Morgunblaðið - 05.07.1964, Page 20

20
MORCUNBlAÐiÐ
StmnudaguT 5. júlí 1964
ÞORSMERKURRABB
STHAX á landnámsetáð heifur
írvæðið það sem iig-gur í kverk-
inni miili Mýrdalsjokuls að
sustan og Eyjafjallajökuís að
sunnan vakið upphafhingu i
brjóstum manna. Hin eiztu meg
innófn hljóma þar eins og lyk-
ilorð að æðra heimi: sunnan
Krossár heitir Goðaland, en
norðan hennar Þórsmörk. Æsir
eiga þennan stað — þarna er
þeirra jarðneski garður, enda
munu skyggnar konur hafa séð
þá svífa af mjallhvítum breið-
anum niður í hin skjólsælu un-
aðshvolf þar sem kyrrðin getur
orðið slík að maður heyri gras-
ið gróa og uMina vaxa á sauð-
um þeim sem sto ast inn fyrir
girðinguna. En a.i 11 um kring
6jást þess merki á jökli og bergi
að hamrinum mikla hafi verið
Bveiflað þar af æmum víga-
móði. Hér er hinn eilífi hildar-
leikur náttúmnnar bersýnilegri
en víðast hvar annarsstaðar:
andstæðumar skiimast hér til
eköpunar og eyðingar með því-
líkum töfrum að maðurinn
etendur í senn stoltur og auð-
mjúkur frammi fyrir þeim.
Á einum staðnum sverfa veðr
in móhelluna þar t'£ af verður
dust sem þyriast upp fyrir hinni
eaklausustu gjólu, en getur í
misvindagný orðið að samfelld-
um hrannarfossi eins og þeim
sem ég sá eitt sinn steypast
drjúga stund fram af hamrinum
veetan við Hvannárgljúfur. Á
öðrum stað eys skriðjökullinn
awrnum yfir sig, en hógvær
mosi læðist hægt og sígandi út
á leiruga ísheliuna — braut-
ryðjandi nýs jarðvegs sem virð-
ist ekki gugna fyrir neinni
áhaettu. Krossá ryður sér í sí-
feil.u nýjar rásir um aurana,
en verði einhversstaðar nokk-
urra ára hlé sækir gróðurinn óð
ara á. Mörg limprúð hríslan
hefur fallið hér fyrir aðsúgi höf-
uðskepnanna, en svo hugrakkur
getur skógurinn verið á þes6um
sióðum að langt úti á Krossár-
aurum hef ég rekizt á hnefa-
etóran stein með dropholu á,
en í holunni hafði eitt lítið birki
fræe hreiðrað um sig og orðið að
laufguðum smáviði.
Stundum er ég spurður að
því hvort mér hafi ekki verið
farin að leiðast þrásetan inni í
Þórsmörk hvert su.marið eftir
annað. Ég yppti ævinlega öxlum
við á íkum spurningum. Ég
snan ekki til að mér hafi nokk-
urnitíma leiðst að vera íslend-
inguir — og hvemig átti mér þá
að leiðast meðal guða og manna,
en þó umframt allt kvenna, á
ednum fjölfegursta bletti ís-
lands? Gaidur náttúrunnar, og
þé ekki hvað sízt þar sem ljós
fná jöklum tvíeflir fjölkynngi
birtunnar, er einmitt fél ginn í
hinrni þrotiasu tilbreytni. Segja
inó að hvert einasta augnablik
efftir Jóhanties úr Kötlum
ei.gi sinn sérleik, mér liggur við
að segja sinn persónulega áslátt
í iitum og línum — engax tvær
sekúntur eru í þeim skilningi
nákvæmiega eins. Aðeins einu
sinni hef ég séð þann ioga í
Merkurjökli um só.larlagsM: sem
ég „aldrei, aidrei gleymi“. Að-
eins einu sinni hef ég séð kvöid
þokuna koma neðan aurana
eins og hvítan sléttan musteris-
vegg milli hamranna beggja
vegna. Þannig mætti lengi teija.
Sé skyn mannsins nógu næmt
fyrir svipbrigðum umhverfis-
ins, ýmist stórbrotnum eða smá-
vorum við nokkur á gangi niður
Slyppugil og stóðum þá ailt
í einu frammi fyrir heilu högg-
myndasafni uppi á syðri gilbrún-
inni. Meistararnir hefðu sem
bezt getað verið ýmisf Ás-
mundur eða Sigurjón — svo
mennsk urðu formin þesisa sáð-
degisstund, þó harla stil.færð
væru eins og títt er úti í nátt-
úrunni, því jafnvel guðirnir
geta orðið mjög svo abstrakt
eða nonfigúratívir í sinni kúnst
En þeir geta líka verið ófor-
betranlegir natúralistar. í gil-
barmi vestan í grónu hliðinni
netf mjög svo uppvísandi og
góndi spekingslega á skýin. 1
réttri birtu er mynd þessi svo
nauðalík að jaínvel Rikharður
hefði trauðiia gert betur. Þarna
befur Þór sem sagt mótað Þór-
beng í bergið, hver veit hvað
Xöngu áður en þessi spámaður
okkar og galgopi skauzt inn í
Suðursveitina sina. Og nú
mætti spyrja: er þetta ekki sönn
un fyrir endurholdgunarkenn-
ingunni?
Þannig líða dagamir í Þórs-
mörk við endalaust nýjabrum.
Það er ekki aMtaf sólskin aMan
daginn: kverkin milii jöklanna
er skúrasæl, þó mjög sjaldan
rigni mikið eða lengj —hinir
vsiu æsir vita að það þarf hem-
iil á uppbiásturinn, einnig hitt
að blóm og tré kjósa döggina
helzt í hófi. Og að skúrunum
loknum hvelfist tíðum yfir
manni þetta hreina tæra djúp
sem opnar næstum því fjölLin.
Og þá er gaman að heyra spörv
Það er oft gestkvæmt í Þórsmörkinni, tjald við tjald.
gervum, getur honum trauðla
ieiðst, hann getur verið glaður
eða hryggur eftir atvikum, hann
getur verið misjafm ega mikið á
vaidi sköpunar eða eyðingar,
en tóm fyrirfinnst aldiei i
hjarta hans.
Það er til dæmis lengi hægt
að skemmta sér við að athuga
hverniig myndlistin í móbei-g-
jnu skiptir um tón eftir eykt-
um og veðurlagi. Líkingin er
sem sé ekki aMtaf jafn skýrt
íoörkuð og sú af kindinni sem
dregur á eftir sér reifið í suð
vestur írá Ösisu. — Eitt síjui
upp af Búðarhamri er skúti all-
mikill sem við kölluðum stund-
um Anganhól veigna þess að ilm
andi reyrtó í kúrir í skjcf i hans.
Innviðir skútans vekja mjög
kirkjulega stemningu, þvi þeir
em hágotneskir. En í bergrim
eina sem ber við loft, utan og
ofan við haun, hefur Þór hinn
rammi meitlað mynd eina
æði norræna að yfirbragði.
Mér varð heldur en ekki
skemmt þegar ég uppgötvaði
að þarna var meistari Þórberg-
ur iifandi kominn: hann lá
þar aftur á bak með sitt naska
ana tísta eða skoða köngua-lóar
vefina í Háaskúta ellegat þá
vasla yfir ána og sjá snigla
með brúnröndótta kufunga á
bakinu skriða regingslega um
grasbi-ek.k urnar í austanverðu
Hvannárgljúfri.
Sem sagt: Þeir sem dvelja á
Þórsmörk í dýrð hásuimarsins
virðast yfirleitt mjög hamingju
samt fóiik. Vikugestir Ferðafé-
iags íslands koma þangað til
þess að samlagast ættjörð sinni,
fjam hversdagd egum ysi og
þysi boi-garlífsins. Flestir ganga
prúðir um garða og þó glaðir
Á slóðum Ferðafélagsins
í sínu hjarta. Það er gengið inn
í Hamraskóga, inn að Búðar-
hamri, niður í Merkuirana.
Sumir taka sig til og klífa fell
og tinda beggja megin ár. Enda
þótt slíkar gongur reynist ó-
vönum nokur strangar, þá er
eins og allt hafi verið fagur
draumur þergar heim er kornið.
Fólk laugar þá fætur sínar
í svölu lækjarvatninu og finn-
ur hversu yndislegt er að verða
ært.ega þreyttur og njóta hvild-
ar og hressingar. Og þegar inn
er komið heyrist brátt suð I
kaiffikatli, matarilm leggur að
vitum — allt er fulkomnað.
Við slíkar aðstæður skapast
ótrúlega fljótt einskonar fjöl-
skyldubragur í Skagfjörð'sskála.
Allir eru orðnir kunningjar
fyrr en varir. Það er að vísu
hol.t að ganga á eintal við sál
sína á slíkum stað annað veifið,
en það er líka hollt að blanda
geði við aðra, því einmitt hér
— inn við hjartastað iandsins —-
erum við í rauninni fyrst með
sjálfum okkur: hógvær, góð-
gjöm, reiðubúin til samstilling-
ar við guði og menn. Og einn
aftan er stofnað ti.l kvöldvöku,
það eru sagðar sögur, það er
farið í leiki, kannski er einhver
blómarósin með gítarinn sinn,
lcannski einhver fjöi’hnokkinn
raeð harmónikuna sína. Og svo
er dansað og sungið og hoppað
Og híað fram yfir miðnætti.
Og kvöldhúmið sígur yfir.
Kjói og vedðibjaMa deila uim
myglaða brauðskoipu niðri á
eyri. VeiðibjaMan sigrar og flýg
ur með fenginn yfir til barna
sinna á drangnum handan
Markarfljóts beint á móti
Systrunum sjö. Lágfóta ein
læðist heim að vikurbungunni
þar sem úrgangur hefur verið
grafinn og krafsar varlega nið-
ur í hann með sínium mjóa skó
á kló. Hún hlustar öðruhverju
og sannfærist loks um að alúr
tvífætlingar séu sofnaðir svefni
hinna réttlátu. Og mild og hljóð
nóttin seytlar eins og hunang
inn í drauni sofendanna.
Að morgni snemmindis skín
eól á fjöM. Jöklarnir rísa taiíd-
urhreinir upp í himinblámann.
Og Goðaland hvílir í skjóli
þeirra í hrikalegri tign, en Þórs-
mörk liggur eins og mjúiklát risa
tunga milli straumelfdra jökul-
vatnanna. Nú er timi til að keifa
upp á Valahnúk og renna aug-
um yfir þetta biminriki í morgun
sárinu. Þarna blasir það við aug-
um eins og margslungið, sam-
ræmisibundið nieistaraverk. Það
vérðuir heitt í dag. Það verður
tibrá yfir landinu. Það verða
hiMingar til sævar að sjá. Og
við horfum á þetta allt, horfum.st
í augu, nýsköpuð, nývöknuð, og
hlökkum til að iifa þennan dag.
Og ljóð skáldanna taka að ymja
í hlustum okkar. Bjarni, Jónas,
Grímur, Malthías, Steingrímur,
Þarsteinn — aMii koma þeir hver
með sitt stef: Eyjafjalls grætur ás
inn þar ísa írá toppi hám. —
Síkejn yfir landi sól á sumarvegi
og silfurbjarlan EyjafjaMati nd
Framh. á bls. 25