Morgunblaðið - 06.12.1964, Blaðsíða 17

Sunnudagur 6. des. 1964
MORCUNBLADID
17
Páll Zóplióníasson
látinn
PÁLXi Zóphóníasson sat á Al-
þingi í aldarfjórðung. Hann var
eetíð andstæðingur Sjálfstæðis-
manna, en hann var að ýmsu
leyti skemmtilegur andstæðing-
ur. Hann skar sig oft úr og var
óhræddur við að fara eigin götur.
Hann hafði iðulaga sérstöðu í
málum, lét ekki segja sér fyrir
verkum og var flestum flokks-
bræðra sinna fremur fáanlegur
til frjálslegra rökræðna. í opin-
berum umræðum virtist Páll lítt
sveigjanlegur, í einkasamræðum
gat hann verið hinn liprasti.
Fvlgi til langrar þingsetu og
vinsældir viða um land hlaut
hann ekki fyrst og fremst fyrir
málflutning sinn á mannfundum
eða skoðanir sínar á almennum
málum, heldur fyrir elju við að
kynna sér hagi oig búnaðarháttu
manna og fádæma greiðasemi.
Þar átti og mikinn hlut að máli
gestrisni og höfðingslund konu
hans, frú Guðrúnar Hannesdótt-
ur frá Deildartungu. Áður fyrri
a.m.k. þótti það sjálfsagt að
heimili Reykvíkinga, sem voru
þingmenn fyrir kjördæmi úti á
landi, stæðu opin öllum héraðs-
mönnum, er þangað hirtu um að
koma. Þessu fylgdi í senn meiri
fyrirhöfn og kostnaður en ókunn-
ugir geta gert sér grein fyrir,
enda þótti aldrei hlýða að ræða
um slíkt, hvað þá telja það eftir.
En þá reyndi ekki síður á hús-
móðurina en húsbóndann. í
þeim efnum hafa fá hjón verið
samvaldari eða getið sér betra
orð en þau Guðrún Hannesdóttir
og Páll Zóhóníasson.
Afl vísindaima
Það er tímanna tákn, að stúd-
entar, sem ekki þykja síður
deilugjarnir en aðrir, skyldu
verða sammála um, að helga 1.
desember að þessu sinni eflingu
vísinda hér á landi. Allir eða nær
allir skilja nú orðið — eða látast
skilja, — að framfarir og batn-
andi lífskjör eru háð hagnýtingu
vísinda og tækni. Þegar á reyn-
ir í framkvæmd vill þetta þó
stundum gleymast. Lengi höfðu
margir t.d. litla trú á fiskifræð-
ingum, nú orðið verða allir að
Ijáta, að þeir geti a.m.k. sagt
fyrir um síldargöngur. Margir
efast aftur á móti enn um að
ábendingar fiskifræðinga um
veiðarfæranotkun séu nokkurs
virði, ef þær ábendingar brjóta
í bág við kreddur, sem menn
hafa áður tileinkað sér. Svipuðu
máli gegnir um hagfræðinga.
Sumir virðast telja það persónu-
lega móðgun, ef hagfræðingarnir
rifja upp óhagganleg lögmál
efnahagslífsins. Kreddutrúar-
mönnum fer þó fækkandi.
Ekki er samt nóg að segjast
vilja efla vísindin til að tryggja
gaignsemi þeirra fyrir þjóð Okk-
ar. Vandinn er að skera úr um,
hvernig það verði gert og finna
ráðin til að koma því í fram-
kvæmd. Ármann Snævar, há-
skólarektor, hélt yfirgripsmikla
og hófsama ræðu um þessi efni
hinn 1. desember. Hann benti
m.a. á, að athuga þarf um hverja
einstaka vísindagrein, hvort
eeskilegra sé að senda menn til
náms í henni til annarra landa
éða reyna að koma upp kennslu
hér við Háskólann. Um þetta
verður engin almenn regla gef-
in, né heldur um það, í hvaða
skólum æskilegast sé að kenna
ýms tæknileg efni. Augljóst er,
að ekki ber síður að leggja
áherzlu á eflingu tæknimenntun-
ar í hinum nýja tækniskóla
heldur en eiginlegt háskólanám.
Námið eitt ekki
nóg
Samanburðartölur við aðra,
hæði um námsmannafjölda og
tilkostnað, eru fróðlegar. Þær
skera samt ekki úr, vegna þess
hversu ólíkar aðstæður eru.
Aliur samanburður sýnist þó
leiða til þess, að við séum í
Ilöfuðborgiu ber það með séí að jólin nálgast Ljósm. Mbl. Sv. Þ.
REYKJAVÍKURBRÉF
verulegri hættu ufn að verða aft-
ur úr. Þessi mál eru í gerjun
miklu víðar en hér. Einmitt vegna
þess hefur verið ráðgert, að al-
mennar umræður um þessi efni
fari fram á þingi Norðurlanda-
ráðsins hér n.k. febrúar. Batn-
andi efnahagur hefur hvarvetna
leitt til stóraukinnar skólasókn-
ar. Sumir forystumenn óttast, að
mikill lærdómur verði til þess,
að menn verði tregari til að fást
við fiskveiðar, sinna landbún-
aðarstörfum Oig ýmsum þeim
verkum, sem ekki verður með
neinu móti hjá komizt. Þennan
ótta og hugsunarhátt þekkjum
við einnig hérlendis. Naumast
þarf þó að óttast þetta svo mjög,
því að eðli manna er ólíkt og
löngunin misjöfn. Einn af erfið-
leikum okkar stafar einmitt af
þessu. Ekki er nóg þótt menn
nemi eitthvað, ef þeir hafa ekki
í sjálfum sér upplag til þess
Aðrar þjóðir eiga yfirleitt marga,
Sumar ótal marga, í hverri grein.
Við eigum of oft engan, stundum
einungis einn eða örfáa, svo að
eiginlegt úrval kemst ekki að.
Fjölhæfni
Þá vill oft fara sVo, að á þá,
sem verulegum hæfileikum eru
gæddir, hlaðast of mörg og marg-
breytileg störf. Eftír slíkum
mönnum er hvarvetna sótt. Um
það er ekki nema gott að segja,
einungis ef starfskröftum þeirra
er ekki ofboðið eða þeir dreifast
úr hófi fram. Um þetta gildir
engin allsherjar regla. Sumir una
sér ekki nema sístarfandi og með
því að beita huganum að hinum
ólíkustu viðfangsefnum. Dæmi
þessa má sjá af hinni nýju bók
Birgis Kjarans, er hann nefnir
„Auðnustundir". Birgir er einn
þeirra, sem mjög hefur verið
sótt eftir til mangvíslegra trún-
aðarstarfa. Hann hefur og gefið
sig að ýmsu, en a.m.k. um sinn
þverneitað að sitja lengur á Al-
þingi eða í borgarstjórn. Hin
nýja bók sýnir að hann situr
samt ekki auðum höndum. Hún
er önnur í röð þvílíkra bóka, sem
koma frá hendi Birgis, safn rit-
gerða um ýmisleg efni.
Víða komið við
Hin fyrri bók Bingis varð að
vonum mjög vinsæl og er þessi
ekki síður líkleg til þess. Stund-
um hættir Birgi að vísu við að
verða helzt til skrúðmæltur,' svo
að jafnvel minnir á rithátt Sig-
urðar heitins Guðmundssonar,
skólameistara, sem sumir dáðust
mjög að, en öðrum líkaði miður.
Þessa annmarka gætir einkum
þegar Bingir vandar sig, en ekki
þegar hann er kominn á skrið í
frásögn sinni. Þá tekur hún hug-
Laugardagur 5. des.
ann fanginn. Að sjálfsögðu þyk-
ir hverjum og einum það
skemmtilegast, sem snertir hans
eigin hugðarefni. En Birgir kem-
ur ótrúlega víða við. Mörgum
mun þykja mest til um ferða og
náttúrulýsingar hans, aðrir hafa
meira gaman af mannlýsingum
og samtölum. Samtölin við Kjar-
val eru með hinum beztu sinnar
tegundar. Viðtölin við „litla
víxlarann af Skaga“ eru prýði-
lega samin og geyma mikla
mannlýsingu, Sumum kann þó
að finnast vafasamt, hvort þarna
hefði verið verðugt ævisögu-
efni fyrir útgefanda hins ágæta
safnrits um „Merka íslendinga".
Mikill fengur er að þættinum um
Bertel Högna Gunnlaugsson.
Aftur á móti er sá um Skúla
Magnússon naumast nógu sam-
felldur. Ætlunin er ekki að skrifa
neinn ritdóm um þessa læsilegu
bók, enda væri það ærið verk,
svo víða sem við er í henni kom-
ið.
Fleiri í Engey en
Reykjavík
Þó að bók Birgis sé auðlesin,
þá er með ólikindum, hversu
mangvíslegan fróðleik má til
hennar sækja. Það er t.d. at-
hyglisvert og á margan hátt lær-
dómsríkt, að þegar höfundur
fjallar í einum kafla bókar-
innar um „eyðibyggðir", bregð-
ur hann sér fyrst aðeins bæjarleið
frá sjálfum höfuðstaðnum og
skrifar um Effersey og Engey,
j fer síðan vestur í Breiðafjarðar-
eyjar og þaðan norður á Horn-
I strandir. Hvaðanæfa hefur hann
sittjivað umhugsunarvert að
I segja. Eða hversu margir Reyk-
! víkingar skyldu vita, að ekki
l eru nema 2i50 ár síðan byggð-
inni hér og í nágrenninu var svo
háttað:
„Þegar þeir Árni Magnússon
og Páll Vídalín tóku manntal
árið 1703, töldust þeim íbúar á
þeim jörðum, sem nú mynda
Reykjavík, vera alls 150 manns:
í sjálfri Reykjavík voru þá 21
íbúi, en í Erfisey 32. Fjölmenn-
ust var byggð í Engey, en þar
bjuggu 47 manneskjur."
Nú er Engey alveg komin í
eyði og í Effersey eru ekki ann-
að en geymsluskálar. í Reykja-
vík búa hinsvegar nærri 80 þús-
und manns. Það eru ekki fjar-
lægðirnar, sem skera úr, heldur
möguleikinn til að ná sambandi
við aðra.
„Sýnast aldrei
fara að háttau
Við lifum í miðri mestu um-
byltingu, sem orðið hefur á okk-
ar þjóðlífi fyrr og síðar. Eðlilega
hefur margt gengið úr skorð-
um Oig ókunnugum þykja lifn-
aðarhættir okkar einkennllegir.
Svo er til dæmis um fréttaritara
frá brezka blaðinu Observer,
P. B. Smith, sem hingað virðist
hafa komið á s.l. sumri og skrif-
að hefur grein um landið, sem
víða hefur birzt, m.a. 1 blöðum
í Bandaríkjunum. Honum þykir
íslendingar hafa mikil fjárráð,
sem m.a. lýsir sér í því, að þeir
spari ekki við sig drykk, þó að
hann sé ærið kostnaðarsamur,
þá telur hann menn hér fara
seint að sofa. Hann segir nýtízku-
brag á Reykjavík, þar á meðal
um öflun heimilistækja:
„Allt er kostnaðarsamt. Eftir
aldalanga fátækt vilja íslending-
ar afla sér alls samtímis. Flest
ar giftar konur vinna úti, og
venjulegt er að karlmaður hafi
tvenn störf.
Dugnaðurinn í Reykjavík geng
ur nærri fram af manni. Þegar
menn ganga á götunni þá stefna
þeir að ákveðnu markmi’ði og
þeir tala undanbragðalaust um
efni málsins. Þeir sýnast aldrei
fara að hátta.
Klondikeandrúmsloftið er jafn
vel sterkara í úthverfunum.
miðnætursólskininu kl. 3 að
morgni, þegar raðir fólksvagn-
anna á „rúntinum" eru farnar
áð þynnast, eru aðrir ákafir að
'hamra, Skeyta saman og byggja
hús handa sjálfum sér. Algengt
er, að hópur af nýgiftu fólki taki
sig saman að byggja lítil fjölbýl-
islhús me’ð eigin höndum og skipti
síðan íbúðunum, eða í annan
stað hjáilpar maður vini sínum
til að byggja hús í ár og vinurinn
hjálpar honuiti með sama hætti
árið eftir.“
„Möjíuleikar stór-
kostlega skertir“
Það eru fleiri en Sigurvin al
þingismaður Einarsson einn, sem
telja Xslendinga hafa áorkað
miklu með löngum vinnutíma
Rúmum fjórtán mánuðum eftir
að vinstri stjórnin gafst upp,
taldi Sigurvin upp nokkuð af
þeim hörmungum, sem landslýð
urinn ætti í vændum af völdum
viðreisnarstjórnarinnar. Hinn
marz'1960 sagði Tíminn frá ræðú,
sem Sigurvin hafði haldið þá
skömmu áður í Efri deild. Þar
gerði Sigurvin grein fyrir, hvern
ig viðreisnarstjórnin hyggðist
stöðva þá „framfarasókn“ sem
verið hetði síðustu áratugina
Sigurvin gerði fyrst grein fyrir
'hversu ungum hjónum mundi
verða erfiðara en áður að koma
upp yfir sig húsaskjóli og sagði
síðan:
.Hæsfcv. ríkisstjórn er með
fleira í pokahorninu er snertir
þessi ungu hjón.“
Þær hrellingar telur hann sáð-
an í fimm liðum og er einn liður-
inn þessi:
„4) Samdráttarstefna hæstv.
ríkisstj. hlýtur að valda minnk-
andi atvinnu, sem fyrst og fremst
bitnar á aukavinnu ir.aima, sem
greidd er 50 — 100% liærra verði
en dagvinna. Falli hún niður,
eru möguleikar manna stórkost-
lega skertir, bæði til að leggja
fram eigið framlag í íbúðina og
líka til að greiða afborganir og
vexti.“
Framsókn spilti
samstarfi
Ekki er svo að sjá sem Sigur-
vin hafi talið aukavinnuna böl,
þegar hann sagði þetta, heldur
hitt, ef hún félli niður. Enginn
Framsóknarmaður hreyfði þá
svo kunnugt sé mótmælum gegn
þessari sko'ðun Sigurvins. Óheil-
indi Fraimsóknar verða þess
vegna helzt til auðsæ, þegar
málsvarar hennar á Alþingi og í
Tímanum bregða nú æ ofan í æ
öðrum, jafnt ríkisstjórn, abvinnu
rekendum og verkalýðsfélögum,
um áhugaleysi fyrir styttingu
vinnutímans. í síðasta Reykja-
víkurbréfi voru rakin nokkur
slík ummæli Tímans og hið ský-
lausa svar Hannibals Valdimars
sonar við samskonar brigzlum á
Alþingi skömmu áður.
En Framsókn er söm við sig í
flestu. Allt frá dögum vinstri
stjórnarinnar hefur hún sífrað
um það, að ekki yéði ráðin bót
vandræðum efnahagsl’ífsins
nema tekið yrði upp samstarf
allra flokka, helzt í ríkisstjórn,
og ef ekki þá með skipun þar til
kjörinnar þingnefndar. Á Alþýðu
sambandsþingi átti Framsókn
kost á að sýna heilindi sín um
samstarfsvilja. Þá vildu allir að-
ilar nema hún koma á al'hliða
málefnalegu stéttarsamstarfi um
allþýðusambandsstjórn. Framsókn
setti þvert nei við og vegna þess
að hinir sundurleitu anmar Al-
þý'ðuibandalagsins þorðu ekki að
eiga undir því að missa samfylgd
Framsóknar á þeim refilstigum,
sem þeir nú eru staddir, þá fékk
bún ráðið. E.t.V. skiptir þetta
ekki öllu máli um starf Alþýðu-
sambandsins, eins og reynslan frá
því í vor sýnir en það sannar ber
lega, hversu mikið er leggjandi
upp úr skrafi Framsóknar um
samstarfsvilja til lausnar efna-
hagsvandanum.
99
Enda á NATO
enp;a jíevma í
Hvalfirði46
Lítið dæmi um vinnubrðgð
Framsóknar sást þegar þing-
menn hennar komu hver af
öðrum og vildu, að ríkissjóður
tæki umsvifalaust á sig kostnað
af stofnun og rekstri stýrimanna-
skóla í Vestmannaeyjum. Þetta
gerðu þeir, þó að upplýst væri,
að bæjarstjórn Vestmannaeyja
vildi einhuga að þessi kostnaður
væri greiddur úr bæjarsjóði
Vestmannaeyja, a.m.k. í fyrstu
eða þangað til fra-m hefði farið
heildar endurskoðun löggjafar
um þessi efni. Hvarvetna hleyp-
ur Framsókn til og gerir auð-
virðileg yfirboð.
Hvaða öfl það eru, sem ráða af
stöðu Framsóknar til mála, kem-
ur þó berlegast fram í Tímanum
nú laugardaginn 5. deserober.
Þar er þusað gegn byggingu
nýrrar olíustöðvar í Hvalfirði og
með öllum ráðum reynt að gera
hana tortryggilega. Gremjan er
svo mikil að berum orðum er
sagt:
-------enda á NATO enga
geyma í Hvalfirði og því ekki
um það að ræða, að NATO þyrfti
neitt að endurnýja þar.“
Tilhugsunin um missi olíugróð-
ans af varnarliðsviðskiptum hef-
ur alveg ært Framsóknarbrodd-
ana.