Morgunblaðið - 06.03.1964, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ
r
Föstudagur 6. ma« 1964
y
VÍSINDIOOG TÆKNI
_ \J
konar aðferðum. Þeir hafr
leitað svars við spurninguím
eins og: Hvað er hugsun?
Hvað er minni og hvar er það
staðsett í heilanum? Hvernig
verkar meðvifcundin? öllum
þessum spurningum er enn
ósvarað, en tiltölulega nýjar
rannsóknir sýna að vísinda-
mennimir eru á réttri leið.
er þýðingarmesta
verkefnið
VH) lifum á geimöldinni, þeg-
ar ferðir út í tómarúmið
þykja merkustu fréttirnar.
Stórkostlegar jarðfræðirann-
sóknir hremma einnig athygl-
ina, ásamit fjölþættum * *:fna-
fræðitilraunum, sem virðast
vera að leysa leynðardóma
Iífsins. Tækniafrek, svo sem
flugvélar, sem fljúga mörgum
sinnum hraðar en hljóðið og
transistorútvarpstæki, s e m
eru svo lítil að hægt »>r að
stinga þeim í eyra sér, t * la
einnig sviðsljósinu.
Stundum Virðist maðurinn
verða eftir. Innan um öll hin
furðulega vísinda- og tækni-
afrek verður hann oft svo lít-
iil að hann vill gleymast.
í>etta er þó að breytast. Vís-
indamönnum er smám saman
að skiljast, að maðurinn sjálf-
ur er þýðingarroesta verkefn-
ið. Rannsóknir á honum, og þá
sérstaklega á hinni andlegu
hlið hans og heilastartfsemi,
hafa verið vanrsektar, en nú
er kominn tíimi til að setja
hann sjátfan undir smásjána.
Heili mannsins er enn eitt
stórt spurningamerki. Tii iþess
að finna lausn gáfcunnar er
hann í lækningaskyni stoorinn
í sundur, raftaugum er stung-
ið í hann, áhrifamikil efni eru
látin verka á hann, heilir
hlutar eru fjarlægðir úr hon-
um, og hljóðbylgjur eru látn-
ar hrista hann til. Allt er
þetta gert til þess að rann-
saka áhrifin, sem þessi með-
ferð hefur á huga og störtf
mannsins. Ef til vill munu
rannsóknir leiða til betri
kennsluaðferða, aukinnar vel-
líðunar manna, lækninga á liin
um mikla fjölda sálsjúklinga,
— og jafnvel aðferðar til þess
að viðhalda friðnum í heim-
inum.
Jafnframt hinum róttæku
heilarannsóknum vex könnun
á samskiptum manna, hugs-
unum þeirra og skoðunum,
fiskur um hrygg Meðhöndlun
á áfengissjúklingum er að
taka á sig nýja stefnu, og
sömuleiðis lækningar á hug-
sjúku fóiki. Þar virðast hinar
langtsóttu kenningar Freuds
vera að láta í minni pokann
fyrir hinum betur grundvöll-
uðu kenningum Pavlovs, rúss-
neska líkamsfræðingsins, sem
framkvæmdi flestar sínar til-
raunir á hundum. Annars
hafa tilraunir með dýr aukizt
mjög. Hundar, kettir, rottur,
apar, hænur og marsvín er
efniviðurinn í veginum til aúk
innar þekkingar. Þegar við
lærum að skilja þau, mun okk
ur veitast auðveldara að skílja
okkur sjálf.
HVAR ER MINNIÐ
1 HEILANUM
Menn hafa verið látnir
rifja upp löngu gleymda at-
burði með því að hleypa raf-
straum á vissa staði í heila-
berki þeirra. Það hefur lengi
verið vitað, að með því að
rjúfa gat á höfuðkúpuna og
setja raftaugar á ýmsa staði
í heilaberkinum er hægt að
láta sjúklinga hreyfa ýmsa
líkamshluta sína, án þess að
þeir sjálfir geti nokkuð að
gert til þess að hindra það.
Þannig er hægt að láta fing-
urna hreyfast ósjáltfrátt, sömu
leiðis fætur og hendur, varir,
tungu o. s. frv. Svæðið í heila
berkinum, sem veikur raf-
straumur hefur þessi áhrif á,
kallast motor cortex og er
umhverfis djúpa skoru, sem
liggur þversum á yfirborði
heilans við hvirfilinn.
En vísindamenn hafa lengi
haft áhuga á því, hvort hægt
væri að setja hugsanir og
upprifjanir atf stað með sams
Nýjar sögunnaraðferðir
Við erum alltaf að lesa um
nýjar og nýjar aðferðir við
sögun. Sú síðasta notaði ljós-
geisla framleiddan af LASER
til þess að kljúfa timbrið.
Héma er sú allra nýjasta.
Þar er notast við króftuga
vatnsbunu. Hún sagar tveggja
þumlunga borð með kilo-
metra hraða á sekúndu.
Með því að snerta heila-
börkinn á sérstöku svæði, sem
liggur rétt fyrir ofan eyrun,
er hægt að framkalla minn-
ingar í hugum sjúklinga. Ein-
hver gamall atburður ryfjast
þá upp í nákvæmlega sömu
röð eins og hann raunveru-
lega átti sér stað, og innihald
minninganna um afcburðinm
einkennist af því við hvað at-
hyglin var bundin þegar at-
burðurinn átti sér stað.
Sjúklingmum finnst hann vera
að upplifa þessa atburði aft-
uf.
Sjúkliingarnir eru látnir
lýsa því sem fram kemur í
huga þeirra og hér er ein slík
lýsing: Mér finnst að frændi
minn og frænka séu í heim-
sókn, eins og svo oft áður. Þau
eru að undirbúa brottför sína
— fara í yfirhafnir sínar og
setja upp hatta — í borðsfcotf-
unni — í forstotfunni — móðir
mín er að tala við þau — hún
talar hratt og virðist vera að
flýta sér.“
Upprifjamimar eru mjög
Skýrar og sjúklíngarnir sjá
þær fyri sér eins og atburð-
irnir væru í ráun og veru að
eiga sér stað. Þó gleyma þeir
aldrei því sem raunverulega
eftir VIN HÓLM
er að eiga sér stað: að þeir
liggi á skurðborði með opinn
heila. Þegar rafstraumurinn,
sem venjulegast er nokkurra
volta riðstraum u:, er stöðvað-
ur, snarhættir skrúðganga
minninganna í huga þeirra.
DAUÐAHRÆÐSLA
LÆKNAR
ÁFENGISSJÚKLINGA
Nýjasta aðferðin til þess að
lækna alkohólista er að gera
þá dauðskelkaða. Fyrst er
sjúklingurinn látinn verða
dauðskelkaður og strax á eftir
eru honum gefnir nokkrir sop-
ar af uppáhaldsáfengi sínu.
Vísindamenn hafa komizt
að því, að eftir skeltfinguna
missir sjúklingurinn allan
áhuga á áfenginu. Bragðið,
ilmurinn og jafnvel hugsunin
um áfengi kalla fram minn-
ingar um dauðaskeikinn. —
Áfengisneyzla getur , aldrei
orðið þægileg eftir meðferð-
ina.
En hræðslan verður að vera
mjög djúpstæð til þess að
meðferðin virki. Sjúklingnum
er gefið lyf, sem lamar alla
vöðva hans og hindrar það, að
hann geti andað. Lömunin
stendur yfir í 60 til 90 sek-
úndur. Hún er svo hræðileg,
að alkohólistinn heldur að
hann sé að deyja.
Aðferðin reynist mjög vel.
Helmingurinn af tólf mönn-
um, sem lamaðir voru í fyrsta
skipti, steinhættu að drekka.
Einn þeirra skýrði svo frá, að
TRÖLLSLEG PLÁNETA
i # l Tnfc I fNir i JVhJíVX I rlC l n j I rifc /y\L/L/r» •
JUPITER DIAMETER
85,000 MILES (APPR0X.\
JUPITER CIRCUMfERENcÉ
267000 MILÉS
_ ___EARTH TO MOON
• 238,000 M" gS ----- •
M.CtUM NIWIHUI SYNPICATf

Gulliver Planet
CRUI9NS COWPLETtiy ,
AR0UN0THE LARSEST
PLANET—GI6ANTIC
JUPITER—FLITURG
SFACEMENWILLCOVER
A L0NSER DISTANCE
THAN....
Geimfari sem siglir skipi
sínu eina umferð umhverfis
plánetuna Júpíter, jötuninn í
sólkerfinu, mun ferðast lengri
vegalengd heldur en i
ferð á milli Jarðarinnar og
Mánans.
eftir að hann hafði farið úr
sjúkrahúsinu, heíði hann far-
ið inn í veitingahús og pantað
sér bjór. Hann fékk sér sopa,
en herptist þá saman. Hann
þoldi ekki áfengið og varð að
spýta því út úr sér.
Nokkrir áfengissjúklingar
byrja að drekka aftur, þrátt
fyrir meðfeðina. Fyrir þá,
álíta vísindamennirnir, hefur
dauðaskelkurinn ekki verið
nógu öflugur.
PUNKTAR
• Nýlegar rannsóknir á
draumium 4000 manna og
kvenna sýna, að karlmenn
dreymir meira um kynbræð-
ur sína, heldur en um kven-
fóik. Draumar kvenna skipt-
ast hinsvegar nofckuð jafnt á
milli kynjanna.
• Frumsikógasivertingjar í
Súdan heyra miklu hetur
heldur en borgarbúar nútím-
ans. Þessi staðreynd kom
fram í alþjóðlegum rannsókn-
um á heyrn manna. Framúr-
skarandi yfirburðir fundust
hjá þjóðflofcki einum í Afr-
íku, sem kallast Mabaanar, en
meðlimir hans lifa í tilfcöiu-
lega hávaðalausu uimihrverfi.
• Vegna þess hve þumal-
fingur er þýðingarmikill í
starfi handanna, er mjög
slæmt fyrir manninn að missa
hann í slysförum. Til þess að
bæta sjúklinguim upp miss-
inn eru læknar nú farnir að
skera af litla fingurinn og
flytja hann og græða í þumal-
fingursins stað. Aðrir fingur
handarinnar hatfa verið not-
aðir í þesu skyni, en sá litli
hefur reynzt hentugastur,
vegna þess hve hann gegnir
litlu hlutverki á sínum upp-
runalega stað. Eftir flutning-
inn fær hann hins vegar
stærsta hlutverkið í samspili
puttanna.
• Rannsóknir á gáfnatfari
barna virðast benda til þess,
að börn sem fæð&st urn vor
eða sumar séu betur gefin
heldur en börn sem fæðast
um haust eða vetur. Munur-
inn á gáfum þessara tveggya
flokka hefur reynzt vera allt
að fimm af hundraði.. 180
einstaklingar voru meðhöndl-
aðir í þessum rannsóknum.
• Aðrar rannsóknir sýna,
að sjónvarpið skaðar hvorki
sjón né skólaeinkunnir barna.
Hins vegar minnkar það sam-
úð þeirra Og skilning á félög-
um og fólki í nauð. „Glæpa-
myndir“ sem þau horfa á hatfa
þessi áhritf á börnin.
•' Enn aðrar rannsóknir
sýna, að ungbörn hafa með-
fæddan hæfileika til þess að
gera greinarmun á einiföldum
myndum.
• A síðasta ári bauð
stúdent í Bandaríkjunum sig
fram til þess að dveljast í
einangrun í því skyni að
kanna áhrif þau sem langar,
einmanalegar geimferðir hafa
á manninn. Námsmaðurinn
dvaldist samtals 5 mánuði í
einrúmi án þess að hafa nokk-
urt samband við umheiiminn.
Járnbrautir
framtíðarinnar?
7 kílómetra löng einbraut heí
ur verið byggð skammt fyrir
utan Tokio í Japan. Liggur
hún til Kirifurofossanna, sem
er vinsæll áfangastaður ferða
manna.
Járnbrautin, sem gengur að
eins eftir einum teini, er til-
raun Japana til að leysa sam-
gönguvandamál sín. Þar sem
einbrautin er lögð að mestu
leyti eftir stólpum, sparar hún
mikið landrými. Byggingunni
var að mestu Ieyti stjórnað af
Bandaríkjamönnum frá Lock-
heeed flugvélaverksmiðjun-
um.