Morgunblaðið - 31.03.1965, Blaðsíða 19

Morgunblaðið - 31.03.1965, Blaðsíða 19
Miðvikudagur 31. m»TT 1965 MORGUNBLAÐIÐ 19 Leikfélag Kópavogs Fjalla - Eyvindur eftir: Jóhann Sigurjónsson Leikstjóri: Ævar K Kvaran LETKFÉIjAG Kópavogs frum- sýndi s.l. föstudagskvöld Fjalla- Eyvind eftir Jóhann Sigurjóns- son. Hefur félagið um áratugi Ihaldið uppi athyglisverðri leik- starfsemi og sýnt jöfnum höndum gamanleiki og leikrit alvarlegs efnis, er mörg hafa gert miklar kröfur til leikenda. Því ber ekki að neita að oft hefur verið nokk- ur viðvaningsbragur á sýningum félagsins, enda leikendur flestir notið lítillar eða engrar leik- listarkennslu og þeir ekki átt tök á því að fórna Thaliu nema fáum tómstundum frá önnum daglagra skyldustarfa. >ó hafa leiksýningar félagsins orðið æ betri með ári hverju og er nú svo komið að margir leikendur félagsins hafa stundað leiknám að meira eða minna leyti og hef- ur það að sjálfsögðu sett sinn evip á leiksýningar félagsins. Fjalla-Eyvindur er annað ís- lenzka leikritið, sem Leikfélag Kópavoigs setur á svið, en hið fyrra var Maður og kona gert eftir sögu Jón Thoroddsens. Á öðrum tug þessarar aldar var mikil gróska í íslenzkri leik- ritun. Á þeim tíma samdi Jóhann Sigurjónsson sín stórbrotnustu leikrit Fjalla-Eyvind og Galda- Loft. í>á samdi Einar H. Kvaran xneðal annars Lénharð fógeta og Syndir annarra og þá hóf Guð- mundur Kamban sína merkilegu leikritun með leikritinu „Hadda- Padda“. Á þessum árum samdi hann einnig Konungsglímuna og Marmara, hvortveggja mjög ris- mikil verk. Síðan hefur verið fátt um athyglisverð afrek á sviði íslenzkra leikbókmennta, — margir kallaðir en fáir út- valdir, þrátt fyrir miklu betri aðstöðu til leikritunar og leik- sýninga en áður var. Þegar Fjalla-Eyvindur kom út árið 1911, vakti leikritið geysi- mikla athygli og hlaut einróma lof allra bókmenntafræðinga, og var þar sjálfur Georg Brandes fremstur í flokki. Jóhann var settur á bekk með öndvagisskáld- um eins og Ibsen og hróður hans 'barst víða um lönd. En nú er öldin önnur. Nú er íslenzkum leikritahöfundum fundið það til foráttu í blöðum hér, að þeir semji verk sín í „hefðbundnum stíl“ er minni á Ibsen. Það er því ekki að vita hversu sú kynslóð hér sem nú er miðaldra eða yngri kann að þesu sinni að taka Fjalla- Eyvindi, þessu öndvegisverki ís- lenzkra leikbókmennta, en fyrir mér býr það en yfir sömu list- rænu töfrunum sem fyrr. Hin miklu sálrænu átök í leiknum, ástríðuþunginn, ástin og hatrið, allar hinar miklu andstæður mannlegs lífs, sem skapa mönn- um örlög og ráða sigrum þeirra ©g ósigrum taka miig enn sömu tökum og er ég sá leikinn í fyrsta einn. Ævar R. Kvaran hefur sett leikinn á svið, en Sigfús Halldórs- son gert leikmyndimar (nýtt orð —- þ.e. málað leiktjöldin?). Ævari hefur farizt leikstjórnin vel úr hendi, gefið leiknum góð- an heildarsvip í fyrstu þáttunum. Hins vegar hefur honum ekki tekizt eins vel með síðasta þátt- inn, bersýnlega af því að það atriði leiksins er leikendunum ofviða, enda er það ekki á ann- arra færi en mikilhæfustu leik- ara að gera því atriði fyllstu skil. Tjöld Sigfúsar eru hin glæsilegustu og baðstofan ágæt. Oktavía Stefánsdóttir leikur aðalhlutverkið, Höllu. Er það eitt erfiðasta og stórbrotnasta hlut- verk í íslenzkum leikbókmennt- am. Margar áigætar leikkonur hef ég séð í þessu hlutverki, en engin hefur, að mínu viti, gert E>ví jafn frábær skil og frú Guð- rún Indriðadóttir, er leikritið rar frumsýnt hér veturinn 1911- 12. Aðrar Höllur hafa hneigst til ofmikils íburðar í klæðnaði og orðið, að mér finnst, ósannari fyrir vikið. Þetta hefur Oktavía forðast, en er búin eins og sæmir vel efnaðri sveitakonu að þeirrar tíðar hætti og ekkert fram yfir það. Gefur þetta persónunni raunsannan svip og þokka. Leik- ur Oktavíu í fyrstu þremur þátt- unum er oft all tilþrifamikill, skaphiti og reisn í fasi, en í síðasta þætti missir hún öll tök á hlutverkinu, skortir bæði þrótt og hörku og ósamræmis kennir í beitinigu raddarinnar. Kára leikur Sigurður Jóhann- esson. Höfundurinn hefur ekki lagt jafnmikla rækt við Kára sem Höllu, enda stendur hann jafnan í skugga hennar. Þetta hefur alltaf gert leikendum Kára erfitt fyrir og þeim misjafnlega tekist að túlka þennan auðnu- lausa atgervismann. Leikur Sig- urðar er áferðargóður en ekki tilþrifamikill. Arnes flækning leikur Björn Magnússon. Leikur hans í tveim- ur fyrstu þáttunum er tilþrifa- lítill og lítt sannfærandi, en í þriðja þættti, upp á öræfunum, nær hann dágóðum tökum á hlut- verkinu, sýnir vel hversu óyndið og ástin til Höllu gerir honum lífið óbærilegt. Gestur Gíslason leikur Björn hreppstjóra. Er leikur Gests dá- góður á köflum, — en fastmæltari og harðskeyttari mætti þess myndugi og héraðsríki valdsmað- ur vera. Arngrím holdsveika, hinn lífs- reynda og spaka öldung, leikur Sveinn Halldórsson. Hlutverkið er ekki mikið að vöxtum en þó vandasamt. Gerfi og túlkun Sveins á hlutverkinu er með öðrum hætti en tíðkast hefur og kann ég, fyrir mitt leyti, hvoru- tveggja vel. Jón bónda og konu hans leika þau Loftur Ámundason og Líney Bentsdóttir. Þetta eru skemmti- FYRIR nokkrum dögum tók Ól. K. M. þessa mynd úr lofti af Reykholtsdal í Borgarfirði. Reykjadalsá bugðast um dal- inn, föl er á jörðu. Neðarlega leg hlutverk frá höfundarins hendi, enda hafa þau jafnan vak- ið mikla kæti áhorfenda. En að þessu sinni varð næsta lítið úr þessum hlutverkum. Vinnufólkið hjá Höllu, þau Magnús, Oddný, Sigríði og smal- ann leika Theodór Halldórssón, Guðrún Hulda Guðmundsdóttir, Sigrún Gestsdóttir og Leifur Hauksson. Fóru þau öll laglega með hlutverk sín. Sérstaklegá til vinstri er stærsti hver lands ins, Deildartunguhver. Hægra meginn við veginn, sem ligg- ur yfir ána, má sjá gróðurhús- in á Kleppjárnsreykjur’ var þó fjörleigur leikur hins ung drengs, Leifs, í hlutverki smal ans. Guðfinnu, eldri konu í tengs um við Höllu, leikur Auður Jóns dóttir og fer vel með það hlut verk. Önnur hlutverk voru minni oi gefa ekki tilefni til umsagnar. Húsið var þéttskipið áhorfend um og var leiknum ágætlega tek ið. SGr. Ásbjöm Stefánsson: Ljósatími og akstur í myrkri MIKIÐ er gert til að vinna á móti slysum. Samt virðist miða mjög hægt í þá átt að draga úr þeim. Svo er t.d. með umferðina. Slys- in halda áfram og efnatjónin stóraukast. Verst að þetta er svo oft fólki sjálfu að kenna, þekk- ingarleysi og glannaskap, kæru- leysi og skorti á aðgát. Vetrartiminn, með myrkri sínu og slæmri færð, er hættulegur árstími, hvað þetta áhrærir. Öku- menn aka óvarlega í hálku, halda sig sjá vel á ljósatímanum, gera sér ekki grein fyrir því, hve takmörkuð sjónskynjun þeirra er. Lítt eða óreyndir ökumenn hafa afsökun, því þessi stað- reynd liggur ekki í augum uppi þegar í stað. Gangandi fólk hef- ur líka afsökun. Það áttar sig ekki á því, að ökumenn skuli ekki sjá það vel í hinum björtu ljósum bílanna. Það skilur ekki lögmálið fyrir endurvarpi Ijóss, annars myndi það fara varlegar í myrkri, svartklætt. Á órinu 1963 urðu 322 umferð- arslys í Reykjavík og nágrenni, þar af um 60% í myrkri. Á ár- inu 1964 skeðu nokkur banaslys hér í myrkri, ekið á fólk. Senni- lega hefði verið hægt að komast hjá flestum þessum slysum, ef bæði ökumenn og hinir gang- andi hefðu haft næga aðgætni og þekkingu til að bera — ökumenn- irnir skilið, hve illa þeir sáu og hinir gangandi gert eitthvað til að þeir yrðu vel sýnilegir á veg- inum. Gangandi fólk hér gerir ekki svipað því nóg að því að tryggja sig fyrir slysum í umferð. Víða hér í bæ er því tiltölulega lítil hætta búin vegna hinnar ágætu götulýsingar, fari það að öðru leyti sæmilega yarlega. Lýsingin er þó misjöfn, sumstaðar verri en skyldi, jafnvel slæm, og er í út- jaðra bæjarins, eða út fyrir hann kémur, er sumstaðar um litla sem enga götulýsingu að ræða, sem gangandi fólk geti treyst á að geri það sýnilegt á vegi. Blaut ar götur, rigning og slydda, á- samt óheppilegum búnaði fólks, getur líka gert það svo til ósýni- legt fyrir augum ökumanna, fyrr en alveg er að því komið, en þá er oftast of seint að sjá það. Talsvert hefur verið gert til að leiðbeina fólki á þessu sviði. m.a. með því að hvetja það til að setja ljósendurvarpandi pjötlur í föt barna sinna. Enda fengist föt í búðum þannig útbúin. Föt sumra vinnuflokka eru búin ljós- endurvarpandi ræmum. Allt er þetta gott, það sem það nær, en miklu meira þarf til. Það þarf að vekja fólk almennt til um- hugsunar um hina miklu hættu myrkurumferðarinnar. „Manninum skaut upp rétt fyr- ir framan bílinn, og mér gafst enginn tími til að stanza áður en áreksturinn varð“. „Ég sá hann ekki fyrr en alltof seint“. Kann- ast menn við þetta úr blöðunum? Ekki bara okkar blöðum. Það er allstaðar sama sagan í myrkri - „ég sá hann ekki, sá hann ekki“. Og imyndið ykkur ekki að öku- mennirnir séu að ljúga. Þeir segja heilagan sannleikann. Nú skulum við heyra, hvað prófessor Gunnar Johansson seg- ir um tilraunir, sem hann lét gera ekki fyrir löngu í og í næsta ná- grenni Uppsalaborgar í Svíþjóð. Þær áttu m.a. að leiða í ljós, hve vel ökumenn sæju er bílar mætt- ust í myrkri á lágljósum. Hann segir: „Við létum ökumennina aka á móti kyrrstæðum bíl á veginum. Bíllinn var látinn vera með lág- ljósin á. Á veginn milli bílanna settum við brúðu í fullri líkams- stærð, klædda dökkleitum, en ekki alveg svörtum, fötum. Öku- mönnunum var skipað að aka með 60 km/t ferð og hemla fylli- lega ef þeim sýndist verða ástæða til þess. Um leið og ökumaður- inn spyrnti niður hemilstiginu, spýtti bíllinn hvítum lit á veg- inn. Á þessu gátum við séð, hve langt frá hinum „fótgangandi manni“ ökumaðurinn byrjaði að hemla. Aðeins þeir ökumenn fengu að reyna sig, sem vitað var um, að voru þaulvanir að aka í myrkri. Tilraunirnar sýndu, að til jafnaðar hófu þeir ekki að hemla fyrr en aðeins voru eftir 12,1 meter að brúðunni. „Til jafn- aðar“ þýðir auðvitað, að nokkrir voru komnir mun nær brúðunni en þetta, en aðrir voru fjær, er þeir byrjuðu að hemla. Lítum nú í hvaða töflu yfir hemlavega- lengdir, sem vera skal, og þá sjá- um við, að á þurrum vegi og me# fullvirkum hemlum, þarfnast öku maður minnst 25 metra til þes» að komast í kyrrstöðu úr 60 km/t hraða. Hinir þaulvönu tilraunaöku- menn okkar gátu því ekki stanz- að fyrr en 10 til 20 metrum eftir að þeir voru búnir að aka „hinn fótgangandi“ niður, og það enda þótt þeim væri gert ljóst, að ver- ið gæti að stundum yrði eitthvað fyrir þeim á veginum. Brúðurnar sýndu sig. Þær voru eknar niður hver á fætur annarri. Viljið þér koma í stað brúð-. unnar • við framhaldandi tilraun- ir? Sé svo ekki, hversvegna þá að setja sig í hættu með því að gana dökkklæddur í myrkri út á umferðaræð, án þess einusinni að halda á hvítum vasaklút, hvað þá á logandi vasaljósi eða hafa ljós- endurvarpandi hlut-utan á fötum sínum“. Ökumaður, sem vill vera nokk urnveginn viss um að geta nógu skjótt séð dökkklæddan mann í myrkri á vegi, má ekki aka hrað- ar, með lágljósum, en um 25 km /t, hafi hann bílljós á móti sér, sem oftast er á miklum umferð- aræðum. Sé hinn fótgangandi maður hinsvegar með ljósendur- varpandi efni á fötum sínum, sér ökumaðurinn hann undir þessum aðstæðum á allt að 125 metra færi og aki hann með háljósum, á 250 metra færi, eða m.ö.o. næg- ur tími til að stanza. Sé hið ljós- endurvarpandi efni neðarlega á fötum, sést maðurinn betur, í lágljósum, en ef efnið er haft of- arlega. Þá má heita að 125 m færi sé öruggt. Mjög er það misjafnt, hve mikið hinir ýmsu ökumenn blind ast af ljósum mætandi bíla. Sum- um hættir til að stara í þau. Það skyldu menn ekki gera, því það hefur er til lengdar lætur slæm áhrif á taugakerfið fyrir utan hinar beinu blindandi verkanir. Menn geta orðið svo taugabilað- ir af þessu að menn hagi sér mjög óheppilega við aksturinn. Horfið fram hjá svo sem unnt er. Kunna menn að aka fram úr í myrkri? Efalaust sumir en marg- ir ekki. Þeir kunna það ekki einu sinni í björtu. Segjum að þú vilj- ir aka fram úr á ljósatímanufn. Gjarnan, ef vegurinn, útsýnin og umferðin leyfir. Segjum að ekið sé með hgum ljósum. Um 150 metrum aftan við bílinn, sem aka skal fram úr, skiptir þú á lágljós. Sé það hægt, ekur þú yf- ir á hægri vegarbrún um 50 metrum aftan við bílinn. Skjóttu síðan snöggvast háum ljósgeisla fram, bæði til þess að sjá veg- inn vel og til þess að gera bíln- um á undan vitanlegt, að þú vilj- ir aka fram úr. Um það bil 10 metrum aftan við fremri bílinn skiptir þú á háljós, til þess að vegurinn sé sem bezt upplýstur af ljósum beggja bílanna um leið og fram úr er ekið, enda er þetta hættulegasti kafli framúraksturs ins. Strax og þú ert kominn nægi lega langt fram fyrir hinn bílinn, beygir þú yfir á vinstri vegar- brún. Nú á aftari bíllinn að skipta snöggvast yfir á lágljós, eða þar til þú ert kominn nokk- urn spöl fram fyrir hann. Hvers vegna? Að lokum: gangandi vegfarend ur þurfa að gæta sín miklu betur í myrkri en nú tíðkast hér. Sér- staklega eru börn og gamalt fólk í hættu. Það ætti ekki að vera eitt á ferð í myrkri. á miklum umferðaræðum. Og fólki yfirleitt er nauðsynlegt að fara að taka upp þá venju að nota á fötum sínum ljósendurvarpandi efni eða laus spjöld, sem eru endur- varpandi báðum megin, gerð til að dingla utan á frakka eða jakka, en hafa má í vasa er það er ekki notað. Ágætt fyrir fólk, sem ekki myndi fást til að ganga með fastar pjötlur eða ræmur á fötunum. Samstarfsnefnd í umferðar- málum mun leiðbeina fólki, sem þess æskir og vinna að því að koma þessari nauðsynlegu venju á hér. Aðgátin kostar oftast lítið en mannslífin eru dýr. Ásbjörn Stefánsson.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.