Morgunblaðið - 24.12.1964, Blaðsíða 21

T nmmtudagUr 24. des. 1964
MORGUNBLAÐID
21
Torfi Hermannsson
trésmiður áttræður

TORFI er fæddur 24. des. 1884
að Fremstuhúsum í Dýrafirði.
Foreldrar: Guðbjörg Torfadóttir
og Hermann Jónsson, búendur
þar. Og vegna þess að afmælis-
dagur Torfa er vafinn inn í veldi
rísandi sólar, finnst mér eiga vel
við að birta hina hljómfögru
kveðju Bjarna Ásgeirssonar, fyrr-
verandi alþingismanns, er hann
lét frá sér fara í skammdeginu
«ð Hvanneyri 1912:
'■*
„Nú er sólin sigri að ná,
svarta nætur veldi að þrengja.
Nýjan kraft hún ætíð á,
eins og hljóma fornra strengja.
Glæðast vonir, þroskast þrá,
þegar daginn fer að lengja“.
Af því ég veit að afmælisbarnið
er ljóðrænt og hefur gaman af að
smíða stökur úr tungutaki móð-
lirmálsins læt ég þetta fljóta með.
Torfi er Dýrfirðingur að ætt
og uppruna, sem áður segir, kom-
inn af kjarnmiklu bændafólki.
Ungur að árum hóf hann nám
við ungmennaskóla sr. Sigtryggs
að Núpi, og féll fljótt inn í fylk-
ingu ungra umbótamanna er þá
voru að vaxa úr grasi. Gerðist
hann ötull starfsmaður bindindis-
málsins, sem virkur þátttakandi
•túkunnar Gyðju no. 120, er starf
aði lengi með glæsibrag að Núpi.
Einnig var hann í stjórn „Umf.
Mýrahrepps", enda áttu þau fé-
lög oft samstarf, einkum um alla
íjölmenna félagsfundi og skemmti
samkomur, sem lyfti fólkinu á
hærra stig og skapaði félagslega
þróun í sveitinni undir forystu
mikilhæfra manna, bæði í stúk-
unni Gyðu og ungmennafélögum
Vestfjarða.
Nú hafa flestir þessir umbóta-
menn safnazt til feðra sinna og
ný kynslóð tekið við.
„Því lífið yrkir þrotlaust
og botnar aldrei braginn“.
Á yngri árum var Torfi oft
undir læknishöndum vegna mein
eemdar í fæti, og varð oft að
ganga undir hnífinn, þar til loks
tókst að komast fyrir meinsemd-
ina. Eitt sinn er hann gat staðið
í báða fætur milli læknisaðgerða
varð honum að orði:
„Ennþá er eg kominn á kreik,
' eikur í báða fætur,
, TEtli ég bregði ekki á leik
undir veturnætur?“
Sýnir þetta óbugaðan kjark og
andlegt jafnvægi blandað léttri
kímni.
Heima I sveit sinni hóf Torfi
smíðanám hjá Guðmundi Jóni
Jónssyni er var eini „lærði“ smið
urinn i sveitinni. Og eftir að
hann hélt úr heimahéraði, alfar-
inn til Reykjavíkur 1917, hélt
hann trésmíðanámi áfram hjá
hinum þjóðkunna húsgagnasmið,
Jóni Halldórssyni, og hefur óslit-
ið haldið áfram smíðum fram á
þennan dag.
Sumarið 1929 kom Torfi vestur
á Ingjaldssand til þess að sjá um
8míði á Sæbólskirkju, og skilaði
því verki með því að afhenda
kirkjunni að gjöf skírnafont,
smíðaðan af miklum hagleik.
Torfi Hermannsson er heil-
Steyptur kjarnakvistur, víðsfjarri
allri „aktaskrift“ og yfirborðs-
mennsku; enda mun hann eiga
óskiptan hlýhug allra sem til hans
þekkja og vissulega mun sá hug-
ur leggja leið sína heim að Flóka-
götu 3 f dag er Torfi lýkur 8.
tugnum og fitjar upp á þeim 9.
Hann mun nú vera með elztu
templurum á landinu, frá því
hann gekk í stúkuna Gyðu 1906,
eða 58 ára templari, því maður-
inn er fastlyndur og enginn veifi-
skati.
Torfi hefur aldrei kvænzt um
dagana og finnst okkur kunn-
ingum hans og vinum það mikii
mistök. En áður en ég lýk þess-

um fáu orðum langar mig til að
segja frá hugstæðu atriði er Torfi
tók að sér að leysa af hendi heima
í sveit sinni á skemmtisamkomu
að Núpi, með miklum glæsibrag.
— Mér er minnisstætt hve hon-
um tókst vel að túlka tvo þjóð-
lega heiðurskarla úr „Manni og
konu“ í leikritsformi, þá Hall-
varð og Hjálmar Tudda. í>egar ég
horfði á þessar persónur fyrir
nokkrum árum túlkaðar hér í
Reykjavík, fannst mér vanta
Torfa til þess að fullnægja öllu
réttlæti frá mínum bæjardyrum
séð.
Hallvarður, sem hafði „tekið
kósinn fjallasýn“ og gerðist hinn
þjóðlegasti „fréttamaður“ er hann
hafði guðað á gluggann að göml-
um og góðum sveitasið, með
hundgá að undirspili, en Hjálm-
ar gamli hélt áfram acV „mala“
milli þess að gerast svo djarfur
að ávarpa sr. Sigvalda og „plata“
út úr honum „tóbakstölu" eða
ogurlitla „brjóstbirtu“ er liðkaði
fyrir hinum leynilegu frétta-
málum Hjálmars úr ástaheimin-
um er klerkur var svo sólginn í.
.Báðar þessar persónur af-
greiddi Torfi með ógleymanleg-
um snilldarbrag.
Svona skemmtisamkomur, flétt
aðar saman af „gamni og alvöru“
voru sannkallaður „sólskinsblett-
ur í heiði“ er vakti sjálfstraust og
starfsgleði og héldu menningar-
átökum sveitalífsins vakandi.
Annars er ekki meining mín
að gera neina „úttekt“ á ævi-
starfi Torfa.
Þetta er aðeins fátækleg af-
mæliskveðja, með þökk fyrir
góða og gamla samfylgd og kynni.
Heill þér, heiðurstemplari! Og
megir þú enn halda áfram að
„taka kósinn fjallasýn“ og undir-
strika með Davíð Stefánssyni:
„Því lengra sem hugur fólksins
flýgur
þess fegri vor salakynni.
Án himins erum við húsvilit börn
og; heimurinn allur minni“.
Gleðileg jól!
Bjarni ívarsson.
— Handritin
FramlhaM aí bls. 15.
einkum hafa staðið að útgáf-
um handrita — en það eru
„Det Arnamagnæanske legat“,
„Det nordiske Litteraturssam-
fund“ „Samfund til udgivelse
af gammel nordisk litteratur“
og „Det kongelige nordiske
oldskrifteselskab“. D r e p u r
hann á helztu forvígismenn
þessara stofnana og rekur að
nokkru hve miklu stærri þátt
íslenzkir menn hafa átt í út-
gáfustarfinu en nokkrir aðrir
— án þess þó að hann kasti
rýrð á þá erlenda menn, sem
að handritarannsóknum hafa
starfað. Sérstaklega minnist
hans hins mikilvæga starfs
þeirra Rasks og Kálunds.
Jafnframt bendir Bjarni á, að
síðustu árin, eða frá því 1968,
hefur áhugi danskra fræði-
manna á handritunum farið
mjög vaxandi. y
Grein Viggo Starcke birtist
, „Berlingske Tidende“ 16.
desember sl. og er svar við
grein Hennings Krabbe frá
því viku áður. Hér á eftir
verða rakin stuttlega helztu
ummæli þeirra og ágreinings-
atriðL
Henning Krabbe ræðir m.a.
um, að Danmörk eigi gnótt
sögulegra minja. Auk auð-
ugra bókmennta eigi Danir
gamlar kirkjur, hallir og
herragarða, sögufrægar borg-
ir og bæi, þar sem hús og
stræti geymi sögu liðins tíma.
íslands eigi hinsvegar hvorki
gamlar borgir, hallir né
kirkjur. Mesti menningar-
fjársjóður þjóðarinnar sé
geymdur í stofu úti í Kaup-
mannahöfn. „Skyldum vér
ekki hafa efni á að láta hann
af hendi við þá“.
>á bendir Krabbe á, að í
augum 99 Dana af hverjum
100 sé forníslenzkan óskiljan-
legt mál og áður en handrita-
deilan kom til, hafi sárafáir
haft hugmynd um handritin.
Hinsvegar hafi níu af hverj-
um tíu íslendingum lesið
fornsögur og flestir geti, án
mikilla örðugleika, skilið forn
íslenzku. Bftir ýtarlegra spjall
um mikilvægi fornbókmennta
fyrir íslenzka menningu minn
ist Krabbe á hvernig augu er-
lendra manna hafi oft opnazt
fyrir fornsögunum eftir að
hafa dvalizt á íslandi. „Einn
þeirra, sem heimsóttu ísland
var Stephen Huwitz, pró-
fessor. Vitað er, að hann nýt-
ur óvenju mikils álits sem lög-
fræðingur. Og það sem óvenju
legra er — hann lítur á mál
þetta frá hærri sjónarhól en
hinum lögfræðilega. Hann
skrifaði í neðanmálsgrein 1950
(Politiken 28. júní) í>að er
óiheppilegt, að afhending hand
ritanna skuli hafa verið gerð
að lögfræðilegu vandamáli.
Málið er ekki lögfræðilegt
heldur er hér fyrst og fremst
(jíeSiíecj jóll
Farsælt komandi ár.
Þökkum viðskiptin á liðna árinu.
J
arðvinnslan sf
um að ræða, hvað sé sögulega
réttlátt“.
Um þessa tilvísun segir
Starcke, að umrædda grein
hafi Huwitz skrifað eftir nokk
urra daga dvöl á íslandi og
' hafi hún verið spjall um eitt
og annað, séð með augum
ferðamannsins. Sjálfur hafi
Huwitz sagt, að hann hafi haft
mjög takmarkaðan áhuga á
handritamálinu, áður en hann
fór til íslands. Siðas segir
Starcke: „Huwitz segir, að í
hverri bókaverzlun og á
hverju heimili í landinu megi
sjá útgáfur af hinum forn-
islenzku bókmenntum. Þetta
sýnir, að frá sjónarmiði þjóð-
arinnar er mikilvægasti þátt-
ur þessa máls nú þegar leyst-
ur. Hver sem er, hefur aðgang
að hinu andlega innihaldi bók
menntanna. Prentaðar bæk-
ur getur allþýða manna lesið
en ekki handrit. Væri alþýðan
látin fara höndum um hand-
ritin yrðu þau fljótt eyðilögð.”
Hurwvitz sagði í grein sinni:
„Skiljanlegt er, hve biturt
það hlýtur að vera, að á öllu
íslandi skuli ekki finnast eitt
einasta fornt handrit, þar sem
aftur heilt safn þeirra er til
erlendis". Sannleikurinn er
sá, að íslendingar eiga um það
bil 12.000 handrit — og þó þau
séu e.t.v. ekki jafn gömul
handritunum í Kaupmanna-
höfn eru þau þrefalt fleiri.“
Loks segir Starcke um til-
vísun Krabbe í grein Hurwitz,
prófessors, að hún sé mis-
túlkuð freklega. Hafi Krabbe
undanskilið úr síðustu setning
unni lok hennar: „. . . . og til-
finningalega á beztum rökum
reistar“ — auk þess, sem
hann hafi sleppt setningu, er
stóð milli þeirra setninga, er
hann tiltók. í>ar hafi átt að
standa „Frá lögfræðilegu sjón
armiði verður vart mælt í
móti eignarrétti Dana, hvort
sem hann er til kominn með
kaupum, skiptum, gjöfum eða
öðrum leiðum“.
Krabbe segir í seinni grein,
að handritadeilan sé gengin
svo langt af hálfu sumra
Dana, að endurteknar séu ár-
ásirnar, sem beint var gegn
Íslendingum, eftir að þeir
sögðu lausu konungssamband-
inu við Dani á styrjaldarár-
unum. Segir Krabbe fákunn-
áttu um hagi íslands á þeim
tóma liggja að baki slikum
árásum og rekur aðdraganda
þessa. Einnig drepur hann á
ástandið í landinu um það bil
er Árni Magnússon safnaði
sem mestu af handritum sín-
um.
í tilefni þessa segir Starcke:
„Á miðöldum gátu menn
keypt sér syndaaflausn með
sáluhj á Ipargj öfum og afláts-
bréfum. Nú er reynt að telja
fólki trú um, að Danir hafi
með einokunarverzlun á sín-
um tóma eyðilagt ísland, efna-
hags- stjórnmála- og menn-
ingarlega — og þessvegna
beri þeim að kaupa sér synda-
aflausn með því að afhenda
þau handrit, sem íslendingar
hafa ágirnd á en engan rétt
til“.
Víst viðurkennir Starcke,
að einokun, höft og ríkis-
verzlun séu slæm fyrirbrigði,
en ekki megi gleyma því, að
fleiri en íslendingar hafi beð-
ið þar af tjón. Skylt sé og að
minnast þeirra verzlunar-
hafta, sem íslenzka ríkisstjórn
in sjálf hafi sett á þjóðina
eftir heimsstyrjöldina. í>á tel-
ur Starcke sjálfsagt að nefna,
að þótt Danir hafi tíðum
staðið í styrjöldum meðan
þeir réðu fslandi, hafi þeir
aldrei kallað út hermenn
þaðan. Slík forréttindi hafi
verið nokkurs virði.
Þá segir Starcke: „Fiskgöng
ur geta breytzt svo, að fisk-
veiði bregðist, veðrátta getur
breytzt svo, að uppskera
bregðist, farsóttir og eldgos
geta leikið ísland grátt. Þetta
eru að sönnu ólán — en þau
verða ekki skrifuð á reikning
Dana. „Hann heldur áfram. að
íslendingar hafi sjálfir eyði-
lagt þjóðfélag sitt fyrir 700
árum og vitnar í ýmis rit er-
lendra manna um upplausn
íslenzka þjóðveldisins. Segir
síðan: „í>að væri Dr. Krabbe
og hinum íslenzku skoðana-
bræðrum hans réttast að
hætta að telja fákunnandi
fólki trú um, að það hafi ver-
ið Danir, sem eýðilögðu ís-
land og því eigi þeir í auð-
mýkt að íklæðast iðrunar-
gervi syndarans og láta at
hendi handritin sin“.
Henning Krabbe vísar til
ummæla Lis Jacobsen frá
1961, er hún gerði grein fyrir
stuðningi sínum við afhend-
ingu handritanna. Taldi hún
þar hvað þyngzt á metunum,
að langmestur hluti fræði-
manna í norrænum bókmennt
um og íslenzkum fornbók-
menntun hlytu menntun sína
í Reykjavík.
Um þetta segir Starcke, að
Krabbe og skoðanabræður
hans séu gjarnir á að vísa til
Lis Jacobsen. Bendir hann á,
að afstöðu hennar hafi verið
nokkuð á annan veg farið ár-
ið 1946, er hún skrifaði gegn
afhendingu handritanna í neð-
anmálsgrein í „Berlingske
Tidende" og segir því vafa-
samt að vísa til hennar, sem
einhvers hæstaréttar um hand
ritamálið. Með fárra ára milli-
bili hafi hún haldið á lofti
skoðunum og. ekki geti báðar
verið réttar.
Eftir að hafa farið nokkrum
hæðnisorðum um sambands-
slit íslands og Danmerkur
lýkur þó Starcke grein sinni
með tilvísun í grein Lia
Jacobsen, þar sem hún sagði
(1946) „Nei ágætu íslending-
ar, þið hafið komið lúalega
fram. Ef þið viljið bæta að
einhverju leyti fyrir fram-
komu ykkar, þá sýnið af ykk-
ur eitt vinarbragð: Látið af
hinum sífelldu kröfum til
’ handritanna, sem réttilega »ru
okkar eign“.
!
■i

i
Gott og farsælt nýár.
Þökk fyrir viðskiptin á liðna árinu.
O. P. NIELSEN.
rafvirkjameistari.