Morgunblaðið - 26.04.1964, Blaðsíða 10

10
MORGU N BLAÐIÐ
Sunnu'dagur 26. apríl 1964
Mao Tse-tung og Krúsjexí.
• Sjötugsafmæli Nikita Krú-
sjeffs, forsætisráðherra Sovét-
ríkjanna, og þá ekki síður fregn
sú, er á dögunum barst út um,
að hann vær látinn, hafa orðið
til þess, að menn hafa velt því
mjög fyrir sér, hvað taka muni
við í Sovétríkjunum, þegar hans
nýtur ekki lengur við og hver
muni verða eftirmaður hans. Það
er jú spurning, sem ekki varðar
Sovétríkin ein, heldur allan
heiminn. Menn velta því fyrir
sér, hvort Krúsjeff muni sjálfur
velja eftirmann sinn, hvort valda
taka hans fari rólega fram, eða
hvort vænta megi valdabráttu í
líkingu við þá, sem háð var eftir
fráfall Stalíns, — og hver áhrif
valdataka nýs manns muni hafa
á stefnu Sovétríkjanna í innan-
og utanríkismálum.
Vestrænir fréttamenn eru yfir
leitt samdóma um, að Krúsjeff
verði áfram í embætti, næstu ár-
in a.m.k., svo framarlega sem
honum endist líf og heilsa. Sjálf
ur tók hann svo til orða á afmæl
isdaginn, að menn skyldu ekki
óttást sjötugsaldurinn, þeir gætu
unnið áfram, ef þeir kærðu sig
um. Og enn a.m.k. bendir allt til
þess að hann geti og vilji starfa
áfram. Hann er við ágæta heilsu
og gætir hennar vel. Og ólíklegt
er að hann eigi hættulegan keppi
naut um völdin í Kreml.
Menn minnast þess, hvílík á-
tök urðu í Kreml eftir dauða
Stalíns. En breytingar hafa orð
ið slíkar í stjórnarbúðum Sovét-
ríkjanna og skipan stjórnar sov
ézka kommúnistaflokksins, að ó-
líklegt er talið að til slíks myndi
koma nú. Enda þótt Krúsjeff
hafi úrslitavald í flestum eða öll
úm málum eru aðrir ráðherrar
stjórnarinnar taldir allmikiu at
kvæðameiri og sjálfstæðari en
dæmi voru til á valdatíma Stal-
íns. Staða öryggislögreglunnar
og hersins gagnvart flokknum er
er nú allt önnur og veikari en
var á dögum Stalíns og ekki eins
hætt við að þeir aðilar blandi sér
í valdabaráttu nú, nema því að-
eins hún dragist verulega á lang
inn.
Þá er það talið mikilsvert at-
riði, að á síðustu árum hafa
smám saman horfið úr öllum á-
hrifastöðum flokksins þeir menn,
er unnu með Stalín og við tekið
ný kynslóð manna, er ekki líta
á kommúnismann og byltinguna
af jafn mikilli tilfinningasemi og
þeir eldri, og eru jafnframt bet
ur menntaðir.
Að vísu eru enn nokkrir fyrr-
verandi nánir samstarfsmenn
Stalíns í mikilvægum valdastöð
um, svo sem Mikoyan, Suslov og
fleiri, en þeir eru komnir til ára
sinna, engu síður en Krúsjeff.
Krúsjeff hefur á síðustu árum
miðað að því að gera flokksstjórn
ina sveigjanlegri og stjórn hans
hefur verið með allt öðrum hætti
en stjórn Stalíns — ekki eins ein
ræðiskennd, skynsamlegri og
mannlegri, — en engu að síður
mjög sterk. Hann hefur til dæm
is haft samráð við ráðherra sína
í mörgum veigamiklum málum
og hvatt þá og aðra áhrifamenn
til að sýna hugmyndaflug og
reyna nýjar leiðir — innan
vissra takmarka þó.
En þar sem eina leiðin til að
ná æðstu metorðum í Sovétrikj
unum liggur gegnum kommún-
istaflokkinn, og stjórnar — og
skipulagskerfi hans er í senn
margbrotið og fjölmennt, má bú
ast við harðri samkeppni um
valdastól Krúsjeffs. Hann er ef-
laust í valdaaðstöðu til að út-
nefna sjálfur eftirmann sinn, sé
honum það kappsmál. Á hinn
bóeinn er á það bent, að með
því kynni hann að eiga á hættu
að safna glóðum elds að höfði
þess, er hann kysi. Andstæðing
ar hins kjörna eftirmanns kynnu
að bindast samtökum gegn hon-
um, með ófyrirsjáanlegum af-
leiðingum.
Sagt er að Krúsjeff hafi í við-
tali við franska sósíalistaforingj
ann, Guy Mollet í nóvember sl.
tilgreint þrjá menn, sem hugs-
anlega eftirmenn sína. Þeir voru
að því er bandaríska blaðið
U.S. News & World Report herm
ir, Brezhnev, Podgorny og Polya
kov.
• Leonid Ilyich Brezhnev er 58
ára að aldri. Frá 1960 hefur hann
verið forseti æðsta ráðsins, sem
samsvarar í raun og veru em-
bætti þjóðhöfðingja. Hann veit
ir sendiherrum erlendra ríkja
viðtöku og er fulltrúi lands síns
við hátíðleg tækifæri. Brezhnev
er ættaður frá Úkraníu, sonur
iðnverkamanns. Hann tók sæti í
miðstjórn flokksins árið 1952 en
missti það árið eftir í átökunum
eftir lát Stalíns. Vegur hans fór
aftur að aukast upp úr 1954.
Hann tók að þykja líklegur til
arfs eftir Krúsjeff, er hann var
skipaður í framkvæmdastjórn
miðstjórnar flokksins í júní 1963.
• Nikolai V. Podgomy er rúm-
lega sextugur, fæddur í Úkraníu
árið 1903. Hann hefur allt fram
til síðustu ára verið lítt þekktur
utan Sovétríkjanna, en í júní
1963 var hann skipaður í fram-
kvæmdastjórn flokksins. Podg-
orny hefur tvívegis verið formað
ur sovézkra sendinefnda, er rek
ið hafa mikilvæg erindi erlendis,
í fyrra sinn, í janúar, fór hann til
Kúbu og í marz til Parísar. Bend
ir það til þess, að maðurinn sé
atkvæðamikill í Kreml og þá
einkum á sviði utanríkismála.
Þeir sem gerrst teljast til
þekkja í Moskvu segja, að Pod-
Nikolai Podgorny
gorny sé sérstakur skjólstæðing-
ur Krúsjeffs. Sé það áberajjdi í
opinberum veizluhöldum í
Moskvu, að Krúsjeff geri sér sér
stakt far um að draga Podgorny
inn í samræður þar sem aftur
Brezhnev hafi tilhneigingu til að
láta nokkuð að sér kveða.
• Vasilily I. Polyakov er yngri
en hinir tveir, eða rúmlega
fimmtugur og til þess að gera ó
þekktur máður erlendis. Hann
tók fyrst sæti í miðstjórn komm
únistaflokksins í júní 1962 og
hefur einkum fjallað um mál, er
varða landbúnaðinn. Segja
fréttamenn, að sú staða, sem
hann hefur á hendi sé yfirleitt
talin lítt vænleg til frekari fram
dráttar eða valda, og takizt Ploya
kov að komast áfram þaðan,
hljóti hann að vera talsverðum
hæfileikum búinn.
Uggur vid alger
vinslit RÚSSA og
KÍNVERJA
9 Ekkert lát er enn á köpuryrð-
um Rússa í garð Kínverja. Hefur
nú Pravda, málgagn sovézka
kommúnistaflokksins borið Kín-
verjum á brýn, að þeir gefi kín-
verskri alþýðu ekki kost á að
kynnast ritverkum Marx og Len-
íns nema í útfærslu Mao Tse-
tungs. Rit Maos séu gefin út í
milljónum eintaka, en lítt eða
ekki sé sinnt útgáfu ritverka
hinna tveggja forvígismanna
kommúnismans, sem kínverskir
leiðtogar fari þó fjálglegum orð
um um. Jafnframt sakar blaðið
Mao um að láta dýrka sig sem
guð og segir persónudýrkunina
orðna svo hömlulausa, að Kín-
verjum sé gert að þakka honum
fyrir mat sinn og barna sinna,
heilbrigði og góða daga.
Skömmu óður hafði Krúsjeff
farið hörðum orðum um Mao,
sakað hann um að líta á sjálfan
sig sem óskeikulan túlkanda
kenninga Marx, enda þótt hann
hefði komið efnahag lands síns
í kaldakol. með kolvitlausum ráð
stöfunum, t.d. árið 1958 með því
að koma upp stálofnum, sem
ekki gátu framleitt stál og með
því að neyða bændur til vinnu
í kommúnum, sem ekkert gæfu
af sér.
Krúsjeff sagði, að árið 1959,
þegar Mao hefði skýrt sér frá
því, að ákveðið væri að koma á
fót jarðræktar-kommúnum, hefði
hann varað hann við. „En hann
var ekki að spyrja mig álits held
ur að segja mér hvað hann ætl-
aði að gera“, sagði Krúsjeff og
bætti við: „Eg sagði þá, að hann
skyldi auðvitað fara sínu fram,
en vitá mætti hann, að við í Sov-
étríkjunum værum búnir að
Leonid Brezhnev
reyna þetta fyrirkomulag og það
hefði ekki gefið góða raun“. Og
síððar sagði hann:
„Ef við hefðum fylgt sömu
stefnu og Kínverjar, hefðum við
orðið að taka upp framleiðslu á
mittisólum — og reyra þær fast“.
• En fregnir berast einnig af
því, að kommúnistaleiðtogum
annarra landa þyki orðið nóg
um deilur Rússa og Kinverja og
sjái í því ýmis hættumerki ef
tengsl ríkjanna slitna að fullu.
í vikunni lauk fundi miðstjórnar
rúmanska kommúnistaflokksins
og hermdu fregnir að honum
loknum, að þar hefði verið geng
ið frá málamiðlunartillögu í
deilunni og verði hún lögð fyrir
Sovétstjórnina mjög bráðlega.
Tillaga sú, sem Krúsjeff bar
fram í Ungverjalandsferð sinni,
þess efnis, að haldin yrði ráð-
stefna allra kommúnistaflokka
heims og spil deiluaðilanna lögð
á borðið, hefur ekki fengið góðar
undirtektir. Leiðtogar ung-
verskra og pólskra, sem lýst hafa
stuðningi við stefnu Krúsjeffs,
hafa t.d. lítt ýtt undir þá tillögu.
Rúmenar eru sagðir henni mjög
andvígir og sama er um leiðtoga
ítalska kommúnistaflokksins, —
stærsta kommúnistaflokks Ev-
rópuríkja, sem ekki búa við
kommúnískt þjóðskipulag.
Herma fregnir úx stjórnarbúð
um flokksins, að hann komist í
mikinn vanda, ef Krúsjeff fylg
ir fast eftir hugmynd sinni. Og
spurningin verði fyrst og fremst
hvort fylgja eigi Moskvulínunni,
eins og hingað til, eða eigin
þjóðernislegri línu, sem mörkuð
Vasilii Polyakov
hefur verið á síðustu árum. Á-
stæðan er ekki sú, að ítalskir
kommúnistar séu hlynntir túlk-
un Kínverja á kommúnismanum
enda hefur Togliatti, leiðtogi
þeirra, tíðum gagnrýnt afstöðu
Kínverja — heldur hin, að þeírri
skoðun vex stöðugt fylgi, að það
sé ítölskum kommúnistum í hag
að vera sem mest óháðir Moskvu.
Og slitni ‘tengsl Rússa og Kín-
verja endanlega sjá ítalarnir, —
og leiðtogar margra annarra
kommúnistaflokka — fram á þá
hættu, að Kreml reyni aftur að
ná á þeim fastari tökum. ítalskir
kommúnistar eru sammála Krú
sjeff í því, að taka kjötkássu —
eða þjóðarréttinn spaghetti —
fram yfir heimsbyltingu. En hins
vegar svipar þeim til Kínverja
í því, að vilja túlka kenningar
kommúnismans samkvæmt eigin
skilningi, ekki annarra.
Þegar ræða hugmyndafræð-
ingsins Suslovs var birt á dögun
um var Togliatti sjúkur, (óstað-
festar fregnir herma að hann
hafi fengið aðkenningu að slagi)
— en skömmu síðar skrifaði hann
grein í tímaritið „Rinascita" þar
sem hann hvatti til þess að reynt
yrði að jafna ágreining Rússa og
Kínverja. Og haft er eftir ein-
um af áhrifamestu mönnum
flokksins, að fari ítalskir komm
únistar til Moskvu, að berjast
gegn Kínverjum, muni þeir um
leið berjast gegn sjálfum sér.
Þeir eigi að láta skoðanir sínar í
ljós heiman frá Ítalíu en ekki
frá Moskvu — þangað eigi þeir
aðeins að fara sem ferðamenn.
Fréttamenn eru ófúsir að spá
nokkru um þróun þessara mála
á næstunni. Þeir benda aðeins á,
að málamiðlun hefur verið reynd
áður að einhverju leyti, án árang
urs — en hinsvegar sé ljóst, að
báðir aðilar veigri sér við að
verða fyrri til að klippa á þann
hinn veika þráð, sem enn teng
ir þá. Jafnskjótt sé og að heims-
hreyfing kommúnista sé svo
mjög orðin breytt, að hún geti
aldrei orðið söm og áður.
Ráðast RÚSSAR
inn i SINKIANG?
9 Á hinn bóginn hefur athyglin
í æ meiri mæli beinzt að því,
sem er að gerast á landamærum
Sovétríkjanna og Kína. Fregnir
hafa borizt um liðssafnað beggja
við landamærin og Kínverjar
hafa nýlega gefið út nýtt landa
bréf yfir A-Asíu, þar sem sov-
ézka hafnarborgin Vladivostok
og héraðið þar umhverfis er
merkt sem yfirráðasvæði Kína.
Ekki er þó vitað til þess, að Kín
verjar hafi opinberlega gert kröf
ur til þessara svæða. Hinsvegar
var fyrir nokkru látið að því
liggja í Peking, að þeir myndu
— þegar aðstæður væru heppi-
legar — krefjast víðáttumikilla
landssvæða af Rússum. Voru þar
tilgreind svæði þau, er Kínverj
ar létu nauðugir af hendi við
Rússakeisara á árunum 1858—60.
Er á það bent, hve mikilvægt
atriði það gæti orðið í deilum
Kínverja og Rússa, ef hinir síð
arnefndu stæðu fast á fullyrð-
ingum um að landamærin á þess
um slóðum hefðu myndazt fyrir
sögulega hefð. Mundi Mao án efa
benda á það hróðugur, sem sönn
un fyrir staðhæfingum sínum
um, að Sovétstjórnin sé engu
betri stjórnum „auðvaldsríkj-
anna“.
Þá hafa Kínverjar sakað Rússa
um yfirgang á landamærum
Kazakhstan og Sinkiang og Rúss
ar svarað með gagnásökunum
um, að Kínverjar kúgi og undir
oki múhameðstrúarmenn í Srn-
kiang.
Þær fregnir hafa borizt til
Hong Kong, að spenna fari vax
andi við landamærin. Rússar
hvetji múhameðstrúarmenn til
uppreisnar gegn Kínverjum og
heiti þeim sjálfsstjórn, þegar
svæðið verði innlimað í Sovétrík
in. Sömu fregnir herma, að Kín
verjar hafi flutt fólk þetta um
set, lengra inn í landið en kom
ið herflokkum fyrir í hýbýlum
þess. Jafnframt hafi leiðtogar
múhameðstrúarmanna veri3
handteknir og fluttir brott. Sagt
er, að þúsundir kínverskra her-
manna hafi verið sendar til
landamæranna á síðustu mán-
uðum og borgin Kuldja, sem er
um 90 km frá landamærunum,
líkist mest herbækistöð. í Sin
kiang héraði, sem um langan ald
Ur hefur verið bitbein Rússa og
Kínverja, búa um sex milljónir
manna. Upp úr 1930 báðu Þjóð
ernissinnar í Kína Rússa um að
stoð við að bæla niður uppreisn
múhameðstrúarmanna í hérað-
inu. Um nokkurra ára skeið voru
Rússar þar allsráðandi, en í
heimsstyrjöldinni síðari fækkaði
þeim mjög. Eftir styrjöldina
munu þeir aftur hafa reynt að ná
þar fótfestu og eftir að komm-
únistar komust til valda í Kína
voru áhrif Rússa tryggð. Upp
úr 1961 hófust átök milli Rússa
og Kínverja í héraðinu, sum.
part vegna hugtakaágreinings-
ins en einnig vegna ráðstafana
Rússa til að vinna hylli múham
Framhald á bls. 17,