Morgunblaðið - 18.02.1965, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLADID
Fimmtudagur 13. febrúar 1965
Finna veröur lausn á markaðsvanda-
málum Evrdpu
— sagði forsætisráðherra Dana
á Varðbergsfundi í gær
Jens Otto Krag, forsætisráSherra Dana. Danski og íslenzki fáninn sitt hvorum megin viS
hann.
FORSÆTISRÁÐIÍERRA Dana,
J«ns Otto Krag, sagði á Varð-
bergsfundi í gær um samstarf
Norðurlanda innbyrðis og á al-
þjóðavettvangi að brýna nauðsyn
bœri til þess áð leysa markaðs-
vandamái Evrópu með því að
brúa bilið milU ríkja Friverzl-
unarbandalagsins og Efnahags-
bandalags Evrópu. Engin þjóð í
Vestur-EvTÓpu imætti einangra
ág frá slíku víðtæku samstarfi
og útiiokað væri að halda Bret-
Landi aðskildu frá Evrópu um
langan tima. Fundurinn var mjög
fjölsóttur, og voru þar mn.
Bjarni Benediktsson, forsætisráð
herra, Gylfi Þ. Gíslason mennta-
málaráðherra og Bjame Paulson,
aendiherra Dana á íslandi. Var
Jens Otto Krag og ræðu hans
mjög vel fagnað af fundarmönn-
nm.
Norðurlönd og Evrópa.
Krag forsætisráðherra hóf mál
sitt með því að rekja nokkúð
gang mála í Fríverzlunanbanda-
laiginu og afsböðu Dana og Norð-
urtandanna í þeim málum. Hann
kvað Dani ávallt hafa verið þeirr
ar skoðunar, að EFTA væri ekki
ákjósanlegasta lausn á markaðs
vandamálum Evrópu og gæti þar
ai lefðandi aldrei orðið endanleg
lausn. Evnópskt viðskiptabanda-
bandalag gæti ekki leyst sölu-
vandamál Dana, nema það næði
bæði til iðnaðarvara og matvæla
og að bæði Bretland, Norðurlönd
og þýzkaland væru áðilar að þvL
Danir hefðu því sett það skil-
yrðL fyrir aðild sinni að EFTA,
að þassi stofnun mætti aldrei
líta á það sem takmark sitt að
torvelda nánari samvinnu milli
EFTA og EBE? Þvert á móti ætti
EFTA að vinna áð því að brúa
bilið milli þessara tveggja við-
skiptasvæða, sem nú skipta
Evrópumarkaðinum í tvær and-
stæður, sem allt of oft ynnu gegn
hagsmunum hvor annarrar.
Einnig hefðu Danir gert það
skilyrði, a'ð fullt tilíit yrði tekið
til útflutnings Dana á landibún-
aðarafurðum í framtíðarþróun
EFTA.
Krag gagnrýndi mjög 16%
aúkatollinn í BretlandL og sagði,
með því að leggja hann á, hafi
brezka stjórnin farið aðrar leið-
ix en gert væri ráð fyrir í EFTA-
samningnum. Kvaðst hann von-
aat til þess, áð tollurinn yrði
bráðlega afnuminn og þá á sem
skemmstum tíma. Það hlyti að
vera Bretum mjög þýðingarmik-
ið, að ekki væri dregið úr gildi
EETA, því að ekki neitt annað,
aem komið gæti í staðinn. Ráð-
herrann sa.g'óL að ekki væri unnt
að koma auga á neina nýja leið
til lausnar markaðsvandamálum
Evrópu. Þó mætti ekki láta þar
við sitja, nauðsynlegt væri að
halda áfram að leita úrlausnar
þessara mála.
Jens Otto Krag kvað helzta
þrémd í götu lausnar markaðs-
málanna, að öðrum pólitískum
máium væri sífellt blandað inn
í, svo sem skiptingu þýzkalands
og Berlínarvandamálinu, hinum
óleystu hervarnarmálum Samein
uðu þjóðanna og fleiri málum sem
í dag væru jafnóleyst og þau
voru fyrir mörgum árum. Kvaðst
hann þeirrar skoðunar, að miklu
meiri árangur mundi nást, ef
menn væru reiðubúnir til að
leysa viðskiptamál Evrópu ein
sér Qg ón beins sambands við
vandamál á sviði heimsstjórn-
máia og hervarna. Ekki mætti
'hætta viðleitninni til að finna
almenna Evrópulausn, sem næði
bæði til EÐE og helzt allra EFTA
ríkja. „Víð verðum ávallt að
vera reiðubúin til þátttöku í
slíkri lausn og megum ekki gera
neinar ráðstafanir, sem torvelda
EFTA og þátttökuríkjum þess að
taka þátt í umræðum um vanda-
mál Evrópu, með þeim afleið-
ingum, að þau yrðu síður fær
um að taka þátt í lausn mikils
verkefnis Evrópu,“ sagði Krag.
Forsætisráðherrann sag'ðL að
15% tollurinn í Bretlandi hefði
valdið Dönum miklum vonbrigð-
um. Einnig þætti þeim leitt, að
Norðmenn og Svíar vildu ekki
rýmka um innflutning á hinum
ágætu, dönsku matvælum. Því
hefði áskorun danska utanríkis-
ráðherrans á fundi Norðurlanda-
ráðs verið svo skorinorð og not-
i’ð stuðningis fulltrúa allra dönsku
stjórnmálaflokkanna.
Þá varpaði Jens Otto Krag
fram þeirri spurningu, hvort toil
frelsi það, sem gert er ráð fyrir
að komið verði á milli Norður-
landanna í lok ársins 1966, gæti
ekki Jhaft áhrif í þá átt að greiða
fyrir lausn markaðsmála Evrópu.
Norðurlöndin yrðu áð sækjast
eftir almennri Evrópusamvinnu
en ekki norrænni einangrun, þar
eð slík einangrun yrði til lengd-
ar einnig einangrun frá Bret-
landi, því að óhugsandi væri með
öllu, að Bretar yrðu til lang-
frama fyrir utan hinn evrópska
markað.
Þá kvað Krag það skoðun sína,
áð ekki væri árangurs, að vænta
af „smáfundi", þ.e. fundi smá-
ríkjanna innan EFTA og EBE.
Hins vegar gæti norrænu þjóð-
irnar sótt nýjar hugmyndir á
slíkum fundi í öðrum málum,
eins og t.d. menningarmálum, um
ferðarmálum og heilbrigðismál-
um. Það væri Norðurlöndunum
háskalegt að mynda sér rangar
skoðánir um þjóðir meginlands-
ins á þá lund, að þær væru ekki
einvörðungu ólíkar þjóðum Nor'ð
urlanda á sviði þjóðfélagsmála
heldur stæðu þeim jafnvel að
baki að menningu og réttarfari
og væru vanþróaðri en Norður-
lönd.
Norðurlönd og Sameinuðu
þjöðirnar.
Þá sagði Krag, að öl'l Norður-
löndin hefðu lært af þeirri
reymski, sem þau hlutu í heims-
styrjöldinni síðari. Þau hefðu Öll
— hvert á sinn hátt — fjarlægt
eindregna einangrun og væru nú
stórvirkir aðilar í aliþjóðasam-
starfi. Þessi þátta'ka hefði kom-
ið ólíkt fram í afstöðu hinna ein-
stöku ríkja, en breytti þó ekki
þeirri staðreynd, að í dag eru
þjóðir Norðurlanda fúsari en
á'ður til að leggja fram jákvæð-
an skerf við lausn alþjóðlegra
vandamála og á annan hátt en
áður. ÖU voru Norðurlöndin 5
aðilar að Sameinuðu þjóðunum
og hefðu þar lagt fram sinn
skerf til að miðia málum og
brúa bilið milli andstæ'ðna. Þetta
hefði ekki hvað sízt komið fram
í þátttöku Norðurlanda í þeim
aðgerðum, sem stuðla að varð-
veizlu friðarins og í myndun
norrænna liðssveita á vegum
Sameinúðu þjóðanna.
„Það er sannarlega ekki hægt
að kenna Norðurlöndunum um,
að Sameinuðu þjóðirnax standa
nú andspænis lífshættulegu
vandamáli", sagði hann. „Sem
stendur getum við aðeins von-
að, að þrátt fyrir allt muni tak-
ast að finna lausn á vandamál-
inu, lausn, sem aftur mundi veita
þessu tæki heimsstjórnmálanna
styrk og atorku. Ef svo verður
ekki, mun það verða ósigur fyrir
viðleitni þá til að skapa varan-
legt, alþjóðalegt réttarfarskerfi,
sem er bezta von mannkynsins
til að lifa áfram á kjarnorkuöld.
Við verðum að standa saman um
Sameinuðu þjóðirnar og ég held,
að einmdtt Nodðurlöndin hafi
sögu sinnar vegna og þjóðfélags
kerfis þýðingarmiklu hlutverki
að gegna við að varðveita frið-
arhugsjónir Sameinuðu þjóð-
anna, og sem byggjast á aiþjóða
samningum, á alþjóðarétti og auk
inni áðstoð til uppbyggingar og
þróunar á þeim svæðum heims,
þar sem fátæktin er mest.“
Þá sagði forsætisráðherrann,
að Norðurlöndin hefðu tekið
virkan þátt í umræðum Samein-
uðu þjóðanna um afvopnunar-
málin. Norðurlandabúar álitu
takmarkað bann vi'ðkjarnorku-
tilraunum vera spor í rétta átt,
spor, sem síðar gæti leitt af sér
allsherjarafvopnun þjóða heims.
Það hefðu einkum verið Svíar,
sem túlkað hefðu afstöðu Norð-
urlanda í þessum málum, en
þeir eru þátttakendur í afvopn-
unarráðstefnunni í Genf. Á
þessu sviði heí'ði þýðingarmikil
samvinna átt sér stað með Norð
urlandaþjóðunum, þar sem þær
hefðu skipzt á upplýsingum og
sjónarmiðum, og það skipti meg-
inmáli, að þessu samstarfi væri
haldið áfram.
NATO og NorSurlönd.
Forsætisráðherra Dana sagði,
að á sviði varnarmála hefðu
Norðurlönd orðið að velja ólíkar
leiðir. Svíar og Finnar fylgi hlut
leysisstefnu, en Danir, Norðmenn
og íslendingar hefðu hins vegar
orðið aðilar að Atlantshafsbanda-
laginu. Ef litið væri á málið frá
sjónarmiði Dana, yrði að fara allt
aftur til ársins 1664, þegar Danir
biðu ósigur fyrir Prússum og
Austurríkismönnum og urðu að
afsala sér þriðjung landsins í
þeirra hendur.
Þetta hefði haft mikil áhrif á
viðhorf dönsku þjóðarinnar til
stöðu landsins í stjórnmálum
Evrópu. Dönum fannst, að sá
stuðningur, sem þeir væntu frá
öðrum þjóðum 1864, hefði brugð
izt þeim. Þetta hefði skapað hjá
þeim þá tilfinningu, að þetta litla
land væri vanmátta og stæði eitt
síns liðs. Þess vegna hefði vakn-
að með þjóðinni annars vegar
einlægur vilji um hlutleysi og
ósk um að heimta aftur Suður-
Jótland, en hins vegar hefði at-
hyglin beinzt inn á við að um-
bótum í landinu.
Eftir 1864 hefðu danskar rikis-
stjórnir litið á það sem aðalverk
efni sitt, að forða þjóðinni frá
því að dragast inn í heimsstjórn-
málin, og hefði þessari hlutleysis
stefnu verið haldið áfram allt
fram að heimsstyrjöldinni síðari.
Þessi utanríkisstefna hefði
reynzt Dönum vel í fyrri heims-
styrjöldinni. Hins vegar hefði
hún ekki fengið staðizt í síðari
heimsstyrjöldinni, og Danir dreg-
ist inn í hana með sárum afleið
ingum. Þegar menn íhuguðu hlut
leysisstefnuna fram að síðari
heimsstyrjöldinni, bæri að hafa
í huga, að þegar Þjóðabandalagið
hefði raunverulega veslazt upp,
hefði engin önnur raumhæf leið
verið fyrir hendi í utanríkismál-
um. Þá hfði ekki verið fyrir
hendi hin gagnkvæma öryggis-
stefna, sem kemur fram í NATC>-
sáttmálanum.
Af reynslu sinni í heimsstyrj-
öldinni hefðu Danir lært það, að
þeim var nauðsynlegt að öðlazt
sem bezta vörn í gagnkvæmu ör-
yggiskerfi. í öndverðu hefðu
margir talið, að slíkt öryggi væri
að finna hjá Sameinuðu þjóðun-
um. Hins vegar hefði komið í
Ijós, að sá heimur, sem reis úr
rústum heimsstyrjaldarinnar
hefði verið heimur hins kalda
stríðs, þar sem smáþjóðir, sem
voru í hættu á ófriðartímum
vegna landfræðilegrar legu sinn-
| ar, urðu að leita meira öryggis
en Sameinuðu þjóðirnar gátu
veitt. Þegar tilraunin til að skapa
norrænt öryggiskerfi hefði brugð
izt, hefðu því Danir gengið í At-
lantshafsbandalagið ásamt íslend
ingum og Norðmönnum.
Þá sagði Krag, að enda þótt
Norðurlöndin hafi ólíka aðstöðu
i utanríkismálum, teldi hann rétt
mætt að segja, að þau hefðu sam
eiginlega lagt fram skerf til að
skapa öryggi í alþjóðamálum. í
þessu sambandi væri mjög mikil-
væg hin sameiginlega afstaða
þeirra til kjamorkuvígbúnaðar.
„Það leikur enginn vafi á því,
að sú staðreynd, að Norðurlönd
hafa í raun og veru engin kjarn-
orkuvopn er mjög aukið framlag
til aukins öryggis í heiminum",
sagði Krag.
Ilagsmunir Dana og íslendinga
fara saman
Jens Otto Krag sagði, að það
væri mjög mikilvægt frá nor-
rænu sjónarmiði, að tekizt hefði
að fá Finna til að gerast aðilar
að EFTA, og a vonandi mundi
það veita efnaha,g Finna sam-
bærilega viðskiptakosti og hin
Norðurlöndin njóta með afnáml
tolla og öðru samstarfi.
„Á næstum samsvarandi hátl
finnum við sárt til þess, að ís-
lendingar eiga ekki aðild a 9
EFTA. Við skiljum vel ástæð-
urnar til þessa. Á sama hátt og
afnám tolla og hafta innan EIFTA
hefur ekki náð til landbúnaðar-
afurða, sem eru svo mikilvægir
fyrir Dani, þá hafa fiskafurðir,
sem eru enn þýðingarmeiri fyrir
íslendinga, orðið að mestu leyti
út undan í EFTA. Það er þesa
vegna ekki margt, sem hvetur
fslendinga til aðildar."
Þá sagði danski forsætisráð-
herrann, að það væri nokkur bót
í máli, að enn hafi ekki komið
til sömu erfiðleika á sölu fiska
til landa. Efnahagsbandalagsina
og verið hafi á sölu landbúnaðar-
afurða, en þó megi búast við að
þess verði ek'ki angt að bíða, að
gengið verði frá sameiginlegri
stefnu innan EBE um fiskveiðar
og sölu fisks.
Að lokum sagði Jens Otto
Krag:
„Bæði íslendingar og Danir
verða að vona, að stefna sú, sem
Efnahagsbandalagið tekur upp i
fisksölumálum, mótast af frjáls-
lyndari sjónarmiðum en rí'ktu
við samningu hinnar sameigin-
legu landbúnaðarstefnu. En viS
höfum enga tryggingu fyrir þvL
Á meðan við bíðum, verðum viS
að halda áfram hinu góða sam-
starfi milli Dana og fslendinga,
sem komið hefur fram í alþjóða-
samtökum eins og OECD oj
sömuleiðis á fiskveiðiráðstefn-
unni í London í fyrra um land-
helgisvandamálið. Þannig verð-
um við að vinna sameiginlega a9
bættum sölumöguleikum fyrir
afurðir okkar.“
Að fudinum loknum færðl
Hörður Einarsson, formaður
Varðbergs, forsætisráðherra
Dana - að igjöf íslands'bók AI-
menna bókafélagsins.
— 15°/o tollurinn
Framhald af bls. 1
sons hafði tekið við völdum.
Hefur hann mælzt mjög illa fyrir
hjá viðskiptaríkjum Breta.
Ekki er vitað hvaða ráðstafan-
ir brezka stjórnin hefur í huga,
en haft er eftir ofangreindum
heimildum að þeir ráðherrar.
sem kunnastir eru málinu, þ.e.
Michael StewarL utanríkisráð-
herra, James Callaghan, fjár-
málaráðherra oig Douglas Jay,
verzlunarmálaráðherra, mæll
með því að tollurinn verði lækk-
aður um 2102%, og að sú læfckun
komi strax til framkvæmda.