Morgunblaðið - 26.04.1964, Blaðsíða 15

fl
Sunnudagur 26. apríl 1964
MORGUNBLAÐIÐ
15
I
alíaraleið

Á sunnudaginn var stanzaði
Nitze, flotamálaráðherra Banda-
ríkjanna, hér sem snöggvast á
leið sinni til meginlands Evrópu.
í einhverju hinna ómerkilegri
blaða hafði birzt rosafyrirsögn,
sem gefa átti til kynna, að ráð-
herrann kæmi hingað til samn-
inga um nýja flotastöð fyrir
Bandaríkin hér við land. f>eir,
sem ráðherrann hittu, létu mjög
vel af honum og töldu hann ó-
venju geðfelldan og greinargóðan
í öllum tilsvörum. En á daginn
kom, að erindi hans hingað var
svo sem ekki neitt. Hann var
einungis á ferð annað og leit þá
inn í leiðinni, eins og tíðkazt hef-
ur frá alda öðli. Jafnfráleitt er
að gera mikið úr slíkum heim-
sóknum eins og að teija þær
einskis virði. Þær sýna fyrst og
fremst, að hvort sem okkur líkar
betur eða verr, þá er ísland nú
í alfaraleið.
Gagn af kynnum
annarra
TJm einangrun, hvort heldur
gagnvart austri eða vestri, tjáir
ekki lengur að tala. Á sínum
tima flaug Krúsjeff yfir landið
og sendi hingað sínar kveðjur.
Það er ekki komið undir okkur,
heldur ferðamanninum, hvort
Fjöldi manna horfði á fjarstýrða skútu á Tjörninni á sumardaginn fyrsta. (Ljósm. Sv. Þorm.)
REYKJAVÍKURBRÉF
hann staldrar hér við og heilsar
upp á heimamenn. Verður þó að
viðurkenna, að misjafnlega auð-
velt er að taka á móti gestum,
og fylgdarlið sumra kann að
vera svo umfangsmikið að illa
rúmist í litlum húsakynnum.
Stundum er sagt í niðrunar-
skyni, að þjóðfélag • okkar sé
engu öðru líkt, nema ef vera
kynni óperettuþjóðfélagi á leik-
sviði. Auðvitað er það rétt, að is-
lenzka þjóðfélagið er að ýmsu
engu öðru líkt. Þess vegna meg-
um við ekki furða okkur á, þó að
margt komi hér ókunnugum ein-'
kennilega fyrir sjónir. Einmitt
þess vegna er okkur vinningur
að heimsóknum erlendra manna,
sem á einhvern hátt kunna að
hafa um að sýsla mál, sem okk-
ur varðar. Þeir skilja ekki að-
stæður hér, nema þeir fái færi á
að kynnast þeim, og þá er svip-
sjón betri en engin. Sjálfir meg-
um við ekki af göflunum ganga,
þótt sumt gerist hér með öðrum
hætti en með stærri þjóðum,
heldur gera okkur grein fyrir, að
hið einstæða er, að við skulum
geta haldið uppi sjálfstæðu þjóð-
félagi, svo fáir sem við erum í
erfiðu landi, en ekki hitt, þótt
hér séu einhverjir gallar á, sem
seint verða umflúnir.
„Hver rífur svo .
langan fisk úr
roði?w
Ekki eru liðnir nema fáir ára-
tugir siðan verulegur hluti lands-
manna hrökklaðist burtu, ekki
sízt vegna einangrunar og ósjálf-
stæðis landsins. Þessir útflytj-
endur hurfu ekki héðan vegna
þess, að þeir væru orðnir svo
lærðir á þjóðarinnar kostnað, að
þeir teldu lærdóm sinn meira
virði en hún hefur efni á að borga
þeim, eins og því miður þekkist
nú á dögum, heldur leituðu þeir
á burtu úr eymd og allsleysi. ör-
lög þeirra hafa að sjálfsögðu orð-
ið með ýmsum hætti og sennilega
hefur flestum ekki fundizt bak-
hjallurinn heima á íslandi ýkja
sterkur, svo fámennt sem fólkið
þar var miðað við þjóðahafið,
' Laugard. 25. apríl
sem útflytjendurnir settust að í.
Einn afkomandi þessara manna,
John Sigvaldason, er nú fyrir
eigin verðleika en ekki ætterni
orðinn hér sendiherra lands
síns, Kanada. — Sjálfur er
John Sigvaldason fæddur í
Kanada og hefur ekki haft
samneyti við íslenzkumæl-
andi fólk um 40 árá bil, eða frá
því að hann var 17 ára. Hann er
nú búsettur í Ósló og dvaldist hér
að þessu sinni einungis 4—5
daga. Eftir æfinguna, sem hann
fékk á þessum dögum, talar hann
nú íslenzku, mál forfeðra sinna,
reiprennandi á ný. Á tungutaki
hans var engan vestrænan mál-
hreim að heyra og í huga hans
vöknuðu allt í einu löngu gleymd
ar minningar úr bernsku. Þannig
sagðist hann hafa verið að ganga
á götum Reykjavíkur, þegar
hann allt í einu mundi eftir orð-
unum: „Hver rífur svo langan
fisk úr roði?“ og ljóðlínunum:
„Hann Skúli fógeti á farinu var
ferðunum Hafnar vanur“.
í upphafi þessarar aldar
hafa börnum af íslenzkum ætt-
stofni verið sagðar sömu sögurn-
ar, hvort sem þau voru alin upp
á sléttum Kanada eða í Skóla-
vörðuholti.
Góðar gæftir
Blíðviðri og góðar gæftir gera
ekki endasleppt við okkur á
þessu vöri. Þorskaflinn síðustu
vikur er meiri en menn áður
minnast. Ný veiðitækni á vafa-
laust sinn þátt þar í. Meira fæst
nú af stórfiski en nokkru sinni
áður. Sumir óttast þetta og segja,
að við séum að eyða fiskistofnin-
um fyrir sjálfum okkur. Fiski-
fræðingarnir eru á annarri skoð-
un, og halda því fram, að þessi
golþorskur mundi skjótt verða
eða hafa orðið sjálfdauður, ef
hinar nýju nætur hefðu ekki
komið til. Við leikmennirnir hljót
um að spyrja, eftir hverra ráð-
um eigi að fara, ef ekki þeirra,
sem gert hafa að lífsstarfi sínu að
kynna sér þessi mál. Hingað til
hafa kenningar þeirra reynzt
okkur hoilráð. Enn vita þeir að
vísu ekki allt um fiskigöngur en
þeir hafa nú þegar sagt fyrir svo
margt um ferðir bæði síldar og
þorsks, að fásinna væri að fylgja
ekki ráðum þeirra. Sumir fiski-
manna vilja láta banna öll veið-
arfæri önnur en þau, sem þeir
sjálfir nota. Auðvitað verður
þeim mun minna eftir af fiski í
sjónum sem meira er af honum
veitt. En á meðan fiskifræðing-
arnir telja ekki gengið á sjálfan
stofninn og leggja ekki til, að á-
kveðin veiðarfæri séu bönnuð,
væri fásinna af öðrum að þykj-
ast kunna á því betri skil.
Stækkun land-
helglnnar
Stækkun landhelginnar er á-
reiðanlega ein af orsökum hinna
ágætu aflabragða nú. Álitsgerðir
fiskifræðinga okkar og annarra
fræðimanna áttu sinn þátt í sigri
okkar í landhelgismálinu. Viður-
kenning annarra þjóða á 12
mílna lögsögunni hafði mikla
þýðingu. Hér við Suð-Vesturland
og raunar víðar var þó friðun
flóa og fjarða á árinu 1952 og
hinar nýju grunnlínur, sem við-
urkenndar voru árið 1961, enn
afdrifaríkari. Áður voru erlendir
togarar hundruðum saman við
veiðar á Selvogsbanka, einmitt á
þessum árstíma. Nú er þessi
mikli hafflötur algerlega vernd-
aður fyrir erlendri ágengni. Ein-
kennilegt er að hugsa sér, að enn
skuli vera til í landinu menn,
sem halda því fram, að samning-
urinn við Breta frá árinu 1961
um þessa friðun hafi verið land-
ráð og réttindaafsal. Um Lúðvik
Jósepsson er nú upplýst, með
hans eigin játningu, sem hann
gaf bandaríska prófessornum
Davids hinn 25. marz 1960, að
vonbrigði hans stafa af því að
tífkast skyldi að ná sigri í land-
helgismálinu með góðu sam-
þykki Bfeta. Lúðvík og félagar
hans vildu að vísu fá stækkaða
landhelgi, en þeir vildu í leið-
inni kljúfa okkur frá Atlants-
hafsbandalaginu. Þetta er mál-
staður fyrir sig, skiljanlegur frá
kommúnísku sjónarmiði. En ó-
skiljanlegt er, að Framsóknar-
menn, sem þó fæstir eru komm-
únistar í hjarta sínu, skuli vera
jafn sárrreiðir og Lúðvík og
flokksbræður hans. Það skyldi þó
aldrei vera, að sumir þeir, sem
mest skrifa í Tímann, séu hreinir
kommar, þótt í dulargervi Fram-
sóknar klæðist?
Verður verðbólg-
an stöðvuð?
Ánægjulegt er að sjá, að nú
skuli allir tala um nauðsyn þess
að stöðva verðbólguna. Því mið-
ur verður þó efazt um heilindi
sumra, sem hæst hafa um áhuga
sinn. Of margir vilja láta stöðva
verðbólguaðgerðir annarra en
ekki láta leggja nein höft á sjálfa
sig. Sumir ætla sér beinlínis að
græða á þeim eignatilflutningi,
sem af verðbólgunni leiðir. Játa
verður, að þetta hefur tekizt of
vel á undanförnum áratugum. Ef
slíku fer fram, hlýtur afleiðingin
að verða sú fyrr eða síðar, að
nýtt eignamat fari fram, svo að
metin verði jöfnuð með álögum á
þá, sem verðbólgugróða hafa
hlotið. Vandkvæðin við slíkar
ráðstafanir eru auðsæ og ættu
því allir að hafa vit á að hegða
sér svo, að hjá slíku verði kom-
izt. En til þess þurfa menn að
breyta um og koma sér saman
um stöðvun verðlags og kaup-
gjalds.
Af liver ju spretta
liækkanirnar?
Ollum blöskra þær verðlags-
hækkanir, sem orðið hafa síð-
ustu mánuðina. En af hverju
spretta þær? Fyrst og fremst af
kaupgjaldshækkunum á sl. ári.
Þetta er auðrakin saga. Hana var
hægt að rekja fyrirfram, enda
var það að mestu gert og æ ofan
í æ bent á, hverjar afleiðingarn-
ar hlytu að verða. Þeir, sem þá
létu hæst um lélegan hag hinna
verst launuðu, vildu engu sinna
þeim úrræðum, sem ein gátu
tryggt, að hinir verst settu fengju
sinn hag bættan. Þá neitaði verka
lýðshreyfingin að eiga hlut að
því, að ekki yrði sinnt kröfum
hinna betur settu. Allir áttu að
fá hækkun með þeirri óhjá-
kvæmilegu afleiðingu, að hún
yrði engum að notum. Rökleysan
lýsir sér bezt í því, þegar sömu
mennirnir heimtuðu fyrst stór-
bætt kjör opinberra embættis-
manna, og sögðu ríkisstjórnina
allt of nauma í tillögum sínum,
heimtuðu svo nokkrum mánuð-
um síðar, að allir yrðu að fá jafn
mikið og embættismennirnír, og
þegar þær hækkanir höfðu ná<5
fram, að þá yrðu embættismenn-
irnir enn að fá sinn hlut bættan
miðað við hina!
Yfirboð
Frainsókoar
Framsóknarmenn eru í fyrir-
svari þriggja almenningssam-
taka: bænda, samvinnumanna og
opinberra starfsmanna. Fratn-
sóknarmenn telja, að allir þeSsir
þrír aðilar hafi fengið of lítið
skammtað að undanförnu. Þeir
heimta, að bændur fái hærra af-
urðaverð, að kaupfélögin fái
hærri álagningu og opinberir
embættismenn fái hærri laun.
Samtímis skammast þeir yfir, að
verðlagshækkanir síðustu mán-
uða séu alltof miklar. Þær hækk-
anir koma þó ekki sízt af hækkun
á verði landbúnaðarafurða, af
hækkun á álagningu og af skatta-
hækkun, sem m.a. var óumflýjan
leg vegna hinna miklu launa-
hækkana til opinberra starfs-
manna á sl. ári.
Ef Framsókn hefði fengið fram
gengt kröfum sínum um enn
meiri hækkanir til þessara
þriggja aðila, hefðu verðlags-
hækkanirnar nú því orðið að
verða þeim mun meiri. Þá líður
naumast nokkur sá dagur, að
Framsóknarmenn heimti ekki á
Alþingi ný og ný útgjöld til
hinna og þessara, misjafnlega
þarfra, stofnana eða fram-
kvæmda. Á meðan öllu þessu fer
fram, þá ná þeir ekki upp í nefið
á sér fyrir hneykslun út af því,
að ekki sé haft nægt samráð við
þá: Þeir séu ekki látnir ráða á
meðan þeir eru í stjórnarand-
stöðu! — Framsóknarbroddarnir
hafa ekki enn áttað sig á, að það
er þjóðarviljinn en ekki Fram-
sóknarrangindi, sem eiga að
ráða úrslitum þjóðmála.
„Rauði fániuu
mundi blakta yfir
öllum heiminum44
Ábyrgðarleysi og ævintýra-
mennska Framsóknar er íslenzkt
sér-fyrirbæri, kreddufesta komm
únista er alþjóðlegt vandamáL
Menn velta því hvarvetna fyrir
sér, hvort um hugarfarsbreytingu
hjá Moskvukommúnistum sé að
ræða, eða það sé einungis óttinn
við afl annarra, sem haldi þeim
niðri. Á þessu gaf Krúsjeff
nokkra skýringu í ræðu, sem
hann hélt 15. apríl. Þá sagðí
hann:
„Ef það væri einungis komið
undir löngun okkar til að gera
byltingu, þá get ég ábyrgzt ykk-
ur, að miðstjórnin mundi hafa
gert allt til þess, að ekki væri til
neinn borgaralegur heimur og að
rauði fáninn mundi blakta yfir
öllum heiminum".
Þessi orð mælti Krúsjeff, er
hann var að gera grein fyrir
deilu sinni við Kínakommúnista.
Samkvæmt þeim er ekki um það
að villast, að það er samtaka-
máttur hinna frjálsu lýðræðis-
þjóða, sem heldur kommúnistum
í skefjum. Löngunina til að gera
heimsbyltinguna skortir sem
sagt ekki. Segja má þó, að í einn
stað komi, staðreyndin sé engu að
síður sú, að Krúsjeff prédiki nú
að verkalýðnum ríði meira á að
tryggja sér „gulash" en heims-
byltingu. Þetta er mikjlsverður
vinningur, sem með engu móti
má glata. Eina tryggingin fyrir
friðsamlegri þróun er sú, að
frelsisunnendur slaki ekki á sam-
tökum sínum. Á meðan þau hald-
ast öflug og órofin, þá er von til
þess að deilur smáhjaðni og allar
þjóðir fái að njóta ávaxta hinnar
friðsamlegu þróunar.