Morgunblaðið - 31.03.1965, Qupperneq 12

12
MORCUNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 31. marz 1965
i. .Stóri vefstólinn með hreyfanlega sætinu. Kanna frá Xyrklandi til vinstri. (Sv. Þormss. tók
j myndina á vinnustofu Vigdísar).
Við megum ekki glata
jurtalituninni íslenzku
Nauðsyn að konur læri hana - segir Vigdís K.
GR6ÐUR hér á landi er baeði
safamikill og kraftmikill, og
hann er áreiðanlega mjög heppi-
legur til litunar á ullarbandi. Ég
faef miklar mætur á íslenizku ull-
inni. Ullartogið íslenzka er sér-
staklega verðmætt til listvefn-
aðar.“ Vigdís Kristjánsdóttir list-
vefnaðarkona sagði þetta í upp-
faafi samtals, sem blaðamaður
Mbl. átti við hana á dögunum um
jurtalitun og fleira í sambandi
við listvefnað. Við erum stödd
á vinnustofu Vigdísar á efstu
faæð í Austurbæjarskólanum. —
Gríðarstór vefstóll blasir við,
stærri en almennt gerist. Fyrir
fram.an hann er sæti, sem hægt
er að renna til. Annars er vinnu-
stofan alþakin hinum mestu lista-
verkum úr myiyivefnaði, svo að
engu er líkara en maður sé kom-
inn inn í ævintýraheima. Vigdís
er víðförul kona, og hún hefur
haft með sér úr ferðum sinum
ýmsa skemmtilega muni, m. a.
brot úr grískum musterum, sem
faún hefur tínt upp af götu sinni.
Málverk og teppi setja annars á-
hrifaríkasta svipinn á vinnustof-
una.
Og við höldum áfram samtal-
inu um jurtalitunina og íslenzk-
an myndvefnað, en það eru aðal
áhugamál Vigdísar.
„Við skulum t.d. nefna íslenzku
togkambana“, segir Vigdís. Þeir
eru ekki til annars staðar, það
ég veit. Þeir eru alveg kjörnir
til að draga togið með. Eg vil
gjarnan fá að vita, hvar þessar
2—3 íslenzku konur eiga heima,
sem ennþá kunna að draga tog
með þessum kömbum. Ég vildi
faeimsækja þær, því að enda þótt
ég kunni aðferðina við að draga
tog, veit ég þó ekki það mikið,
eð ég vildi ekki vita' meira. Þessi
aðferð og kunnátta deyr út með
þessum konum, ef ekkert er að
gert. Það verður að bjarga þess-
ari þjóðlegu kunnáttu. Annað
væri óbætanlegur skaði fyrir
þjóðina.“
Vigdís sýnir okkur togkamba
íslenzka, sem hún á. Þeir eru að
norðan, stórir og sterklegir, smíð
aðir af gömlum manni.
„Við skulum nú víkja aftur að
sauðalitunum og íslenzkri jurta-
litun. Úr sauðalitunum fást mó-
rauðir, gráir, hvítir og svartir-
litir. í einu teppi mínu eru 18
litbrigði, en það má fá enn fleiri
litbrigði, og ég er viss um, að
þær konur ,sem flinkastar voru
í gamla daga, hafa náð 40 lit-
brigðum í teppunum. Jurtirnar,
bæði blóm, lyng, rætur, laufblöð,
verður að tína í gróandanum,
einnig mosa og skófir.
Þá verða litbrigðin frískust,
faressilegust, en auðvitað má
tína jurtirnar á öðrum tíma, en
þá verða litirnir veikari, og sum-
ir vilja það reyndar heldur. Við
þurfum aðeins að flytja inn tvo
liti til að lita togið, en það er
indigóblár litur, sem unninn er
úr indígóplöntu, sem er upprunn
in í Indlandi, en það er reglulega
gaman að lita með indigó.
Hinn liturinn er Kjörmes og er
vínrauður. Hann fæst á þann hátt
að soðið er skordýr eitt, sem lif-
ir á kaktusagróðri. Aftur á móti
fæst hárauður litur hér af rótum
Vigdís stendur við hlið eins að
teppununi, sem eru sýnd í
glugga Mbl. Teppi þetta er
í eigu Gagnfræðaskóla Verk-
náms og kallast Litamósaik.
Ofið árið 1955.
Hvítmurunnar, en það er bara
svo falleg jurt, að ég tími ekki
að nota hana til litunar,“ segir
Vigdís, að það er eitthvað í rödd
inni, sem segir okkur, að hún
meinar það, sem hún segir.
„Þegar jurtirnar hafa verið
þurrkaðar, eru þær settar í
geymslu á þurran stað. Það eru
allflóknar reglur um suðuna,
sumar jurtir má t.d. alls ekki
sjóða, t.d. ekki hvitmuruna, við
það slokknar liturinn.
Jafnframt eru notuð ýmis efni
til tvílitunar og til að festa lit-
inn, og það verður að vigta jurt-
irnar nákvæmlega og bera þá
þyngd saman við þyngd togsins“.
Vigdís dregur nú upp bók með
lituðu togi úr jurtalitum, sem
hún hefur sjálf litað. Eru í henni
173 litatónar, og þó vantaði í bók
ina sauðarlitina og mosalitina.
„Hverjir safna nú þessum jurt-
um“? spyrjum við.
„Ég sjálf og námsmeyjar mín-
ar. Ég á land við Álftavatn, og
um leið og ég grisja kjarrið, tini
ég birki og víði. Birkibörkurinn
gefur t.d. brúnan lit. Auk þess
fer ég upp um heiðar og tíni
mosa og lyng. Berjaliti hef ég
hins vegar aldrei notað til lit-
unar, en það er vel hægt. I sam-
bandi við jurtalitun vil ég sér-
staklega minnast einnar náms-
meyjar minnar, Hjördisar Bjart-
marsdóttur frá Sandi, sem nú er
kennari við Laugaskóla.
Annars er Matthildur Halldórs
dóttir úr Þingeyjarsýslu braut-
ryðjandi hérlendis um jurtalit-
un. Þær konur, sem lita band
fyrir norðan hafa lært hjá henni.
Matthildur hefur allgóðar aðstæð
ur til litunar, og hún er alveg
snillingur í þessari grein. Aðstaða
mín til litunar er ekki góð. Eg
hef ekki einu sinni aðgang að
þvottahúsi eða þurrklofti.
Það er mjög mismunandi hvað
mikið magn af jurtum þarf til
litunar, og fer það eftir því, hvað
liturinn á að vera dökkur.
Að lokum vil ég segja þetta,“
segir Vigdís, „að ég tel brýna
nauðsyn bera til þess, að ungar
stúlkur, einhverjar íslenzkar val-
kyrjur, taki sig saman um að
læra þessa list að lita úr jurtum
og haldi þessari list við í land-
inu. Hún týnuist, ef ekki er
brugðið skjótt við þessu til bjarg
ar.
Eina konu vil ég nefna enn
í sambandi við myndvefnað. Það
er Brynhildur Ingvarsdóttir á
Akureyri. Hún er ein af braut-
ryðjendunum. Hjá henni lærði ég
almennan vefnað 1929.
Svo að é'g bregði mér út í
rómantíkina að síðustu, þá veit
ég ekkert fallegra eða yndislegra,
en lömbin, sem una sér um blómg
aða bala, og með tilliti til þessa
gerði ég m.a. teppið „Óðurinn
til sauðkindarinnar“.
Islenzkur myndvefnaður á
framtíðina fyrir sér. Þar er verð
ugt verkefni fyrir hinar ungu og
dugmiklu íslenzku konur.
— Afmælisrabb
Framhald af bls. 15
hjá Jóni, og þá voru mér born
ar þrjár tegundir kjöts: nýtt
kjöt, saltað og reykt, og tvær
tegundir voru af hverri kjöt-
gerð, bæði feitt og ipagurt.
Mér er einnig í minni, hversu
mér þótti skemmtilegt og gott
að koma að Kálfafellsstað til
séra Péturs Jónssonar og frú
Helgu Skúladóttur. Það var
eitt mesta gestaheimili í Aust-
ur-Skaftafellssýslu.
— Önnur sýslan var mér
til mikillar ánægju, en það
var að vera oddviti yfirkjör-
stjórnar í Austur-Skaftafells-
sýslu. Sem kunnugt er sat
sýslumaður Skaftfellinga vest
ur í Vík í Mýrdal, og gat því
ekki sinnt oddvitastöðu yfir-
kjörstjórnar í Austursýslunni.
Kringum þetta starf var mik-
ið líf og hreyfing og kynning
mikil, bæði við frambjóðend-
ur og kjósendur. Flestir fram-
bjóðenda á þessu tímabili
voru heimamenn og ýmist
frændur éða vinir. Það kom
líka fyrir, að aðkomumenn
voru boðnir fram af hálfu
flokkanna. Af þeim er mér
minnisstæðastur Sverrir Júlí-
usson, sökum ljúfmennsku
hans og háttvísi og þar eign-
aðist ég nýjan vin, sem ég
hafði ekki áður kynnzt.
— Endirinn á þessu gamni
mínu varð þegar kjördæma-
skipuninni var breytt nú síð-
ast, en þó var ég tilkvaddur
til að telja atkvæði á Seyðis-
firði við fyrstu kosninguna.
Þar bættist skemmtilegt ferða
lag við þau, sem áður höfðu
verið farin, en allt var það nú
með bílum.
— Hvað segir þú mér af
Sigurðarfi't, túnunum, sem þú
hefur ræktað á aurum Jökuls-
ár?
— Faðir minn var mikill
bókamaður og fræðimaður og
átti nokkuð af gömlum bók-
um og þó einkum tímaritum.
Bókasafnið seldi ég árið
1954, og varði geningunum,
sem ég fékk fyrir það, til þess
að rækta tún á malaraurum
Jökulsár í Lóni. Bletturinn
fékk eins og þú sagðir nafnið
„Sigurðarfit“ svo svo heitir
einnig helzti hagabletturinn
á miðjum Skeiðarársandi.
Menn líta svo á, að ég hafi
látið blettinn heita eftir mér,
og má svo vera. Túnið er 10
hektarar að stærð.
— Faðir minn var mikill
íslenzkumaður og unni mjög
íslenzku máli, og hefur það
eitthvað gengið í erfðir til
mín. En hann yar líka hag-
mæltur, en það hef ég ekki
erft. Á hans tíð voru það
einkum dönskusletturnar, sem
voru í hvers manns munni.
Fr. S.
Verzlunaríaúsnæði
við Austurstræti, Aðalstræti eða Laugaveg, óskast
til leigu frá 1. september nk. Búðin þyrfti að vera
um 100 ferm. og lager um 40 ferm.
Upplýsingar gefur;
Hörður Ólafsson
Austurstræti 14 — Sími 10332 og 35673.
Skrifstofumaðnr
óskast nú þegar. Upplýsingar ekki í síma.
Vélsmiðjan Járnver
Auðbrekku 38. — Kópavogi.
Mér finnst raunar nokkuð
vera til af þeim enn í ís-
lenzku máli, þrátt fyrir leið-
beiningar málfræðinganna.
Það er einkum þrennt sem
mér er verst við, um það setti
ég að gamni mínu saman
þessa vísu:
„Menn mega konur ei kallast,
kemur þá „manneskjan“
strax.
„Upplifað“ hef ég að hallast
að heimskunni „nú til dags.“
Faðir minn sat á Alþingi á
síðasta tug liðinnar aldar, en
hann beið ósigur í kosningum
kringum aldamótin. Hann tók
sér það allnærri og taldi þá
höfuðandstæðing sinn, Þor-
grím Þórðarson lækni á Borg-
um, ,síðar í Kefla’vík, en þeir
höfðu áður verið góðir vinir.
Ég segi frá þessu vegna smá-
atviks sem mig henti í kynn-
um við Þorgrím lækni. Eitt
sinn kom hann í sjúkravitjun
að Stafafelli. Ég mun hafa
verið um 8 ára að aldri og
sat inni hjá lækninum í stof-
unni og dundaði við að drepa
ihúsflugur á gluggarúðunum.
Segir þá Þorgrímur við mig:
„Það er ekki fallegt að drepa
flugurnar, Siggi minn, en þú
verður vinur dýranna, það
veit ég.“
Síðar varð mér það Ijóst,
að drápgirnin er einn versti
förnautur mannsins, og frá
þessu eðli hans stafar grimmd.
in með stríðum og styrjöldum.
Alla tíð frá því Þorgrímur
sagði þetta við mig, hef ég
talið hann einhvern af mín-
um beztu vinum, þótt fátt yrði
með föður mínum og honum.
Það breytti í engu afstöðu
minni til heimilis læknisins
og við börnin þeirra höfum
alla tíð verið vinir.
— Hvað heldurðu að valdi
því, að þú heldur svo vel hárri
elli, Sigurður?
— Ég held að það sé eink-
um þrennt. Ég hef alltaf unn-
ið eftir getu og þörfum, geng-
ið mikið og aðeins notað þann
mat, sem ég fann að mér varð
gott af. Ég var nefnilega ofur-
lítið magaveikur á æskuárun-
um. Ég hef alla tíð verið hófs-
maður en engar öfgar stutt i
þeim efnum.
— Og að síðustu ætlaðirðu
að segja mér ofurlítið um
æsku þessa lands.
— Sú mikla skólaganga, sem
nú á sér stað í landinu, lær-
dómur unglinganna, hlýtur að
beina fólkinu inn á réttar
brautir og mér fellur æsku-
fólkið vel og óska því allra
heilla sem viðtakendum hjá
þessari þjóð. Unga fólkið er
fallegt og efnilegt. Allmargt
af því hefur dvalizt í sveitum
landsins á sumrum. Ég þekki
einn dreng úr Reykjavík, sem
af þessum sökum staðfestist
eystrá hjá okkur ,giftist þar
bóndadóttur og býr með
henni góðu búi, og nýlega hef
ur hann verið skipaður hrepp-
stjóri í sinni sveit. Ég vona,
að þótt í framtíðinni fjöldi
þessa unga fólks byggi borg-
ir og bæi, þá byggi það einn-
ig sveitirnar og græði sár
fjallkonunnar fögru. Ég vona
einnig að það læri að fara vel
með dýrin og deyði ekki að
óþörfu. Ég vona að þeir, sem
kunna að villast af leið i
glaumi borgarlífsins snúi við
út til hins gróandi lífs....
„Því jafnvel úr hlekkjunum
sjóða má sverð,
í sannleiks og freslisins þjón-
ustugerð.“
Með þessum orðum vildi
Sigurður setja púnktinn á eft-
ir þessu afmælissamtali, sem
við þökkum honum, um leið
og við biðjum honum góða
ævikvölds.
— vig.