Morgunblaðið - 06.05.1965, Síða 6

6
MORG UN BLAÐIÐ
Flmmtudagur 6. maí 1965
Útgerðin og Einar Sigurðsson
f viðtali, sem Morgunblaðið
átti við Einar Sigurðsson, útgerð
armann, og birtist í blaðinu 15.
apríl s.l. skýrir Einar frá því, að
hann hyggist beita sér fyrir
stofnun almenningshlutafélags,
er kaupi eitt eða fleiri ný fiski-
skip og geri þau út. Þar sem
hér virðist vera um óvanalegar
áðfarir að ræða, sem jafnframt
geti orðið hugmyndinni um al-
menningshlutafélög til mikils
skaða, vil ég ekki láta hjá líða
að .vekja athygli á nokkrum at-
riðum varðandi þetta mál.
Fyrst er rétt að hugleiða hvað
valdi því, að einn þekktasti út-
gerðarmaður landsins sé áð leita
eftir sameignarmönnum til þess
að koma á fót útgerð. Ekki fer
hjá því, að það hvarfli að manni,
að Einar vanti hráefni í frysti-
hús sín og þar sé orsökin fundin.
Þannig hefur háttað til í út-
. gerð hin síðari ár, að hún hefur
gengið mjög mismunandi og frem
ur erfíðlega, en aftur á móti virð-
ist fiskverkun hafa gengið betur
og hjá sumum allbærilega.
í fyrrnefndu viðtali lýsir Ein-
ar afkomu eins báta sinna, sem
hann segir hafa skilað kr. 1,5
milljón upp í afskriftir, sem eru
þó leyfðar af skattayfirvöldum
kr. 2 milljónir miðað við kr. ÍO
millj. verðmæti báts. Hvað veld-
ur þvi, að hann skýrir aðeins frá
afkomu eins báts; þegar hann á
fjölmarga báta? Ég leyfi mér að
skora á Einar Sigurðsson áð birta
rekstrarreikninga allra sinna báta
til þess að almenningur átti sig
á, að útgerð hans hefur gengið
misjafnlega eins og hjá öðrum.
Ég hefi aldrei vitað það fyrr,
Gjolir til
Mosiellsbirkja
VEGNA vígslu Mosfellskirkju 4.
þ.m. bárust henni margar góðar
gjafir og dýrmætar, sem ljúft er
og skylt að þakka fyrir.
Nýr hökull var vígður vfð alt-
arisþjónustu í kirkjumni. Hann er
saumaður í írlandi, gjöf > frá
nokkrum vildarvinum Stefáns
heirtins Þorlákssonar, er ánafnaði
Mosfellskirkju eignum sínum, og
gefinn til minningar um hann.
Gefendur eru konurnar Ágústa
Ágústsdóttir, Elín Guðmunds-
dóttir, Elin Kristjánsdóttir, Helga
Markúsdóttir, Ingibjörg Guð-
mundsdóttir, Margrét Ágústsdótt
ir, Sigrún Eiriksdóttir og Sigur-
veig Eiríksdóttir.
Hjónin á Minna-Mosfelli, Kat-
rín Guðmundsdóttir og Skarp-
héðinn Sigurðsson gáfu veglega
altarisstjaka úr kopar.
Systurnar Ástríður, Elínborg
og Ólafía Andrésdætur frá Hrís-
brú gáfu fagra silfurstjaka
þriggja álma ágreypta. Eru
stjakamir gjöf til minningar um
foreldra þeirra systra Andrés
Ólafsson bónda á Hrísibrú og
konu hans Ólöifu Jónsdóttur.
Lára Skúladóttir frá Mosfelli
gaf silfurstjáka, sem eiga sér
nokkra sögu. Eru þeir uppíhaf-
lega gjöf synoduspresta til
tengdaforeldra hennar á silfur-
brúðkaupsdegi þeirra 17. júlí
1919. Bera þeir þvi nöfn biskups-
Framhald á bls. 21.
að áður en hlutafélag er stofnað,
sem mörgum er ætlað að eiga,
sé búi'ð að ráða framkvæmda-
stjóra fyrirfram og jafnvel á-
kveða laun hans, eins og Einar
hefur nú ráðið sjáifan sig fyrir
framkvæmdastjóra þessa fyrir-
hugaða fyrirtækis, eða er til-
gangurinn sá, að fá afla skipsins
eða skipanna til ráðstöfunar í
eigin frystihús að mestu eða
öllu leytL
Þótt Einar geti á pappírnum
sýnt kr. 1,5 millj. upp í afskrift-
ir af skipi sínu, Éngey, til þess
að nota sem beitu fyrir fólk, þá
virðist' tilgahgurinn vera sá, að
láta almenning sjá sér fyrir skipi
til þess að afla fyrir frystihús og
síldarbræðslu, sem hann á sjálf-
ur. Ástæða er til þess áð benda
á, að ekki sést hvort um arð-
greiðslu hefur verið að ræða af
rekstri Engeyjar, þrátt fyrir það,
að Einar var mjög heppinn með
útgerð hennar á s.l. ári og við-
haldskostnaður sennilega verið í
Iágmarki þar sem skipið er nýtt.
Ekki er heldur óeðlilegt að gera
ráð fyrir að kostnaður við veið-
arfæri hafi verið hlutfallslega
líti'Il miðað við aflaverðmæti,
þar sem öll veiðarfæri eru ný.
í auglýsingu, sem birtist í
Morgunblaðinu 27. apríl s.l. segir
Einar, að áhætta sé enginn í
útgerð (sic!), en ágóðavon mikil
og ennfremur að möguleikar séu
á 50% af hlutafé upp í afskriftir.
Ég hefi aldrei heyrt það fyrr,
að útgerð fylgi engin áhætta, en
hinsvegar getur það verið rétt,
að útgerð í höndum F| íars Sig-
urðssonar fylgi engin áhætta,
því hann virðist geta það, sem
aðrir útgerðarmenn geta ekki og
kæra sig ekki um, en það er
að láta rikissjóð greiða hallann
af útgerðinni. Það mætti jafn-
vel leyfa sér áð spyrja Einar
Sigurðsson að þvi, hvað ríkissjóð
ur hafi greitt mikið fyrir hann
vegna útgerðar togarans Sigurð-
ar. Ég held að það muni vera
nærri tveimur tugum milljóna
króna. Telji hann sig geta tryggt
sömu aðstöðu hjá hinu oþinbera
varðandi útgerð þessa nýja skips,
er ekki óeðlilegt að tala um
áhættulausa útgerð og mundu þá
margir fúsir að komast að þeirri
jötu með honum.
Margir hafa brosað að auglýs-
ingu Einars, þar sem hanji reyn-
ir að sannfæra fólk með þeim
fullyrðingum, áð möguleikar séu
á 50% af hlutafé upp í afskriftir,
og er auðséð áð fólki er ætlað
að rixgla saman afskriftum og
arði. Hinsvegar er í íslenzkum
lögum engin takmörk fyrir hlut-
falli milli hlutafjár og fjármagns
þess, sem félag hefur í eignum
og rekstri og er því hægt að
stofna hlutafélag með kr. 10. þús.
í hlutafé. Einnig ruglar hann
saman hugtökunum kapital
(heildarverðmæti) og hlutafé. í
fyrirtækjum er venjulega mjög
misjafnt hlutfall á milli þessara
tveggja þátta og arðsemi í fyrir-
tæki fer ekki eftir föstu hlutfalli
þar á milli.
í auglýsingu í Morguhbláðinu
27. apríl lofar Einar endur-
greiðslu á hlutafé þeim, sem þess
kynnu að óska. í tilefni af þessu
vaknar sú spurning, hvað verði
þá af almenningshlutafélaginu,
þegar Einar Sigurðsson verður
orðinn eigandi að mest öllu hluta
fénu og hver verður þá réttur
þeirra, sem eiga þá lítinn hlut í
félaginu? Ennfremur getur
manni dottið í hug, að Einar
sé me’ð þessari hlutafjársöfnun
sinni að safna upp í þann hluta
kaupverðs skips, sem Séðlabank
inn gerir kröfu til að sé hand-
bært, þegar samið er um ný-
smíði eða 33% af kaupverðinu,
en þetta fé hefur Einar Sigurðs-
son sjálfsagt ekki nú eftir „óða“
fjárfestingu sína á s.l. árum, þótt
hann nú langi í enn nýtt fiski-
skip.
Jón Árm. Héðinsson
útgm.
og ungarnir læra þar sund.
Þar hátt uppi á hamri er
reynir,
sú hrísla er fögur að sjá, i
þar vex líka víðir og einir
í vatninu speglast þau biá.
Mörg kvæðanna eru ort við
ýmiss konar tækifæri, sum þeirra
gamansömpg allmörg dýrt kveð-
in undir sjaldgæfum bragarhátt-
um. Toluvert er um þýðingar,
einkum úr latínu (eftir Hóraz),
og nokkur kvæðanna eru ort á
ensku, sum undir erfiðum, ís-
lenzkurh háttum. Nefna má hina
landfleygu hringhendu séra Sig-
urðar:
I
She is fine as morn in May,
Mild, divine ánd clever,
Like a shining summer day,
She is mine forever.
99
INIokkur kvæði og visur
Fjölbreytileg Ijóðabók eftir
Sigurð Nortand
66
<JT er komin kvæðabók eftir
séra Sigurð Norland, fyrrv. prest
I Hindisvík á Vatnsnesi. Bókin
heitir „Nokkur kvæði og vísur“.
Á annað hundrað kvæða- og
vísnatitlar eru í bókinni, og kenn
ir þar margra grasa. Fyrstu
kvæði bókarinnar gefa npkkra
hugmynd um fjölbreytni henn-
ar. Hún hefst á kvæðinu „Reykja
vík“, þá kemur þýðing á hinu
fræga danska ljóði, „Det haver
saa nyligen regnet", næst „Heilla
ósk við biskupsvígslu“, síðan „Á
afrnæli Kristjáns augnlæknis
Sveinssonar", næst „stemnings-
full“ endurminning, sem heitir
„Fyrir 40 árum“, og þá Ijóðið
„í Hreðavatnshrauni", sem hljóð-
ar svo:
1 Hreðavatnshrauni er virki
í hring með dyrum á,
túngresi, týsfjóla, birki,
og tjöm er þar himinblá.
í tjörninni silungar sveima
í sólskini um hádegisstund,
þar eiga og endur heima,
Önnur vísá, nokkuð einkenni-
leg, er ort undir hættinum gagra
ljóð. Hún er svona:
Long ago a song I sang,
Sing it low withín my ring.
Strong a blow. A bell they
rang.
Bring my poem for the king.
Þá eru enskar þýðingar á Ólafl
Liljurós og Stóð ég út’ í tungls-
ljósi. Að lokum skulu hér til-
greindar tvær vísur úr þessari
fjölskrúðugu bók. Sú fyrri er ort
á ensku undir hagkviðlingahætti,
en hin heitir Staka.
Now the lay is at the ending
And the day so clear and blua
Goes away, my good amending
Girl, I stay the night with you.
Ég hef kvæði kveðið hér
kastað mæði og trega,
og í næði unað mér
óumræðilega.
• ERLENDIR STRATJMAR
Undanfama mánuði hafa
staðið hér líflegar umræður mn
íslenzka menningu og þá hættu,
sem henni kann að vera bú-
in vegna samneytis okkar við
aðrar þjóðir. í Morgunblaðinu
hafa verið ritaðar margar grein
ar um þetta efni og hafa menn
ekki verið á einu máli.
Flestir eru sennilega sammála
um, að aukin einangrun okkar
yrði ekki til að þroska og bæta
menningu okkar, því ekkert
yrði okkur hættulegra en ótti
við erlenda strauma. Hins veg-
ar verður það aldrei vandalaust
að virkja hina erlendu strauma
þannig, að þeir nýtist okkur að
fullu, en hafi jafnframt engin
þau áhrif, sem Pétur eða Páll
telji miður góð.
• VAKANDI FÓLK
En þetta er efni, sem fólk
virðist yfirleitt hafa mikinn á-
huga á — og ræðir, hver svo
sem afstaða þess er. Og á með-
an þetta efni er ofarlega á dag-
skrá og rætt hleypidómalaust og
án einhverrar pólitískrar blindu
er vissulega hægt að segja, að
fólk sé vakandi.
Þar með er ekki sagt, að fólk
verði andvaralaust um leið og
gauraganginum lýkur. Mér
finnst hins vegar margt benda
til þess, að með íslendingum
sé rík hvöt í þá átt að varðveita
það sem gott er samtímis því
sem við tileinkum okkur eitt oig
annað frá útlöndxun. Ég held, að
ekki þurfi neitt brambolt til
þess að viðhalda þeirri hvöt,
þótt skynsamlegar umræður séu
alltaf gagnlegar.
• MEIRI ÍSLENDINGAR EN
ÞEIR GERA SÉR GREIN
FYRIR
í þessu sambandi kom mér
í hug ummæli tveggja erlendra
manna, sem heimsótt hafa okk-
ur nýlega. Ég sá að í blaðinu
birtist á dögunum viðtal við
rússneskan prófessor, Steblin
Kamenski, sem kennt hefur
fomíslenzku og fornnorrænar
bókmenntir í heimalandi sínu í
20 ár. Hann ferðaðist um ísland
og sagði síðan í blaðaviðtalinu:
„Andi sagna oig fornrar arf-
leifðar er meira lifandi á fs-
landi nútímans en ég hafði
haldið .... íslendingar eru enn
fslendingar, Hklega í ríkari
mæli en þeir gera sér sjálfir
grein fyrir. Og ég vona að þeir
haldi því áfram — til góðs fyrir
heimsmenninguna.“
Þetta sagði hinn rússneski
menntamaður og má ætla, að
hann hefði tekið öðru vísi til
orða, ef hann hefði uppigötvað,
að íslendingar hefðu týnt sjálf-
um sér, orðið ameríkanisman-
um að bráð, væru að glata
menningararfi sinum, eins og
heyrzt hefur frá ýmsum her-
búðum.
• MEIRI MÓTSPYRNU-
KRAFTUR
Hinn maðurinn er Ivar
Eskeland, formaður norska út-
varpsráðsins. Maður, sem vel
hefur fylgzt með íslenzkri
menningu og talar íslenzku og
hefur komið hingað áður.
Hann sagði í viðtali við Vísi,
er hann var spurður, hvort
hann teldi það hættulegt þjóðr
erni Norðmanna og tungu að út-
breiða amerískar myndir f
norska sjónvarpinu, færa hið
ameríska tal inn á heimilin með
þeim hætti: "
„Hin amerísku áhrif á tungu
okkar eru þegar orðin geig-
vænleg", sagði hann — og hélt
áfram. „Þess verður alls staðar
vart í tali fólksins, það tekur
upp alls kyns amerísk orð og er
Ijótt að heyra það í málinu.
Þetta var hins vegar byrjað
löngu áður en við hófum sjón-
varpið. Annars held ég, að ef ég
á að gera samanburð á þjóðum
okkar, að hættan sé miklu meiri
hjá okkur. Erlend orð eiga svo
einkennilega greiða leið inn i
okkar tungu. Þið virðist hafa
miklu meiri mótspyrnukraft
gegn erlendum orðum. Það má
vel vera að þetta sé vegna þesa
að okkar tungumál er betur lag-
að til að taka við erlendum orð-
um en íslenzkan.“
Þetta sagði Ivar Eskeland og
vonandi verður æsku þessa
lands innrætt framvegis sem
hingað til að halda þeim mót-
spyrnukrafti og slaka hvergi á.
BO SC H
spennustillar, i miklu
úrvali.
BRÆÐURNIR ORMSSON h.f.
Vesturgötu 3, — Sími 11467.