Morgunblaðið - 05.04.1964, Síða 11

Sunnudagur 5. aprfl 1964
MORCUNBLAÐIÐ
11
Guðríöur rædir við Pétur Ottesen.
« í mig og segist sjá móta fyr-
\ ir blessuðum manninum.
| „Var mikil hátíð, þeg-
ar þú varst fermd?“ spurði
ég enn.
i „Þetta litla. Þegar krakk-
arnir spyrja mig, Hvað fékkstu
í fermingargjöf? Hvað
fékkstu í afmælisgjöf?, þá
segi ég: Þetta litla. Það datt
engum í hug i þá daga að gefa
manni afmælisgjöf eða ferm-
ingargjöf, o-nei.“
„En þú hefur fengið ein-
hver ný föt?“
„Já, að vísu. Grátt vaðmáls-
fat. Og þá var sagt við mig:
„Nú geturðu hamast í snjón-
um, stelpa.“ Vilborg hafði átt
skaut, sem hún balderaði
sjálf, því hún var svo fín í sér.
Ég fékk að vera í því á ferm-
ingardaginn. Þá voru tvær
sólir á lofti í einu og skinu
glatt yfir Borgarfirði. Og svo
bættist við sú þriðja: móðir
; mín var viðstödd ferminguna
og það jók á gleðina og hátíð-
arblæinn. Það var jafnvel
betra að fá hana en skautið.
Henni þótti mikið vaent um
mig. Hún dó um sextugt og
, þótti sæmilegur aldur í þá
daga. Ég gæti trúað að hún
hafi verið fædd kringum 1840,
en ekki man ég hvenær fað-
ir minn fæddist eða dó. í þá
daga var ekki talað í ártöl-
um, heldur látið nægja að
minnast á vikur. Ég vissi ekki
hvenær ég var fædd, fyrr en
ég bað einn góðan mann um
að fara fyrir mig í safnið fyr-
ir sunnan og athuga þetta, og
kom þá í ljós að ég fæddist 5.
apríl 1864. Áður hafði alltaf
vérið haldið upp á 4. apríl,
þegar farið var að tala um að
gefa kaffi eða svoleiðis sæl-
gæti.“
„Þykir þér gott kaffi, Guð-
ríður?“
i „Ég segi í gamni við þá sem
ekki drekka kaffi: „Þú ætlar
ekki að verða langlífur.“ Held-
ur hefur stelpan verið vel inn-
réttuð.“
„Til líkama og sálar?“ spurði
ég.
„Nei, ég hafði alltaf lítið til
sálarinnar, ég var óskapar
kýrhaus."
| „En hvað áttu þá við?“
! „Jú, ég hef haft létta lund.
Þó skapið syði undir, hefur
þessi lund hjálpað mér dá-
lítið um dagana. Það hefur
verið betra en ekki að hafa
i hana og ekki sízt í gamla daga,
þegar líf og land voru ekki
j annað en alvörudrungi og yf-
irtaksfátækt.“
Nú brauzt svolítill sólar-
geisli inn um stofugluggann.
Guðríður leit út. „Það er
meiri blessuð blíðan,“ sagði
hún. „í hundrað ár hefur ekki
komið jafn mildur vetur og
nú. Að hugsa sér, græn jörð.
Og þannig er margt i okkar
góða landi — græn jörð, sem
áður var fúamýri eða grýtt
holt. Og þessi græna jörð er
að komast inn í fólkið meira
en áður var, það er margt sem
hefur batnað á þessum árum.
Og blessuð æskan er hraust.
Og vonandi miklast hún ekki
um of af þeim gjöfum, sem
guð hefur lagt henni í hend-
ur.“
„Hvernig var þetta hellu-
blek búið til?“ spurði ég til
að koma aftur að æsku
gömlu konunnar.
„Þessi hella, sem kölluð var
svo, var keypt dýrum dómum
í kaupstað. Húft var látin
sjóða í stórum pottum, kannski
látnar 25—30 álnir ofan í pott-
inn í einu, og þá ránn hún í
sundur og var notuð til að lita
með net og vaðmál. Þá var
ekki talað um annað en vað-
mál. Þá var það litað í utan-
yfirföt. Hellan var svo sterk
að hún litaðist ekki upp. Ég
vann við þessa litun þegar ég
stálpaðist, því hún tíðkaðist
langt fram á mína daga.“
„Las fólkið mikið í sveitun-
um?“
„Nei, ekki mikið. Aðallega
húslestur. Það varð eitthvað
að vera. Annars var ekki hugs-
að um annað en vinnu. Baslið
var það eina sem var nokkurn
veginn víst yeganesti. En rím-
ur styttu manni stundir. Þó
fannst mér meira varið í að
eignast saumavélina en þó ég
sæi eina og eina bók. Ég
keypti vélina af Ottesen á
Hólmi, föður Péturs.“
„Hvenær fékkstu véiina?“
„Og, sei, sei, ég man engin
ártöl."
„Var það á þessari öld?“
„Nei, þeirri síðustu öld, þeg-
ar ég var vinnukona í Ásgarði
í Hvanneyrarhverfi. Ég átti
að fá 30 krónur í kaup yfir
árið, en maskínan kostáði 36
krónur og átti að gefa mér
þessar 6 krónur sem á vant-
aði, af því það vildi hafa mig.
En þá sáust ekki peningar, svo
kýr var seld sýslumanninum í
Arnarholti til þess ég fengi
aurana fyrir vélinni. Hún
hefði verið dýr núna eins og
hún var falleg, kolgrönótt um
hausinn, en annað snjóhvítt.
Hún hét Kolgrön.“
„Varstu lengi á Hvann-
eyri?“
„Ég var tvö sumur og einn
vetur á Hvanneyri hjá Hirti
Snorrasyni. Hann var góður
húsbóndi. Hann þótti harður
í hausinn, en ég fann það
ekki. Hann var þeim góður
sem voru vinnufúsir. Húsið
bránn tvisvar, en ekki man
ég hvort ég var þar þá. Ég er
hrædd um að ég hafi verið
komin í burtu. En ég var líka
vinnukona síðasta veturinn
sem Sveinn var þar skóla-
stjóri. Það varð brátt um
hann.“
„Voru þarna einhverjir þjóð
kúnnir menn í skólanum?"
„Nei.'þar voru engir Þing-
eyingar held ég, en flestir að
austan."
„Og hvað viltu nú segja mér
að lokum?“ spurði ég Guðríði,
um leið og við stóðum upp til
að kveðja. Hún deplaði á mig
augum og sagði hress í bragði:
„Fyrír tveimur árum hætti
ég að get'a lesið. Það finnst
mér verst. Og nú er hraðinn
svo mikill á öllu, að enginn
má vera að nokkrum sköpuð-
um hlut. Enginn má vera að
því að lesa fyrir stelpuna,
hvorki gott né illt. Kannski
blessaður maðurinn nennti að
•Hft.
lesa einhvern tíma, þegar vel
stendur á. Og þó rafmagn sé í
rassinum á hverri kerlingu,
má hún ekki vera að því að
anda.“
„Þú hefur haldið gaman-
seminni,“ sagði ég. „Hvernig •
hefurðu farið að því?“
„Ég hef reynt að halda því
góða,“ svaraði hún.
„Hvencr hefur þér þótt
skemmtilegast að lifa?“
„Þegar ég var á hestbaki
eða hjá börnunum minum,
þau eru tvöi Og ég átti þau
bæði með Guðmundi Jóns-
syni. Við bjuggum saman í 36
ár, fyrst vestur í Leirársveit,
og síðan fluttumst við að
Fossakoti í Andakíl, bjuggum
þar í fimm ár, en þá fórum
við til Akraness. Og hér hef
ég dundað síðan 1906 og líkað
vel. Þá voru óguðleg fiskileys-
isár hér á Skaga og fátæktin
mikil. Þá var erlendu gjafa-
korni skipt milli fólksins. Ég
fékk svolítið í okkar hlut, það
hjálpaði. Guðmundi þótti
sýslumaðurinn skammta okkur
naumt og varð meinilla við
hann. En ég hef ekki erft það.
En nú er mál að linni. Þetta
er heil Jónsbók hjá þér upp
á gamla móðinn."
„Þú ert alltof glannaleg í
orðum, vina mín,“ sagði dótt-
ir hennar, og strauk 100 ára
gamlar hendur móður sinnar.
„Já, eins og þessar stelpur
eru sem alast upp í vitleysu,“
fullyrti Guðríður.
„Það var engin vitleysa.H
„O, sei, sei, ekkert nema
vinna og fékkst þó ekkert fyr-
ir hana. Einhvern veginn
vandist maður á að vera allt-
af á fartinni. En fyrir fimm
árum lærbrotnaði ég og hef
síðan getað hreyft mig minna,
það þykir mér iHt. En ég
vonast til að byltan hjálpi mér
heldur að komast í himnaríki.
Síðan hef ég haft betri tíma
til a_ð hugsa um það sem gott
er. Ég ætlast til ég hafi skán-
að við það. í himnaríki fæ ég
nóga til að hitta og skrafa við.
Þeir eru margir dauðir, vinir
og kunningjar. Og Guðmund-
ur líka. Það er alltaf verið að
stríða mér með því, að hún
María í Stykkishólmi sé orð-
in svo og svo gömul, og svo I
segir það að ég verði ennþá
eldri. En það vona ég að verði
ekki. Enn ber ég við að prjóna,
því barnabarnabörninerunógu
mörg og þeim þykir gott að
fá lappa á hönd og fót. En
þegar ég hætti að geta prjón-
að, veit ég að guð tekur mig.
Og ef hann gerir það ekki, þá
á ég það lika skilið, að hann
láti mig lifa lengur, þó ég yilji
það ekki.“ M.

i/orur
Kai'töflumús 1— Kakómalt
Kaffi — Kakó
Lögberg, Holtsgótu
KÆLIBORÐ
KÆLIHILLUR
FRYSTIBORÐ
DJÚPFRYSTIKISTUR
fyrir verzlanir. Hag-
stætt verð — greiðslu-
skilmálar. — Vönduð
tæki, veitum verkfræði
þjónustu.
Gjörið svo vel og leitið
upplýsinga hjá
Verksmiðjunni BENE
Pósthólf 135, Hafnarfirði.
Símar 51201 og
51623.
Símar 51201 og 51623.