Morgunblaðið - 23.06.1964, Blaðsíða 6

6
MORCU N BLAÐIÐ
Þriðjudagur 23. júní 1964
ENGILL DAUÐANS
(E1 Angel Exterminador),
mexikönsk frá 1962,
Bæjarbíó.
Leikstj.: Lujs Bunuel.
ÞAÐ er fyrst með myndunum
Nazarin og Viridiana, sem at-
hygli íslenzkra áhorfenda fer að
beinast að kvikmyndasnillingn-
um og móralistamanninum Luis
Bunuel. En þá var harrn búinn
að vera stórt nafn í heimslistinni
frá því Andalúsiuhundur hans
(1928) og Gullöldin ("1930) komu
fram, þær hörðustu hnútasvipur
sem beitt hefur verið í kvik-
myndasögunni á smáborgarahugs
unarháttinn, hræsnisiði þjóðfé-
FYRSTI Bandarikjamaður-
inn, sem lokið hefur námi við
háskóladeild Maryland Háskóla,
sem starfar á Keflavíkurflug-
velli, er Ralph L. Moore, yfir-
maður í flota Bandaríkjanna, og
var honum við hátíðlega at-
höfn afhent prófskírteini sitt,
i yfirmannaklúbbnum á Kefla-
víkurflugvelli hinn 8. júni sJ.
Ralph L. Morre hóf fyrst nám
sitt við háskólann í Pittsburg ár
ið 1940, en gegndi svo herþjón-
ustu, þar sem honum var ekki
unnt að halda námi áfram, þar
til hann komst að herstöðvum
þar sem deildir úr Maryland
háskóians störfuðu, en þær eru
alls í 21 landi og hér á Atlants-
hafssvæðinu í 8 löndum.
Þessi nemandi hefur verið
það hefur tekið hann 24 ár að
þrautseigur við námið, því að
ljúka prófi. Kennsla fer öll fram
á kvöldin og miðast við frítima
hermannanna.
Þessi háskóladeild í Keflavík
var stofnuð 1952 og hafa síðan
nokkur hundruð nemendur ver-
ið þar við nám, en flutzt svo
til annarra deilda. Nú eru við
þessa deild hér 50 nemendur
og er það með fæsta móti. Yfir-
maður allra háskc't adeildanna,
sem erlendis starfa, Ray Bhrens
berg segir, að verkefni flestra
deildanna færu minnkandi vegna
fæikkunar á hermönnum og jafn-
vel stöðvum, en þetta háskóla-
nám hefði borið mjög góðan ár-
angur og verið hermönnum sem
dveljast fjarri heimahögum mik
il stoð. Dr. Ehrensberger ferð-
ast stöðugt á milli allra deild-
anna og kom að þessu sinni frá
Heidei.berg í ÞýzkaLandi og hei-
lagsins og kredduspillingu. Film-
ía sýndi í vetur Andalúsíuhund
Bunuels og virðist myndin enn
þá geta hrært upp í geðmollu
sjálfsánægðra manna sem enn
hafa ekki komið auga á tilgang
þein-a aðferða sem Bunuel notar,
eða nenna ekki að ígrunda hann
og lifa sælir í hugljúfri ímyndun
um fullkomið og fagurt mannlíf
í skjóli Kínamúrs sjálfsblekking-
arinnar. En þau atriði sem
hneyksla marga gerir Bunuel
ekki til að hneyksla áhorfandann,
heldur til að fá hann til að blygð
ast sín og opna augu hans fyrir
spillingunni og óréttlætinu sem
fær að þróast í mannfélaginu.
ur nú yfir 4000 flugtíma a síð-
ustu 14 árum.
Framkvæmdastjóri háskóla-
deildanna á Atlantshafssvæðinu
er Monty Pitner M.S., sem einn-
ig ferðast á milli deildanna en
dvelst lengur á hverjum stað.
Það þótti mikill viðburður,
þegar fyrsti nemandinn útskrif-
aðist frá deildinni á íslandi, og
vooru flestir æðstu yfirmenn varn
arliðsins viðstaddir, svo og
nokkrir íslenzkir háskólaborgar-
ar.
Fyrir nokkrum árum stundaði
Ragnar Stefánsson, Vestur-ís-
lendingur, nám við þessa há-
skóladeild Maryland háskólans
en hann lauk prófi við móður-
skólann úti í Bandaríkjunum.
★ EKKERT NÝTT
ÉG SÁ í Mbl. á sunnudag-
inn, að þrir ítalir hefðu verið
hér á ferð í lítilli flugvél, á
leið yfir Atlantshaf. Þeir sögðu
fréttamanni blaðsins, að ferðin
væri farin til að sýna fram á
að hægt væri að fljúga langar
leiðir með aðstoð einfaldra
tækja — í flugvélinni höfðu
þeir aðeins radíó og kompás.
Menn þurfa varla að fljúga
yfir þvert Atlantshaf til þess
að sýna fram á að hægt sé að
komast leiðar sinnar í flugvél
með radíó og kompás til leiðar-
reikninga. Það er búið að sanna
þetta oft og mörgum sinnum,
eða ætli Lindbergh hafi haft
margbrotinn útbúnað um borð
þegar hann fór sína frægu ferð?
Og síðan hafa óteljandi ofur-
hugar gert allt milli himins og
]arðar. En á þessari tækniöld
er oft sem menn gleymi afrek-
um fortíðarinnar — og jafnvel
íslendingum finnst orðið óhugs-
andi að fara milli landa í Sky-
masterflugvél.
* TREYSTA Á AÐRA
Allar þessar tækninýjungar
Ólíkt Viridiönu, og ef til vill
verður það til að deyfa áhuga
almennings fyrir myndinni, er
Engill dauðans laus við „sensa-
tional“ atriði, en er fyllri og ró-
legrj og merkilegra kvikmynda-
verk, án efa ein merkilegasta
kvikmyndahugvekja samtímans.
Hér nær list Bunuels þeirri full-
komnim að varla verður lengra
haldið. Nýjasta listaverk hans,
Dagbók herbergisþemu (Le
Joumal d’une femme de cham-
bre), bíður vonandi ekki lengi
hingaðkomu.
E1 Angel Exterminador — orð-
rétt þýðir nafnið Engill tortim-
ingarinnar, en Bunuel segist að-
eins hafa valið þetta nafn vegna
þess hve honum þótti það fallegt,
— átti upphaf sitt í smáatviki
sem Bunuel hugsaði sér; auðugt
fólk í samkvæmi. Það getur ekki
yfirgefið veizlusalina vegna ein-
hverrar ósýnilegrar hindrunar og
við innilokunma flagnar smám
saman af því þunn gylling sið-
menningarinnar. Þessa hugmynd
hefur Bunuel útfært og stækkað
í kvikmynd sem ef til vill sýnir
mannkynið með dæmisögu, inni-
lokun mannsins í eigin fordóm-
um og kreddum, og upplausnina
þegar þunnri blæju siðmenning-
arinnar er svift aí honum. Maður
inn er innilokaður í sínum eigin
heimi blekkinga og lyga. Ef hjúp
urinn sviftist af honum á augna
bliki sannleikans, blygðast hann
sín fyrir þeirri mynd er hann
sér og sveipar sig hulunni á ný.
Þannig sjáum við veizlugestina
í kirkjunni í lok myndarinnar,
hjúpaða á ný í dulum siðmenn-
ingar og aftur mnilokaða.
Þegar horft er á þessa mynd
hvikar hugurinn æði oft til þeirr
ar myndar sem William Gold-
ing dregur upp í sinni merku
dæmisögu Lord of the Flies
(Flugnahöfðinginn). Hjá Bunuel
og Golding virðist niðurstaðan
lík. Þrátt fyrir hinn mikla „menn
ingarþroska" og „þróun“ mann-
kynsins er grunnt á dýrinu í
manninum, við fyrstu þolraun-
ina varpar hann af sér siðmenn-
valda því, að menn spyrja oft
sjálfa sig hvernig eitt og annað
hafi verið framkvæmanlegt hér
áður og fyrr, þegar fólk hafði
ekki neitt til neins og afl manns-
likamans, fimi handanna eða
útsjónasemi hvers og eins réði
því hvernig verkefni daglega
lífsins voru leyst. Menn fengu
þá ekki skurðgröfu til að grafa
skurði eða krana til að færa
stórgrýti úr stað — og löng-
um var tækniútbúnaður til
sjávar og sveita ekki mikill
fyrirferðar. Menn. urðu þá að
treysta á eigið afl, en nú venj-
ast menn smám saman á að
treysta á eitthvað annað — og
gera að sama skapi auknar
kröfur til allra annarra en
sjálfs sín.
★ AUGEÝSING
Þeir, sem veiða síldina
fyrir austan — með fisksjá,
asdic, dýptarmæli, kraftblökk,
60 eða 80 faðma djúpri nót —
og hafa ratsjá, loftskeytatæki
og hvað þetta heitir allt saman
— þeir eiga að vonum erfitt
með að gera sér í hugarlund
hvernig hægt væri að stunda
ingargærunni cg I ljóð kemur
frumveran sem berst með kjafti
kjaftfyllinni úr villibráð tilver-
unnar. Hin fögru orð, hinar göf-
ugu hugsjonir og tilfinningar eru
að engu orðin á stund upplausn-
arinnar. Og það sem Bunuel sýn-
ir, er dæmisaga um upplausn
mannkynsins. Þetta er viðvörun
manns sem ber kvíðboga fyrir
framtíð meðbræðranna og vill
opna augu oklcar. En hvað gerum
við þegar við sjáum þessi verk
Bunuels? Skynjum við aðvörun-
ina? Yppum víð ekki öxlum eða
borfum móðguð á þetta og segj-
um: „Akkvurju er verið að sýna
manni sona ógeðslegheit? Maður
inn hlýtur bara að vera klikkað-
ur. Má ég þá heldur biðja um
eitthvað hugljúft með henni
Conny og honum Pétri með fall-
egum Týrólasöngvum útá, eða
Herragarðssögu með Dirch Pass-
er innaní".
Þannig eru oft hin sljóu við-
brögð gagnvart myndum Bunu-
els gagnvart krufningu hans á
mannseðlinu og framvindu tilver
unnar, þrjózku mannsins í dag
við að ríghalda í siðalögmál sem
hann kastar umhugsunarlaust
fyrir róða á morgun. Þannig hef-
ur verið margreynt að aflífa
Bunuel í gaskiefum almennings-
álitsins.
veiðar með einhverjum árangri
og sigla um öll heimsins höf hér
áður og fyrr áður en Simrad,
Decca og öll þessi fyrirtæki
komu til sögunnar.
Það, sem ítalarnir eru nú að
gera með Atlantshafsflugi sínu
— og fjölmargir aðrir eru alltaf
að gera, þetta hefur líka verið
gert á sjónum. Hugdjarfir eða
fífldjarfir menn hafa siglt á
smákænum yfir þver og endi-
löng heimshöfin, sjaldnast til
að sanna að slíkt sé í raun og
veru hægt, heldur miklu oftar
til þess að auglýsa sjálfa sig
eða eitthvert tæki, sem þeir
hafa haft meðferðis eða þjóð
sína. Þannig hafa Danir og
Norðmenn til dæmis farið
nokkrar ferðir á vikingaskip-
um í auglýsingaskyni' fyrir lönd
sín og þjóðir — og þykir slíkt
ekkert hjákátlegt úti í heimi.
* VÍKINGA-STIMPILLINN
Mér hefur alltaf þótt það hálf
hart að þurfa að gefa Norð-
mönnum og Dönum hálfgerðan
einkarétt á víkingum og vík-
ingaskipum i heimsblöðunum.
I EI Angel Exterminador hverf
ur Bunuel að nokkru aftur til
súrrealismans eins og hann birtist
í Andalúsíuhundi. En hann brosir
oft að þeim langsóttu skýringum
sem gagnrýnendur reyna oft að
finna í táknum hans: „Ég nota
aldrei tákn. Ég set aðeins hlut-
ina í myndir mínar, vegna þess
að það dettur í mig að gera það.
Skógarbjörninn, sem truflar
veizlugestina er bara hafður með
af því að ég hef gaman af skógar
bjömum, það er eina skýringin'*.
Hvort taka ber Bunuel alvarlega
í þessu efni er álitamál, því hann
er einnig mikill skelmir og hefur
oft gaman af að leggja fram tor-
ráðnar gátur í myndum sínum
og brosir svo bara að heilabrot-
um gagnrýnendanna og marg-
brotnum útskýringum þeirra.
Enginn hugsandi maður ætti að
láta hjá líða að sjá þessa tákn-
mynd Bimuels, líta í þann spegil
er hann heldur frammi fyrir okk-
ur, líta í eigin barm. Menn geta
bölsótast yfir afstöðu Bunuels,
en einlægni nans og hreinskilni
verða ekki dregin í efa. Svatsýni
hans og áhyggjur eiga rætur sín
ar í raunverulegri umhyggju
hans fyrir hinum jarðneska
því lítig höfum við gert til þess
að hafa okkur í frammi á þessu
sviði. Það er ekki óalgent að
sjá danska víkinga bíta í
skjaldarrendur í auglýsingum
víða um lönd. Því geta ekki
nokkrir vaskir íslendingar
tekið sig saman og siglt vík-
ingaskipti til Bretlands — tii
dæmis? Ég er viss um að hægt
væri að afla fjár til skipasmíð-
arinnar, ef undirbúningur
væri nægur.
Mörgum finnst það e. t. v.
fáfengilegt að hugsa um slíka
hluti, hvað þá heldur að láta
sér koma til hugar að við fær-
um að taka þátt í þessu alþjóð-
lega auglýsingastríði með brögð
um og brellum. En ef einhverj-
ir hafa þörf fyrir að reka áróð-
ur og kynningarstarfsemi út á
við, þá eru það íslendingar.
Þeta væri líka tilraun (sam-
rýmanleg nútímanum) ’ til þess
að endurheimta víkinga-stimp-
ilinn. Enda þótt þessir blessaðir
víkingar hafi ekki vesið neinir
„séntelmenn", þá hafa þeir það
mikið gildi í sögunni, að ná-
grannaþjóðir okkar nota gjarn-
an víkinga-stimpilinn til þess að
auglýsa nafn sitt. Það er kom-
inn tími til að gera eitthvað 1
málinu.
Lýkur háskólaprófi
á Keflavíkurvelli
manni og örlögum hans.
Pétur Ólafsson.

Sjálfvirka þvottavélin
LAVAMAT „nova 64“
Fullkomnari en nokkru sinni.
Óbreytt verð.
AEG-umboðið
Söluumboð:
HtJSPRÝÐI h.f.
Sími 20440 og 20441