Morgunblaðið - 18.02.1965, Blaðsíða 15

Fimmtudagur 18. febrúar 1965
MOHGU NBLADIÐ
15
leyfin. Bátagjaldeyririnn var
hinsvegar með fyrirfram á-
kveðnu álagi, en hann mátti t.d.
nota til kaupa á hreinlætistækj-
um. Leifar frá þessum tíma er
t.d. tollflokkun á salernisskál-
um, sem nú er 80%.
Það var bókstaflega auðmýkj
andi að þurfa að ganga fyrir
pólitískar nefndir og reyna að
fá leyfi til að flytja inn vörur.
Ég held, að það kerfi hafi í
raun og veru aldrei verið fram-
kvæmanlegt, hversu góðir og
heiðarlegir menn hefðu verið
fengnir til að sjá um úthlutun
á þessum leyfum. Nefndir þess-
ar höfðu ótrúlega mikið vald,
þar sem vöruskorturinn skap-
aði þeim, sem fengu leyfi, bein-
línis aðstöðu til hagnaðar. Mis-
munur á leyfisveitingum, sem
gat verið sprottin af vanþekk-
ingu eða jafnvel af pólitískri
aðstöðu gat verið harla afdrifa-
rík þeim sem í hlut átti.
Mikil og þörf breyting varð í
þessum efnum árið 1960 og svo
aftur nú. Þær byggingavörur,
sem nú er frjáls innflutningur
á, eru m.a. hreinlætistæki, mið-
stöðvarofnar, linoleum, þak-
pappi, skrár, lamir o. fl. Enn
eru þó stórir og þýðingarmiklir
vöruflokkar háðir leyfum, svo
sem timbur, steypustyrktar-
járn, vatnsleiðslupípur, fittings
og þilplötur allskonar. Leyfi
fyrir þessum vörum, fást nú eft-
ir þörfum séu vörurnar keyptar
frá Austur-Evrópu, en að mjög
takmörkuðu leyti frá Vestur-
Evrópu. Sem dæmi um, hve
bagalegt ófrelsið er, má geta
þess, að á fittings hefur verið 9
til 12 mán. afgreiðslutími frá
Austur-Þýzkalandi, en þar eig-
um við 'að kaupa þessa vörur.
Auðvitað er ekki á nokkura
hátt hægt að gera sér grein fyr-
ir því í dag, hvaða fittings muni
vanta að ári liðnu, þó er sú bót-
in á nú, að við höfum fengið
leyfi fyrir nokkurri upphæð í
frjálsum gjaldeyri til að fylla 1
eyðurnar. Hið aukna innflutn-
irigsfrelsi og fyrirheit um al-
gjört afnám innflutningshafta,
hefur haft það í för með sér, að
viðskiptin við jafnvirðiskaupa-
löndin, þ.e.a.s. Austur-Evrópu,
hafa færzt í miklu betra horf,
bæði hvað snertir afgreiðslu,
verðlag og gæði. Seljendur þar
eystra gera sér það nú ljósara,
en áður var, að því aðeins er
þess að vænta, að viðskipti við
þessi lönd haldi áfram, að þau
fari fram á samkeppnisgrund-
velli, enda held ég að viðskipt-
um þeirra við önnur Vestur-
Evrópulönd sé þannig varið og
hafi svo verið að undanförnu.
Eitt er það sem ég vildi minn-
ast á hér og það er að við ís-
lendingar munum vera þeir
einu, sem enn höldum í verð-
Þorvarður Jón Júlíusson,
framkvæmdastjóri
Verzlunarráðs, sagði:
„Aukning frílistans er að
sjálfsögðu fagnaðarefni öllum
þeim, sem hlynntir eru frjáls-
um viðskiptum. Hún byggist á
því, að staða landsins í frjálsum
gjaldeyri hefur batnað að mun,
jafnframt því, að halli hefur
orðið á viðskiptunum við Aust-
ur-Evrópulöndin.
Þó að nú hafi verið stigið
stærra spor í áttina til verzlun-
arfrelsis en gert hefur verið
síðan 1960, er ég á þeirri skoð-
un, að mjög varlega hafi verið
að farið. Þrátt fyrir aukningu
frilistans, má búast við skulda-
söfnun við öll Austur-Evrópu-
löndin á þessu ári. Það er að
vísu nokkurri óvissu undirorp-
ið, og fer að miklu leyti eftir
því, hve mikill síldarafli til sölt-
unar og frystingar verður. Aust-
ur-Evrópulöndin munu vafa-
laust halda áfram að selja sínar
vörur í verulegum mæli á ís-
Þessi ömurlega mynd var tekin fyrir nokkrum dögum af Garant-bilunum, sem eru að grotna nið-
nr fyrir innan Elliðaár. Þeir voru fluttir inn fyrir mörgum árum og byggt yfir þá, þvi að ætlun-
in var að nota þá sem sendiferðabíla. Þegar á átti að herða fékkst enginn til að kaupa bílana,
því að þeir voru taldir allt að því ónýtir, þegar þeir komu nýir til landsins. Nú geta menn sjálfir
ákveðið, hvaða bifreiðir þeir kaupa og þurfa ek ki að fá til þess neitt sérstakt leyfi.
(Ljósm. Mbl.: Sv. Þ.)
hufiaskipulags
EIN af fyrstu ráðstöfunum Við-
réisnarstjórnarinnar var að gefa
frjálsan verulegan hluta af inn-
flutningi til landsins. Innflutn-
ingsnefnd og Fjárhagsráð voru
lögð niður, en þær stofnanir
höfðu um áratugabil skammtað
bórgurunum, hvaða vöruteg-
undir mætti kaupa til landsins
og þá hvaðan, og í hverjar fram
kvæmdir mætti ráðast. Með
þessu var endir bundinn á það
kerfi hafta og ófrelsis, sem kost-
að hafði íslenzku þjóðina stórfé
og staðið framförum í landinu
verulega fyrir þrifum. Arang-
urinn hefur líka komið skýrt í
ljós: Aldrei í sögu þjóðarinnar
hafa framkvæmdir í landinu
verið meiri. Aldrei fyrr hefur
fjölbreyttara vöruúrval verið á
boðstólum á Islandi.
Ríkisstjórnin hefur haldið á-
fram á sömu braut. A hverju ári
er nýjum vörutegundum bætt á
frílistann svonefnda, og nú fyrir
skömmu var enn eitt spor í
þessa átt stigið með því að setja
, á frílista vörur, sem á undan-
förnum árum hafa verið rúm3%
af heildarinnflutningi lands-
manna. Er nú leyfður frjáls inn-
flutningur á rösklega þremur
fjórðu hlutum af öllum vörum
til landsins. Morgunblaðið hef-
ur snúið sér til nokkurra aðila,
sem flytja inn þær vörur, sem
settar verða á frílista á þessu
ári, og leitað álits þeirra á því,
hvaða breytingar verða á mark-
aðinum með hinu aukna verzl-
unarfrelsi að þessu sinnL
Frjáls verzlun lyfti-
stöng kjarabóta
lenzkum markaði, enda hafa
þau margar ódýrar vörur að
bjóða. Við vörukaup frá öðrum
löndum er fremur sótzt eftir út-
liti, gæðum og skemmri af-
greiðslutíma.
Þá er nauðsynlegt að hafa í
huga, að Austur-Evrópulöndin
stefna að því að hverfa frá tví-
hliða vöruskiptasamningum og
færa verzlunina í frjálsara horf,
bæði inn á við og út á við. Höf-
uðsjónarmiðið við kaup og sölu
verður þá að bera saman það,
sem í boði er, og láta markað-
inn ráða.
Þróunin á þessu og næstu ár-
um mun vonandi leiða í ljós, að
unnt verði að auka enn við-
skiptafrelsið til hagsbóta bæði
fyrir ísland og viðskiptalönd
þess í Austur-Evrópu.
Það er orðið augljóst, að við
frjálst markaðskerfi eiga fyrir-
tækin viðgang sinn og vöxt
undir hylli neytenda. Þau eru
m.ö.o. miklu fremur „almenn-
ingseign“ en fyrirtæki, sem
stjórnað er „að ofan“, hvort sem
þau eru staðsett í austri eða
vestri. Viðskiptafrelsið hefur
reynzt helzta lyftistöng þeirra
kjarabóta, sem almenningur
hefur notið á undanförnum ár-
um, og mun svo verða í fram-
tíðinni, ef vel er á haldið“.
Markaður seljenda
breytist í markað
kaupenda
Formaður Félags bygginga-
vörugaupmanna, Hjörtur
Hjartarson, frkvstj. J. Þor-
láksson & Norðmann, sagði:
„Hið síaukna innflutnings-
frelsi á byggingarefnum hefur
áreiðanlega í för með sér meiri
hagsbætur fyrir húsbyggjendur,
en þeir í fljótu bragði gera sér
grein fyrir. Áratuga innflutn-
ingshöft eru nú, sem betur fer,
að víkja fyrir frjálsum innflutn
ingi. Markaður seljanda að
breytast í markað kaupenda.
Vöruval, vörugæði og vöruverð
er nú að verða kaupendum það
hagstæðasta, sem völ er á í heim
inum. Aukið innflutningsfrelsi
leggur að sjálfsögðu aukið erf-
iði á herðar innflytjendum, þar
sem leita verður nú hagstæð-
ustu innkaupa í harðri sam-
keppni um hylli kaupenda, í
stað þess, sem tíðkazt hefur
undanfarna áratugi, er sam-
keppni innflytjenda var aðal-
lega háð um öflun gjaldeyris-
og innftutningsieyfa og hagur
þeirra oftast meira kominn und-
ir hylli innflutningsnefnda en
kaupenda.
Sú kynslóð, sem nú er að
vaxa úr grasi, man varla eftir
hvernig altri verzlun var hátt-
að, er innflutningshöftin voru í
algleymingi og gera sér því
varla grein fyrir, hversu miklu
hefúr verið áorkað til aukins
frelsis, á undanförnum árum.
Við eigum ennþá til hérna í
skrifstofunni plögg, undirrituð
af ráðherra og ráðuneytisstjóra,
er veittu okkur heimild til að
selja Jóni Jónssyni einn eða tvo
poka af sementi til viðgerða á
þvottahúsgólfi. Um eitt skeið
voru sítrónur aðeins fluttar til
landsins til fjörefnabóta handa
refum og appelísnur aðeins af-
hentar gegn lyfseðlum af Skipa-
útgerð ríkisins, svo örfá dæmi
séu nefnd. Ráðamenn hafa verið
ótrúlega fundvísir á nöfn þeirra
nefnda, sem innflutningshöftun-
um stýrðu og man ég þau ekki
öll, en þótt undarlegt megi virð-
ast þá hafði gjaldeyririnn
stundum hin furðulegustu heiti,
svo sem hrognagjaldeyrir, síld-
argjaldeyrir, bátagjaldeyrir. —
Sílldargjaldeyrisleyfi mátti t.d.
nota til kaupa á þakjárni, gólf-
dúk, pípum og skótaui og urðu
innflytjendur að greiða útflytj-
endum 20 til 30% yfirverð fyrir
Verzlunarfrelsi í stað
lagsákvæði. Stór hluti bygging-
arefna, er enn háð verðlaga-
ákvæðum“.
Að lokum sagði formaður F6-
lags byggingavörukaupmanna:
„Við væntum þess fastlega.
að allar byggingavörur verði
gefnar frjálsar sem fyrst. Þá
munu viðskipti við Austur-Ev-
rópu- og Vestur-Evrópu-löndin
þróast jöfnum höndum, eftir því
sem við á, á hverjum tíma“.
Allur innflutningur
verði að lokum frjáls
Formaður Stórkaupmanna-
félags Islands, Hilmar Fenger,
frkvstj. hjá Natan & Olsen hf,
komst svo að orði:
„Við stórkaupmenn erurn
mjög ánægðir með hina nýju
stækkun frílistans. Mesta átakið
í þessum efnum var árið 1960,
en þá var verulegur hluti inn-
flutningsverzlunarinnar gefinn
frjáls eftir áratuga ófrelsi í víð-
skiptum almennt. Nú ér aug-
ljóst, að áfram er haldið sömu
stefnu og þá var mörkuð, og er
ég miklu bjartsýnni en áður á,
að allur innflutningur til lands-
ins verði að lokum gefinn frjáls.
Þessi stækkun frílistans nú er
ekki tilkomin vegna neinnar
sérstakrar „pressu" frá innflytj-
endum. Ríkisstjórnin sjálf hefur
séð sér fært að auka frélsi f
innflutningi, af því að við Is-
lendingar erum ekki eins háðir
mörkuðum í vöruskiptalöndum
Austur-Evrópu með fram-
leiðslu okkar og áður var. Sýnir
þetta, að íslenzkur útflutningur
er stöðugt að verða samkeppnis-
hæfari á frjálsum mörkuðum,
og hlýtur það að vera öllum
landsmönnum mikið fagnaðar-
efni.
Nathan & Olsen hf. flytja inn
nokkuð af þeim vörutegundum,
sem settar verða á frílista á
þessu ári, t.d. postulin, gler og
leirvörur.
Hingað til höfum við keypt
þessar vörur frá Tékkóslóvakíu
og Austur-Þýzkalandi, og aðrir
innflytjendur hafa fengið þær
einnig nokkuð frá Póllandi. Þó
höfum við fengið takmarkað
leyfi til kaupa á postulini og
eldföstu gleri á frjálsum mark-
aði.
Ég býst ekki við neinum stór-
felldum breytingum varðandi
innflutning á leir og postulínL
í Tékkóslóvakíu er t.d. háþróað-
ur krystal- og postlínsiðnaður,
sem stendur á aldagömlum
merg. En eftir að við getum
fengið þessar vörur frá fleirl
löndum, mun vörúvalið auðvit-
að verða miklu skemmtilegra,
þótt búast megi við svipuðu
verðlagi.
Hins vegar býst ég við nokk-
urri verðlækkun á gleri og gler-
vörum. Á ég von á, að sérstak-
lega verði unnt að ná betra
verði í ódýrari gæðaflokkunum,
Nú getum við líka flutt inn
meira af ýmsum niðursuðuvör-
um en áður, t.d. portúgalska*
Framhald á bls. 16