, að því miður var
frásögnin á rökum reist. Þó er
rétt að leiðrétta eitt, að hér
voru 13 ára börn ekki með eins
og áður segir, en 14 og 15 ára.
ATHUGIÐ
að borið saman við
útbreiðslu er langtum
ódýrara" að auglýsa
í Morgunblaðinu en
öðrum biöðum.